Anevrizmalar damar divarlarının zəifliyi nəticəsində yaranan damarlarda şişlərdir, adətən damarların cəmləşdiyi yerlərdə. Qan zəifləmiş damarlardan axmağa davam edərkən, mövcud qan təzyiqi kiçik bir sahənin xaricə balonlaşmasına səbəb olur. Hətta lazım olduğundan daha çox zəifləmiş damarları yarmaq mümkün ola bilər. Anevrizma bədənin hər yerində baş verə bilər.
Bununla belə, beyində qanı ürəkdən bədənin digər hissələrinə, yəni qarın aortasına ötürən arteriya ilə daha çox rast gəlinir. Araşdırmalar sübut edib ki, anevrizma daha çox yetkinlərdə olur. Anevrizma əmələ gəlmə ehtimalı çox yüksək olsa da və həyati təhlükəsi daşısa da, xalq arasında çox önəmli sayılmayan bir xəstəlikdir. Xüsusilə, beyin anevrizmalarının kifayət qədər ciddi problemlərə səbəb olduğu sübut edilmişdir. Beyindəki hər hansı bir damarın zəifləməsi nəticəsində meydana gələcək beyin anevrizmasının beyin qanamasına səbəb olma ehtimalı var.
Beyin anevrizması nədir?
Beyin anevrizması beyindəki zəifləmiş qan damarının şişməsi və balonlaşmasıdır. Bu tip anevrizmaya beyin anevrizması da deyilir. Beyin anevrizması tez-tez budaqda yuvarlaq bir meyvəyə bənzəyir. Beyində əmələ gələn anevrizma qan damarını yararaq beyin qanamasına səbəb ola bilər. Bu qanaxma bəzi hallarda iflicliyə də səbəb ola bilər.
Beyin anevrizmasının yırtılmasına subaraknoid qanaxma deyilir. Qanamanın şiddətindən asılı olaraq beyin zədələnməsi baş verə bilər və ya bu qanaxma ölümlə nəticələnə bilər. Hansı anevrizmanın partlayacağını əvvəlcədən müəyyən etmək mümkün deyil. Beyin anevrizması üçün ən çox rast gəlinən yer beynin bazasında yerləşən, Willis dairəsi adlanan qan damar şəbəkəsidir.
Anevrizmalar ümumiyyətlə çox kiçik ölçülüdür. Anevrizmanın ölçüsü 0,3 sm-dən 2,54 sm-ə qədər dəyişir. 2,54 sm-dən böyük anevrizmalara nəhəng anevrizmalar deyilir. Belə nəhəng anevrizmalar yüksək risk daşıyır və müalicəsi çətindir. Buna görə anevrizma erkən mərhələdə diaqnoz qoyulur. Diaqnoz qoymaq və müalicə etmək çox vacibdir. Tədqiqatlar göstərdi ki, beyin anevrizmaları hər il 0,2-3 faiz artır.
Beyin anevrizmalarının simptomları hansılardır?
Beyin anevrizmalarının əksəriyyəti yalnız partlayanda aşkar simptomlara səbəb olur. Bu vəziyyət xəstələri narahat edir. Çünki anevrizmanın qopması ciddi risklərə yol açır. Bu şəkildə partlayan anevrizmalara "parçalanmış anevrizmalar" deyilir və əsas simptomları;
- Ani və çox şiddətli baş ağrısı,
- Ürəkbulanma və sonradan qusma,
- Boyun sərtliyi,
- Bulanıq və ya ikiqat görmə,
- Günəş işığına və ya digər işıqlara qarşı həssaslıq,
- göz qapaqlarının sallanması,
- Bu huşun itirilməsidir.
Polikistik böyrək xəstəliyi böyrəklərin maye ilə dolmasına və qan təzyiqinin artmasına səbəb olan irsi xəstəlikdir. Qan təzyiqinin artması anevrizmaya səbəb ola bilər. Bəzi insanlarda genetik olaraq dar aorta ola bilər. Bu vəziyyət aorta koarktasiyası adlanır və anevrizma riskini artırdığı sübut edilmişdir. Beyində damarlar və arteriyalar arasında anormal əlaqə yaradan, beləliklə də qan axını kəsən beyin arteriovenoz malformasiyası adlanan xəstəlik beyin anevrizması riskini artırır. Bundan əlavə, ailəsində beyin anevrizması olan xəstələrdə bu xəstəliyə daha çox rast gəlinir.Beyin anevrizması riski nəzərə alınaraq bir sıra analizlər aparılır. Bu testlərin məqsədi yırtılmış anevrizmanın olub olmadığını öyrənməkdir. Əsas diaqnostik testlərə kompüter tomoqrafiyası (KT), serebrospinal maye testi, maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) və serebral angioqramma daxildir. Kompüter tomoqrafiyası çox inkişaf etmiş tibbi görüntüləmə texnologiyasıdır. Tez-tez beyin qanaması olub olmadığını müəyyən etmək üçün istifadə edilən ilk testlərdən biridir. Test beynin bütün strukturunun üçölçülü vizualizasiyasını təmin edir.
KT-yə başlamazdan əvvəl xəstəyə qan axını müşahidə etməyi asanlaşdıran və anevrizmanın varlığını göstərə bilən maye yeridilir. Əgər beyin anevrizması yırtılıbsa və ya qan sızırsa, ehtimal ki, beyin onurğası mayesində qırmızı qan hüceyrələri olacaq. KT nəticəsində yırtılmış anevrizma aşkar edilməzsə, bu test tətbiq olunur. Onurğa beyni mayesi iynənin köməyi ilə arxadan çıxarılır və laboratoriya şəraitində müayinə edilir. Bu prosedura lumper ponksiyonu deyilir. MRT, maqnit sahələri və radio dalğalarından istifadə edərək beynin loblarını 3D şəklində çəkmək üçün istifadə edilən tibbi görüntüləmə üsuludur.
Beyindəki vena və arteriyaları ətraflı şəkildə görüntüləyərək hər hansı bir anevrizmanın inkişaf edib-etmədiyini təyin etmək olar. Serebral angioqramma və ya serebral eritema Oqram adlanan üsulda böyük arteriyaya (adətən qasıq nahiyəsinə) nazik, elastik boru daxil edilir. Bu boru ürəkdən keçir və beyindəki damarlara çatdırılır. Beyin damarlarına çatmaq üçün kateterə vurulan xüsusi boya təmin edilir. Sonra, əgər varsa, beyin anevrizmasını aşkar etmək üçün bir sıra rentgen şəkilləri istifadə olunur. Bunlar beyin anevrizmasının ən çox yayılmış diaqnostik üsullarıdır.
Beyin Anevrizmasının Müalicə Metodları Nələrdir?
Beyin anevrizmasının yırtılmasının müalicəsi üçün tətbiq olunan iki fərqli cərrahi üsul vardır. Bunlardan biri cərrahi kəsmə adlanır və anevrizmanın bağlanmasına əsaslanan bir üsuldur. Bu üsulda neyrocərrah anevrizmanı aşkar edir və anevrizmanı qidalandıran damarı tapmaq üçün kəllə sümüyünün bir hissəsini açır. Daha sonra qan axını dayandırmaq üçün anevrizmanın yerinə kiçik bir metal parçası qoyulur. Digər müalicə üsulu endovaskulyar sarğıdır. Bu üsulda qasıqdakı arteriyaya kateter qoyularaq beyindəki anevrizmaya çatılır. Sonra yumşaq platin tel başqa bir tel ilə kateterdən keçir və anevrizma damarın içərisindən bükülür.
Beləliklə, anevrizma arteriyadan bağlanır. Hər iki müalicə üsulu müəyyən risklər daşıyır. Beyində qan axınının bir müddət dayanması ehtimalı olduğundan fərqli vəziyyətləri müşahidə etmək mümkündür. Ancaq müalicə edilmədikdə, anevrizma daha ciddi şərtlərə səbəb ola bilər. Hələ partlamamış beyin anevrizmalarının müalicəsi üçün cərrahi kliplər və ya endovaskulyar sarğı və axını yönləndirən dərmanlar istifadə olunur. Ancaq tətbiq olunacaq bu müalicə üsulları bəzən verəcəyi faydalardan daha ciddi problemlərə səbəb ola bilər. Çünki beyin bədənin ən həssas orqanlarından biridir və beyinə ediləcək hər müalicənin beyinə zərər vermə potensialı var. Bu səbəbdən xəstənin müalicəyə yararlı olub-olmaması nevroloq, neyrocərrah və neyroradioloq kimi mütəxəssislərin birgə işi ilə müəyyən edilir.
Xəstənin müalicəyə uyğun olduğu və müalicənin heç bir risk daşımadığı hallarda lazımi prosedurlar tətbiq edilərək müalicəyə başlanır. Beynin anevrizması erkən mərhələlərdə aşkar edilərsə, onun müalicəsi yalnız qan təzyiqini sabitləşdirən dərmanlarla edilə bilər. Bu səbəblə hər hansı bir əlamət olması halında vaxt itirmədən müayinədən keçmək vacibdir.
oxumaq: 0
