Uşağı anlamaq və onun dünyasını araşdırmaq istəyiriksə, onun oynadığı oyunlara və çəkdiyi şəkillərə baxmaq ən yaxşı yoldur. Çünki çox vaxt uşaqlar biz böyüklər kimi mənalı cümlələrlə özlərini ifadə edə bilmirlər, ancaq uşaqlar rəsm çəkərək, oyun quraraq özlərini ifadə edə bilirlər. Hamımızın hüznlə yaxından izlədiyimiz Elmalı davasında uşaqların çəkdiyi şəkillərdə şəkillərin bizə nə qədər söz verdiyinin şahidi olduq. Bu işin mütəxəssisləri olaraq bir az daha çox gördük və şərh etdik və eyni zamanda çox üzüldük. Oyun və rəsm, uşaqların bəzən ifadə edə bilmədiklərini, ifadə edə bilmədiklərini və ya ifadə etməkdən narahat olduqları təcrübələrini bizə göstərə bildikləri, bəzən də şüuraltına atdıqları sahələrdir. Uşaqlıqda bir çox problem yaşana bilər. Məsələn, bacı qısqanclığı, fobiyalar, ayrılıq narahatlığı, yas prosesləri, özünə inamsızlıq, tualet təhsili, travmalar, sui-istifadələr kimi bir çox uşaqlıq problemləri rəsm və oyunlarla işlənərək başa düşülə və müalicə edilə bilər. Oyunlar oyun terapiyası otağında evdə oynanan oyunlardan fərqli şəkildə həyata keçirilir. Oyun terapiyası otağında uşaqların hər cür ehtiyacları və problemləri üçün diqqətlə seçilmiş çoxlu oyuncaqlar, simvollar, karandaşlar, kağızlar və kitablar mövcuddur. Uşaq bəzən oyun terapiyası otağında ailənin gətirdiyi problemə görə tamamilə azad olur və uşağın oyunları qeyd-şərtsiz qəbul anlayışı ilə təhlil edilərkən, bəzən strukturlaşdırılmış oyun terapiyası seansı keçirilir. Bunun seçimi uşağın dinamikasına və terapiyada olma səbəblərinə görə dəyişir. Uşağın tərbiyəçiləri ilə ilkin müsahibə, ətraflı məlumat və anamnez götürüldükdən sonra, lazım gəldikdə, uşaq oyun terapiyasına başlayır. Oyun terapiyası prosesində baxıcıların dəstəyi çox vacibdir. Çox vaxt ailəyə də ev tapşırığı verilir və evdə oyun oynamağı və müşahidələrini növbəti sessiyaya çatdırmağı xahiş edirlər. Bu proses, o cümlədən ailələr filial terapiyası adlanır. "Filial Therapy" oyundan istifadə edərək valideyn-övlad münasibətlərini gücləndirir. Filial Terapiya baxıcılara və 3-11 yaşlı uşaqlara tətbiq edilən və uşağı anlamaq üçün işlənib hazırlanmış psixo-təhsildir. Bu, nümunəvi bir yanaşmadır. Bu yanaşma sayəsində baxıcılar uşaqla müalicəvi oyunlar oynamağı, uşağın tamaşada nə demək istədiyini başa düşməyi, uşağın daxili aləmini dərindən öyrənməyi, uşağın inkişafını izləməyi və daha yaxşı münasibət qurmağı öyrənirlər. eyni zamanda uşaqla. Uşaq isə hisslərini daha yaxşı ifadə etməyi öyrənir, problem həll etmək bacarığını inkişaf etdirir və özünə inamını artırır. Uşağın koqnitiv, linqvistik, emosional və sosial inkişafını izləmək, oynadığı oyunları, çəkdiyi şəkilləri şərh etmək baxımından uşağın yaşı çox önəmlidir. Rəsm çəkilərkən onun hansı xətt dövründə olduğuna görə xronoloji çəkiliş tarixi nəzərə alınmaqla rəsmlər haqqında proqnozlar verilir. Eyni zamanda intellektin inkişafı problemi varsa, bütün bu kimi amillər nəzərə alınmaqla, şəkillər və oyunlar peşəkar şəkildə prosesə daxil edilir. Şəkil təhlilinin bir çox yolu var. Mütəxəssis tərəfindən çəkiləcək şəklin mövzusu uşağın probleminə və ya təyin olunacaq mövzuya uyğun olaraq müəyyən edilir. Şəkil təhlilində istifadə olunan rənglər, pozanların istifadəsi, qələmlər, kağız tutacaqları, kağızın istiqaməti və s. kimi bir çox detallar vacibdir. Hər bir detalın bir mənası var, lakin problemi həqiqətən dəqiq müəyyən etmək üçün təkcə şəkillərin kifayət etdiyini söyləmək düzgün olmazdı. Şəkillər yalnız onları daha funksional şəkildə anlamlandırmaq üçün istifadə olunan bir texnikadır. Uşaq psixologiyasının duayenlərindən olan Vinnikot deyir ki, uşaq çəkdiyi şəkillərlə, oynamaq üçün seçdiyi oyuncaqlarla təsadüfən oynamır və ya rəsm çəkmir. Uşağın öz yerinə qoyduğu keçid obyektləri bizim üçün vacibdir, xüsusən də uşaq baxıcıdan ayrıldıqda, çünki bu keçid obyektlərində əks olunan hər şey sonradan daxil ediləcək. Bu əksi sağlam etmək vacibdir. Uşaqlıqda bu prosesin mütəxəssis tərəfindən müşayiət olunması prosesin sağlam şəkildə aradan qaldırılmasının qarşısını alır və uşağın yetkin yaşda uşağın psixoseksual mərhələlərində sabitləşməsinin və patologiyaya səbəb olmasının qarşısını alır. Ekzistensial psixoterapiyanın aparıcı adı olan Yalom, uşaqlıq həyatlarımızın biz böyüklərə çox mənalı şəkildə yol göstərdiyini bu sözlərlə ifadə etdi: “Əslində hamımız normal davranmağa çalışan insanlarıq...”. Bu nöqtədə Bir çox terapevt və psixiatr tərəfindən 3,5 - 6 yaş aralığının yetkinliyə təsirinin inkar edilə bilməyəcəyi vurğulanmışdır. Hamımız ana bətnindən çıxanda ilk uşaqlıq travmamızı yaşayırıq, daha sonra ata, yəni “başqası” ilə görüşəndə bu, təxminən 4 yaşa uyğun gəlir.
Bir sözlə, uşaqlarla işləyərkən terapevtik oyun və rəsm üsullarından istifadə etmək bizə, mütəxəssislərə, uşağın assosiasiyalarını üzə çıxarmağa və şüursuzluğu dərk etməyə yol açır. Uşaq öz fantaziyalarını, istəklərini və əslində yaşadıqlarını simvolik şəkildə oyun və şəkillər vasitəsilə ifadə edir. Yetkinlərin yuxularında seanslarına gətirdikləri kimi, uşaqların da oyunun müxtəlif elementlərinə çoxlu assosiasiyalar gətirdiyini görürük. Uşağın oyunda və rəsmdə ortaya qoyduğu bu təsvirin bu arxaik və simvolik formaları primitiv mexanizmlə bağlıdır. Uşaq oyun və şəkillərdə danışmaq əvəzinə bunları hərəkətə gətirir. Sözləri hərəkətlə əvəz edir, əslində düşüncələri əvəz edir. Böyüklərlə art-terapiya mənim uşaqlarla işimin yerini tutur. Art terapiyada biz uşaqlıqda olduğu kimi sərbəst və kortəbiiik. Xarici aləmdən daxili mənliyimizə sərbəst şəkildə səyahətə başlayırıq. Məsələn, rəqs və hərəkətlə işləyərkən uşaqlığımızda olduğu kimi “görəsən, kimsə nəsə deyəcək” narahatlığı olmadan hərəkət edir, ritmi saxlayırıq. Uşaqlıqdan o qədər yadlaşmışıq ki, əslində ilk dilimiz olan “hərəkəti” unutmuşuq. Keçmişdə olduğu kimi “yaşa” deyərkən qucaq açmağı, kədərlənəndə sərbəst ağlamağı, yox deyəndə çiyinlərimizi çəkməyi unutmuşuq. İndi əllərimiz və qollarımız sadəcə aşağı sallanır, sanki bədən zirehləri geyinmiş kimi, hisslərimizi ortaya qoymayacağımıza and içmiş kimi. Düşünməyə bilmirik ki, bunu etsəm, başqalarının qınağına düşəcəm. Həyatımıza məna verən hərəkət və rəqsdən getdikcə təcrid olunduq. İçimizdəki hakimimizin səsi ilə bədənimizi qorxutduq ki, bunu etmə. Biz öz mahiyyətimizdən uzaqlaşdıq və uşaqlıqda oynadığımız o təbiiliyi, bütövlüyü itirdik. Ümid edirik ki, içimizdəki o təbii uşağı yenidən dinləyə və sxema terapiyasında qeyd olunan xoşbəxt uşaq rejimimizi ortaya çıxara bilək. ilə...
oxumaq: 0
