Boy qısalığı uşaq sağlamlığının təqibində çox rast gəlinən problemdir.
Normal böyümə üçün sağlam və xoşbəxt olmaq, düzgün qidalanmaq və normal hormon balansına sahib olmaq lazımdır. Bunlardan hər hansı birində problem varsa, qeyri-kafi artım müşahidə olunur.
Normal böyümə yaş, cins və genetik potensiala görə boy, bədən çəkisi və baş ətrafının gözlənilən dəyərlər daxilində artmasıdır. Böyümənin monitorinqi uşağın nə qədər böyüyəcəyini göstərməklə yanaşı, onun nə qədər sağlam olduğunu da ortaya qoyur. Dəqiq ölçmə, hər müayinədə eyni şəxs tərəfindən ölçülməsi, ölçmədə eyni cihazdan istifadə edilməsi xətanı minimuma endirəcək. Düzgün ölçmə aparılmazsa, digər ölçmələrin heç bir dəyəri yoxdur.
Boyu 3%-dən bir qədər az olan uşaqlarda struktur və ya ailə qısalığı 80% olduğu halda, boyu 3 standart sapmadan aşağı olan uşaqlarda əsas sistem xəstəlikləri və ya endokrin pozğunluqlar daha yüksək olur.
Qısa boy, yaş və cins üçün hazırlanmış böyümə əyrilərində üçüncü faizdən (başqa sözlə, yaş və cins üçün orta göstəricinin iki standart sapması) aşağı boy kimi müəyyən edilir.
Yetkinlik dövründə müxtəlif təzahürlərlə ortaya çıxan bir çox xəstəliklər uşaqlıqda ancaq boy qısalığı ilə özünü göstərə bilər.
Böyümə intrauterin, körpəlik, uşaqlıq və yeniyetməlik dövrlərini əhatə edir. Prenatal 9 ayda orta hesabla 50 sm böyümə sürəti birinci ildə 25 sm, ikinci ildə 10-12 sm, üçüncü ildə isə 8 sm-dir. Dörd yaşından yetkinliyin başlanğıcına qədər uzanma orta hesabla ildə 5-6 sm-dir.
Böyümənin qiymətləndirilməsinə hamiləlik dövründən başlayaraq, doğum tarixi, doğuşdan sonrakı qidalanma, hər 3-6 ayda bir boy və çəki ölçmələrinin qiymətləndirilməsi və əvvəlki xəstəliklərin sorğulanması daxil edilməlidir. Bundan əlavə, ailə tarixi, valideynlərin boy ölçüləri, valideynlərinin və qardaşlarının boy dəyərləri sorğulanmalıdır. Sonra yaxşı fiziki müayinə, boy, çəki, bədən nisbətlərinin ölçülməsi (oturma, boy, kulaç uzunluğu), cinsi yetkinlik əlamətləri, dismorfik tapıntılar diqqətlə müşahidə edilməli və qeyd edilməlidir. Müayinənin nəticələrinə uyğun olaraq lazımi diaqnostik testlər aparılmalıdır.
Qidalanma pozğunluqları və xroniki xəstəliklər postnatal boy qısalığının ən mühüm səbəbləridir. Zülal, sink və dəmir kimi qida maddələrinin çatışmazlığı boy qısalığına səbəb olur. Psixososial boy qısalığı mənfi ailə və ya ev mühitində olanlarda və psixoloji pozğunluğu olanlarda müşahidə edilə bilər. Sistem xəstəlikləri (zəif idarə olunan diabet, xroniki böyrək çatışmazlığı kimi) boy qısalığına səbəb ola bilər. Aşağı doğum çəkisi erkən doğumun böyümə potensialına təsir edən mühüm amillərdən biridir.
Həyatın ilk aylarında böyüməyə ilk növbədə ətraf mühit faktorları və qidalanma təsir etsə də, bu dövrdən sonra iki yaşa qədər genetik faktorlar ön plana çıxır. Üç yaşdan yetkinlik dövrünə qədər olan dövrdə böyümə endokrin amillərin təsiri altındadır. Əyri aşağıya doğru keçərsə, hipotiroidizm və böyümə hormonu çatışmazlığı kimi böyümə geriliyinə səbəb olan endokrinoloji pozğunluqlar sistemli xəstəlik skrininqindən sonra qiymətləndirilməlidir. Qan testi ilə aşkar edilir və asanlıqla müalicə edilə bilər.
Yeniyetməlikdə böyümə, böyümə hormonu ilə yanaşı cinsi hormonların təsiri ilə baş verir.
Böyümə hormonu böyüməyə birbaşa təsir edir. Böyümə hormonu çatışmazlığı anadangəlmə və ya xəstəlik, radiasiya terapiyası və ya şiş səbəbiylə doğuş zamanı və ya sonra beyin zədələnməsi səbəbindən inkişaf edə bilər. Yetkin boynun qısalmasına səbəb olur.
Körpələrdə üç aydan bir, uşaqlarda və yeniyetmələrdə isə hər 6-12 aydan bir təkrarlanan boy və bədən çəkisi ölçüləri böyümə haqqında daha ətraflı məlumat verir.
Uşaqlar böyüklərin miniatürləri deyil. qısa boy və ya Böyümənin dayandığı düşünülən uşaqlar müayinə edilməli, izlənilməli və Uşaq Endokrinoloqu tərəfindən müayinə olunmalıdır.
oxumaq: 0
