İki gecəm var, ikisi də yuxusuz;
Ya sənsiz yata bilmirəm, ya da səninlə yatmaq haramdır.
Hz. Mövlana
İnsan həyatının təxminən üçdə biri yatmaqla keçir.Yetkin insanın gündəlik yuxu ehtiyacı 7-8 saat olsa da, bu müddət insandan insana çox dəyişir. 3-4 saat yuxu ilə kifayətlənə bilən sağlam fərdlər olsa da, bəzi insanlar üçün 8-9 saat yuxu kifayət etməyə bilər.Yeni doğulan körpələrdə 16-18 saatlıq yuxu müddəti yaşla birlikdə qısalır. həyatın sonrakı illərində dərin yuxunun müddəti də azalır.Yaşlı insanlar səs,işıq və işıqdan təsirlənirlər.Onlar bədən istiliyinin dəyişməsi kimi xarici stimullara daha həssas olurlar və yuxuları daha asan kəsilir. Normal müddəti ərzində yuxu tsiklik bir modelə uyğundur. Müəyyən fasilələrlə 4-5 dəfə təkrarlanan və fərqli xüsusiyyətlərə malik iki yuxu vəziyyəti var. Bunlar: Sürətli göz hərəkətləri ilə 1-REM yuxu 2-Non-REM yuxu dövrü. REM yuxusu yuxu ilə əlaqələndirilir. Qeyri-REM yuxusu fizioloji və psixoloji aktivliyin azaldığı dövrdür. İnsanların 50%-i həyatının bir nöqtəsində yuxusuzluq yaşayır. Yenə də yuxusuzluq əlamətləri araşdırıldığında yetkinlərin 1/3-də rast gəlinə bilər. Bu insanların təxminən 10-15 faizində yuxusuzluqları gün ərzində yaşadıqları problemlərlə müşayiət olunur. Yuxu problemləri həyatın hər anında baş verə bilsə də, daha çox gənclərdə rast gəlinir.
Yuxusuzluq kişilərə nisbətən qadınlarda daha çox rast gəlinir. Qadınlarda yuxusuzluğun başlanğıcı menopoz zamanı baş verə bilər və menopozun digər əlamətləri, məsələn, isti basmalar aradan qalxdıqdan sonra da davam edir. Yuxu problemləri daha yaşlı yaşda başlayıbsa, digər sağlamlıq problemlərini də nəzərdən keçirmək lazımdır. Yuxuya getmə ilə bağlı problemlər daha çox gənclərdə, yuxunun saxlanmasında problemlər isə orta və yuxarı yaşlarda müşahidə olunur. Amerika Psixiatriya Assosiasiyasına görə DSM-5 (Psixi Bozuklukların Diaqnostik və Statistik Təlimatı); Yuxusuzluq pozğunluğunun diaqnostik meyarları: Yuxuya getməkdə çətinlik. Yuxuda qalmaqda çətinlik, tez-tez oyanmaq və ya oyandıqdan sonra yenidən yuxuya getməkdə çətinlik çəkir. Səhər tezdən oyanmaq və oyandıqdan sonra yenidən yuxuya gedə bilməmək şikayətlərindən ən az birinin olması ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir. Klinik cəhətdən əhəmiyyətli narahatlıq və ya sosial, işlə bağlı olan yuxu pozğunluğu Bu, məktəblə əlaqəli funksionallığın azalmasına səbəb olur. Həftədə ən azı 3 gecə olur. Ən azı 3 ay davam edir. Yuxu yatmaq üçün əlverişli mühit olsa da, bu problem davam edir. Bu, başqa bir xəstəliyə və ya sui-istifadənin bir maddəsinin və ya dərmanının fizioloji təsirinə aid edilə bilməz. Bu əlamətlər bir aydan çox, üç aydan az davam edərsə, dövri, üç aydan çox davam edərsə, davamlı yuxusuzluq pozuqluğu adlanır.
Asanlaşdıran səbəblər: Psixoloji quruluş: Anksiyete. , narahat şəxsiyyət və ya narahat ruhi quruluşa sahib olmaq. Ətraf Mühit Xüsusiyyətləri: Səs, işıq, narahat dərəcədə yüksək və ya aşağı temperatur və yüksək hündürlükdə olmaq yuxusuzluğu asanlaşdıra bilər. İrsi və Fizioloji Səbəblər: Qadın cinsi və daha böyük yaşda yuxusuzluq riski daha yüksəkdir. Yuxu pozğunluğu və yuxusuzluq ailə meyilliliyi ilə əlaqələndirilir.
NƏTİCƏLƏR: Yuxusuzluq və ya yuxu haqqında həddindən artıq fikirləşmək gün ərzində qeyri-adi narahatlığa və diqqəti cəmləyə bilməməyə səbəb olur, şəxsiyyətlərarası və sosial münasibətləri pozur. Yenə yuxusuzluq diqqəti və konsentrasiyanı pozur, bu da iş və məktəb həyatında səmərəsizliyə səbəb olur və həyat keyfiyyətinin azalmasına səbəb olur. Bu da yol-nəqliyyat hadisələrinin əsas səbəblərindən biridir. Hər kəsin yuxusu zaman-zaman pozula bilər. Psixi sıxıntı və fiziki xəstəliklər yuxunun müddətini və tərzini müvəqqəti olaraq poza bilər. Bir çox psixiatrik pozğunluqlarda (bipolyar əhval pozğunluğu, depressiya, obsesif-kompulsiv pozğunluq, anksiyete pozğunluğu) simptom kimi də görülə bilər. Bunlara yuxu pozğunluğu diaqnozu qoyulmur, onların diaqnozu onların əsas xəstəliyidir.
Yuxu problemləri ağıllı insanların lənətidir. A.Einstein
oxumaq: 0
