Baş travması təcili yardım şöbəsinə müraciətin ən çox yayılmış səbəblərindən biridir. Uşaq xəstələrdə daha çox rast gəlinir. Təcili yardım şöbəsinə ilk qəbul zamanı müayinə, təqib və müalicə prosesi anamnez və fiziki müayinə nəticələrinə görə formalaşır. Bu prosesdə xəstələrdə kliniki əhəmiyyət kəsb edən travmatik beyin zədəsinin (KTBI) olub-olmaması araşdırılır.
Xəstəxana öncəsi ilk qiymətləndirmədə sürətli stabilləşmə və daşınma mortalite və morbidlik baxımından xəstəyə fayda verəcəkdir. Xəstənin ilk qiymətləndirilməsində qan dövranı nəzarəti servikal hərəkətin məhdudlaşdırılması və tənəffüs yollarına nəzarətin təmin edilməsi ilə başlayır. Xəstənin tənəffüs yolu üçün lazım olduqda, hava yolu quraşdırılır. Xəstənin intubasiya edilməsinin mütləq olub-olmaması ilə bağlı ziddiyyətlər mövcuddur, lakin intubasiya zamanı hiperventilyasiyadan qaçmaq tövsiyə olunur [1].
Baş travmasının şiddəti anamnez və fiziki müayinə ilə müəyyən edilir. xəstələrin təcili yardım şöbəsinə ilk qəbulu zamanı, lakin bəzən xəstələrdə kəllədaxili travma diaqnozu qoyulur.patologiya az və ya heç bir kliniki əlamətlər və ya heç bir tapıntı yarada bilməz [1]. Baş zədəsinin şiddəti Qlazqo Koma Hesabına (GCS) uyğun olaraq 14 və 15-ə qədər yüngül, 9-dan 13-ə qədər orta, 8-dən aşağı isə ağır kəllə-beyin travması kimi təsnif edilir. GCS uşaqlar və böyüklər arasında fərqlərə malikdir (Cədvəl 1).
HEKAYƏ
Xəstənin təcili yardım şöbəsinə ilk qəbulu zamanı aşağıdakılar sorğulanmalı və müşahidə edilməlidir:
- Qıcolma
- Şaşqınlıq, itki şüur
- Baş ağrısının olması, onun şiddəti və şiddətinin zamanla dəyişməsi
- Qusma, onun forması, sayı və məzmunu
- Ağrıya cavabdeh olan şəxsin anormal davranışı iki yaşa qədər uşaqlara qulluq
- Ciddi travma mexanizmi (hündürlükdən yıxılma, yol-nəqliyyat hadisəsi, nüfuzedici zədə və s.)
- Ciddi kəllə-beyin travması nəticələrinin tibbi tarixi, əməliyyat tarixi , qanaxma pozğunluğu, arteriovenoz malformasiya tarixi və s.
- Son dərman qəbulu və spirt vəziyyəti
FİZİKİ MÜAYİNƏ
Fiziki müayinə zamanı xəstənin şüur vəziyyəti və görünən patologiyalar da əl ilə yoxlanılır və aşağıdakı tapıntılar araşdırılır:
- Şüurun pozulması. GCS qiymətləndirilməsi
- Fokal nevroloji patoloji tapıntı
- Kəllə əsasının sınıqları (periorbital ödem, Battle əlaməti, hemotimpanium, otorreya, rinoreya)
- Dərialtı hematoma, həssaslıq, əlamətlər depressiya sınığı
- Açıq fontaneli uşaqlarda fontan qabarıqlığı, açılma, qanaxma əlamətləri
KİÇƏK BAŞ TRAVMASI
Tətbiq üsulu və səbəblər yaşa görə dəyişə bildiyi üçün yaşa görə yüngül kəllə-beyin travması təyin etmək daha doğru yanaşma olardı.
2 yaşdan kiçik Küt kəllə-beyin travması olan, yüngül səs və ya toxunma ilə oyaq və ya oyanan xəstələr yüngül kəllə-beyin travması kimi müəyyən edilmişdir [2]. Bu xəstələrdə:
- Klinik qiymətləndirmə çətindir
- Kəllədaxili patologiyalar çox vaxt asemptomatik olur
- Kəllə sınıqları və cTBI hətta kiçik travma ilə də baş verə bilər
2 yaş və yuxarıilk müayinədə QCS 14-15 olan, anamnezdə və fiziki müayinədə heç bir patoloji aşkarlanmayan xəstələr kimi müəyyən edilir [3]. /p>
ORTA CƏRƏTLİ AĞIR TRAVMATİK BEYİN ZƏRƏMƏSİ
Adətən qısamüddətli şüur itkisi, oriyentasiyanın pozulması və qusma . Yüngül kəllə-beyin travmalarında, travmadan 30 dəqiqə sonra ölçülən GCS skoru 13-15 arasında, orta dərəcəli kəllə-beyin travmalarında, GCS balı ümumiyyətlə 9-12, ağır zədələrdə isə GCS 8 və daha aşağıdır [4].
>p>
KUSSIYA
Travmatik beyin zədələnməsi nəticəsində baş verən beyin disfunksiyası kimi müəyyən edilir. standart görüntüləmə üsulları ilə nümayiş etdirilə bilməz. Yüngül beyin zədəsi hesab olunur [5].
KLİNİK ƏHƏMİYYƏTİNİN TRAVMATİ BEYİN ZƏDƏRİ (cTBI)
- Epidural hematoma, subdural hematoma, beyin kompüter tomoqrafiyasında beyin kontuziyasının tapıntıları və aşağıdakılardan biri və ya bir neçəsi
- Neyrocərrah tərəfindən müdaxilə (cərrahi və ya kəllədaxili təzyiqin monitorinqi)
- Travma müdaxiləsi üçün baş endotrakeal intubasiyası
- Baş travması səbəbindən ən azı 48 saat xəstəxanaya yerləşdirmə
- Ölüm
- Kəllə sıxılma sınığı
- Kəllə əsasının sınıqları (periorbital ödem, Döyüş əlaməti, hemotimpanium, otorreya, rinoreya)
RADİOQRAFİK TƏSİRİ
Beyin kompüter tomoqrafiyası orta və ağır kəllə-beyin travması üçün tövsiyə edilsə də, kiçik kəllə-beyin travması üçün müəyyən meyarlarla tomoqrafiya tövsiyə olunur [4, 6-8]. Baş travması zamanı radioloji görüntüləmə üçün ümumi rəy olmasa da, ümumi qəbul edilən yanaşmalar aşağıdakılardır:
Mütləq şəkildə görüntüləmə tələb edən vəziyyətlər kompüter tomoqrafiyası:
- Fokal nevroloji tapıntıların olması
- Uşaq istismarı əlamətləri
- Kəllə depressiyasının sınığı və ya kəllə əsasının sınığı tapıntıları
- Şüurun pozulması
- Şiftin şişməsi
- Təkrarlanan qusma tutmaları
- Travmatik qıcolma
- Klinik şübhə əhəmiyyətli travmatik beyin zədəsi (cTBI)
4-6 saatlıq müşahidədən sonra pisləşmə və ya kompüter tomoqrafiyası ilə görüntüləmə tələb olunduqda qəbul vaxtı:
- Bir neçə saniyədən az davam edən şüur itkisi və ya huşun itirilməsinin təqlidinin qeyri-dəqiqliyi
- Keçici letargik vəziyyət
- Şəxsin idarə edə biləcəyi qusma
- Baxıcı tərəfindən təsvir edilən davranış dəyişikliyi
- Baş dərisinin hematoması
- Ciddi travma mexanizmi (1 m-dən çox məsafədən düşmə) , avtomobildən atılan, avtomobildə olan ölü bir adamın yuvarlanması)
- 24 saatdan əvvəl meydana gəldi Baş travması sonrası kəllə sınığı Xəstənin vəziyyəti pisləşərsə və qusma davam edərsə görüntüləmə lehinə qərar vermək düzgün olardı [7, 9, 10]. Yeni Orlean və Kanada CT qərar qaydaları böyüklərdə ən çox istifadə olunan meyarlardır (Cədvəl 2). Əlavə olaraq, 2 yaşdan aşağı və yuxarı olan pediatrik xəstələrdə istifadə oluna bilən PECARN (Pediatric Emergency Care Applied Network) alqoritmi Şəkil 1-də göstərilmişdir.
Klinik praktikada kəllə-beyin travmasında birbaşa rentgenoqrafiyanın istifadəsi. ay müzakirə olunur. Xüsusilə horizontal xətti sınıqlarda kompüter tomoqrafiyasından üstün olduğu düşünülsə də, tədqiqatlar göstərmişdir ki, yüksək rezolyusiyaya malik, normal rezolüsiyaya malik və üçölçülü kompüter tomoqrafiyası sınıqların aşkarlanmasında yüksək həssaslıq və spesifikliyə malikdir [11, 12]. Bu səbəbdən birbaşa rentgenoqrafiyadan istifadənin tomoqrafiyada əks olunmasına səbəb olan yad cisimlərin yerinin və ölçüsünün müəyyən edilməsində faydalı olacağı bildirilmişdir [5].
TƏCİLİ YARDIM XİDMƏTİ ZAMANI NƏZARƏ EDİLMƏSİ GƏLƏCƏKLƏR
TƏNƏF YOLLARI VƏ NƏFƏS ALMA
GCS dəyəri 8 və ya daha az olan xəstələr tez intubasiya edilməlidir. İntubasiya zamanı klassik olaraq sürətli ardıcıl intubasiya tətbiq edilməlidir. Sürətli ardıcıl intubasiyada istifadə edilə bilən induksiya və bloklayıcı tibbi agentlər aşağıdakılardır [1]:
İnduksiya üçün istifadə edilə bilən dərmanlar (sedativ, hipnotik)
Etomidat ; 0,3 mq/kq IV
Propofol; 1-3 mq/kq IV
Neyromuskulyar blokadaya səbəb olan dərmanlar (TBI olan xəstələrdə uzun müddət fəaliyyət göstərən dərmanlar tövsiyə edilmir)
Süksinilkolin güclü>; 1,0-1,5 mq/kq IV
Rokuronium; 0,6-1,0 mq/kq IV
TİBBİ MÜALİCƏ
Normal kəllədaxili təzyiq 20 mmHg-dən aşağıdır. Kəllədaxili təzyiqin artması əlamətləri olduqda xəstə ilk növbədə diqqətlə ventilyasiya edilməli, PaCO2 səviyyəsi 35-40 mmHg arasında, oksigen saturasiyası isə 95%-dən yuxarı saxlanılmalıdır [1]. Bu müddət ərzində xəstənin başı 30º-ə qədər qaldırılmalıdır. Xəstədə hipotenziya yoxdursa, mannitol infuziyası verilə bilər. Mannitol təsiri 30 dəqiqə ərzində başlayır və 6-8 saat davam edir. Mannitol təkrar dozada 0,25-1 q/kq dozada tətbiq edilir, davamlı infuziya tövsiyə edilmir. Mannitol müalicəsi altında olan xəstənin maye qəbuluna və xaric olmasına nəzarət edilməlidir.
Kəllə sümüyündə nüfuz edən zədə, əsas çirklənmə və ya CSF sızması olduqda, seftriakson (2 q IV) kimi antistafilokokk antibiotik profilaktikası aparılmalıdır.
GCS 8 kəllədaxili təzyiqin monitorinqi kəllədaxili qanaxma zamanı və ya aşağıda olan xəstələrin təqibində faydalıdır. alınır; Kəllədaxili təzyiqi mədəciyin daxilində olan kateter vasitəsilə izləmək olar.
Kuşinq refleksi (Bradikardiya+Hipertoniya+Bradipne) müşahidə olunarsa, qan təzyiqində artım ola biləcəyi nəzərə alınmalıdır. təzyiqin ölçülməsi üçün kəllədaxili təzyiq və invaziv prosedurlar aparılmalıdır. Artan kəllədaxili təzyiqin digər əlamətləri:
- Baş ağrısı
- Boyun sərtliyi
- Fotofobiya
- Şüurun pozulması
- Davamlı qusma
- Kəllə sinirinin pozğunluğu
- Papillödem
- Kuşinq refleksi
- Bəzək və ya təsdiqlənmiş duruş
Şüuru pozulmuş xəstələrdə tez-tez göz bəbəyinin müayinəsi və göz bəbəyinin refleks monitorinqi aparılmalıdır.
- Sabit genişlənmiş bəbək
- Unkal yırtıq (hematoma) eyni tərəfdə) → Təcili Əməliyyat
- İkitərəfli fiksasiya olunmuş genişlənmiş bəbək
- Hipoksemiya
- İkitərəfli unkal yırtıq
- Dərman və ya maddə təsiri
- İkitərəfli göz bəbəyi
- Pontine lezyonu
- Opiat istifadəsi
boşaltma və TÖVSİYƏLƏR
Normal nədir Təcili yardım şöbəsində ilk müayinədə və ya izləmə zamanı Sağalmağa doğru irəliləyən xəstələr asemptomatik olduqda, kəllə-beyin travmasından sonra erkən dövrdə nəzərə alınması lazım olan məsələləri xəstəyə və yaxınlarına izah etmək lazımdır. boşaldılır. Mümkünsə, xəstələr üçün məlumat sənədləri təqdim edilməlidir. Xəstələrə təkrarlanan baş ağrısı, halsızlıq, başgicəllənmə, başgicəllənmə, konsentrasiyanın azalması, yaddaş problemləri, yuxu pozğunluğu, narahatlıq, halsızlıq, görmə pozğunluğu, qərar qəbul etmə problemləri, depressiya və narahatlıq hallarında yenidən xəstəxanaya müraciət etmələri tövsiyə olunur.
oxumaq: 0
