Tarixdə bəşəriyyət vəba, çiçək və malyariya kimi bir çox ölümcül epidemiya xəstəlikləri ilə üzləşmiş və məlum effektiv müalicə və qorunma metodu olmadığı üçün ağır itkilərə məruz qalmışdır. Qədim Orta Asiyada türklər çiçək xəstələrinin zədələrindən götürdükləri materialdan istifadə edərək fındıq qabıqlarına qoyub günəşdə qurudur, sonra isə sağlam fərdlərin dərisinə sürtürlər. Sonradan çiçək xəstəliyindən ölüm halları azaldı və ya xəstəlikdən sağ qalanlar oldu. Bu adət türklər tərəfindən Anadoluya aparılmışdır. 1600-cü illərdən bəri Osmanlı İmperiyasında çiçək xəstəliyinə qarşı peyvəndləmə ənənəsi davam edir. Çiçək xəstələrindən götürülmüş material iynə vasitəsi ilə sağlam uşaqların dərisinə vurularaq xəstəlikdən ölüm halları azaldılıb və ya daha yüngül olması təmin edilib. Çiçək peyvəndinin uğurlu nəticələri ingilis diplomatın həyat yoldaşı Ledi Montaqunun diqqətini çəkmiş və İngiltərədəki qohumlarına yazdığı məktubda çiçək xəstəliyinə qarşı peyvənd deyilən üsulla bu xəstəliyin qarşısının alındığını qeyd etmiş və öz ölkəsində də peyvənd istəyirdi. Uzun səylər nəticəsində kral, kilsə və ingilis həkimləri buna inandılar və İngiltərədə peyvənd tədqiqatlarına yol açıldı. Onun bu inkişafda öncülü olduğu üçün 1789-cu ildə Ledi Montaqunun adına bir abidə ucaldılmış və onun üzərində Türkiyədən Çiçək xəstəliyinə qarşı peyvənd sənətini gətirdiyinə dair bir yazı qoyulmuşdur.
Quduzluq peyvəndi ilə inkişaf etdirilmişdir. Osmanlıların Fransız Lui Pasteurun dəstəyi ilə quduzdan ölümlərin qarşısı alındı. Həmin dövrdə İstanbulda peyvənd istehsalına başlanılmış, qırmızı qızdırma, tif, dizenteriya, vəba, vəba əleyhinə vaksinlər istehsal edilərək tətbiq edilmişdir. Türklərin peyvənd inkişaf etdirmə və istifadə araşdırmaları xəstəliklərin və ölümlərin qarşısının alınmasına çox mühüm töhfələr vermiş, xəstəxanaya yerləşdirmə və ölüm hallarının qarşısı alına bilər. Bunun ən yaxşı nümunəsi ölümcül çiçək xəstəliyində görüldü. Ölümcül olan isə sağ qalanlarda korluqdur Çiçək kimi ciddi fəsadları olan çiçək xəstəliyi peyvənd araşdırmaları ilə ortadan qalxdı və 1977-ci ildən bəri görülmədi. (Mərhum Aşık Veysəlin görmə qabiliyyətini itirməsinin səbəbi çiçək xəstəliyi olub)
Bundan əlavə, peyvəndin yan təsirləri cüzi səviyyəyə enib, peyvənd və xəstənin uyğunluğuna inam artıb.
Son peyvənd tədqiqatları ilə poliomielit və qızılca yox olmaq ərəfəsindədir. Bununla belə, peyvəndin çatdırıla bilməyəcəyi mobil əhalinin artması səbəbindən bu hədəflər təxirə salınıb.
Peyvəndləmə proqramının uğurlu olması üçün peyvənd oluna bilməyən, immuniteti zəifləmiş, həddindən artıq allergik reaksiyası olan və ya az sayda insan istisna olmaqla, hər kəsin peyvənd olunması zəruridir. çatmaq olmaz. Əksəriyyətin peyvənd olunması peyvənd olunmayanların xəstələnməyəcəyinə zəmanət vermir. Bu səbəbdən peyvənd olunmayanların sayı artdıqca cəmiyyətdə xəstəlik törədiciləri də dövr etməkdə davam edir. İmmuniteti anadangəlmə zəif olan və ya sonradan zəifləmiş uşaqlar peyvənd oluna bilmədiyi üçün xəstəliyə tutulma ehtimalı artır və nəticələri çox ağır ola bilər. Peyvəndlərə ictimai sağlamlığa töhfə kimi baxmalıyıq. Ölkəmizin gələcəyi olan övladlarımızın sağlamlığı üçün könüllü olmalıyıq.
oxumaq: 0
