Bu səbəbdən pudra.com saytında fitnə-fəsad məsələsini müzakirə edirik: Uşaqlar niyə pis davranırlar? Bunu nə dərəcədə normal qəbul etməliyik, nə vaxt psixoloq dəstəyi almalıyıq, uşağı cəzalandırmaq düzgündürmü? Psixoloq Berna Akpınar uşaqlarda nadinclik problemi ilə bağlı maraqlandığımız bütün məsələləri açıqlayır...
Uşaqlarda nadincliyin səbəbləri?
Uşaqlarda nadincliyin əsas səbəbi ailənin qeyri-sabit davranışı. Uşaq özünü arzuolunmaz aparanda əsəbiləşir, lakin bunun uşağın xarakterindən qaynaqlandığı düşünülür. Əslində uşağın xarakterinin formalaşmasında ailənin böyük əhəmiyyəti var. Ailənin münasibəti səhv olduğu üçün uşaqda arzuolunmaz davranışlar baş verir.
Bizim yaramaz dediyimiz bəzi davranışlar uşağın aqressivləşdiyi davranışlardır. Qırmaq, vurmaq, itələmək kimi davranışlar uşağın çölə yönəlmiş aqressiyasıdır. Bundan əlavə, valideynlərlə uşaq arasında yaranan etibarsızlıq problemi uşağın aqressiv davranmasına səbəb ola bilər. Uşaq kiçik olanda anası və atası ilə etibarlı bağlılıq yaşaya bilmirdi və bu problem bütün inkişaf dövrlərində irəliləyir.
İşləyən valideynlər ümumiyyətlə uşaqları uşaq bağçasına verirlər. Uşaqlar “məktəbə gəlmək istəmirəm, yemək istəmirəm” kimi davranışlar sərgiləyirlər. Bu səbəbdən xüsusilə analar uşağa mənfi diqqət göstərməyə başlayırlar. “Niyə belə edirsən, məni kədərləndirirsən?” şəklində göstərilən mənfi diqqət uşağın müsbət diqqət ala bilmədiyi üçün almaq istədiyi diqqətə çevrilir. Mənfi olsa belə, diqqəti cəlb etmək üçün davranışını davam etdirir.
Uşaq hansı hallarda daha nadinc ola bilər?
Valideynlərdən biri yanında deyilsə. ucqar iş yerində işləyirsə, xaricdədirsə və ya valideynlərindən uzaqdadırsa, kimsə evə həmişə gec gəldiyi üçün uşaq onu çox görmürsə, fitnə-fəsad törədə bilər.
Ayrı-ayrı ailələrdə bəzi böyüklərin, məsələn, baba və babanın olmaması da uşaqlara pis təsir edə bilər. Uşaq özünü tənha hiss edir və bunu xarici hücum kimi göstərə bilər. Və ya əksinə, daxili hücum kimi dırnaq yemə, barmaq əmmə kimi davranışlar göstərə bilər.
Xüsusilə boşanmış cütlüklərdə uşaq valideynlərindən birini daha az görür. Diqqəti cəlb etməyə çalışaraq özünü pis aparır. Evdə məzlum rəftarları olan ailələrdə uşaqlar daha çox nadinc davranırlar.
Özünü pozan uşaqla necə danışmalıyıq?
O, 6 yaşından yuxarı uşaqları olan yaşlı böyüklər. Sizin belə danışmaq və izah etmək şansınız var. Amma kiçik olanda bunu nə qədər aydın izah etsəniz də, bəzi şeylər uşaqlar üçün çox mücərrəd qalır.
Bu zaman uşaqlara nağıl danışmaq ünsiyyəti asanlaşdırır və onların daha tez başa düşməsinə şərait yaradır. Məsələn, pis davranan uşaq haqqında hekayə uydurmaq olar. Bu hekayənin nəticələrini uşağa da başa sala və ona nağıl vasitəsilə çatdıra bilərsiniz ki, o, dəcəl sayılan hərəkətlər etməməlidir. Heç vaxt onun davranışını birbaşa olaraq "Etdiyiniz bu davranış çox səhvdir" kimi təsvir etməməlisiniz. Yaxşı olar ki, nağıldakı uşağın hərəkətləri nəticəsində xoşbəxt olmadığını göstərərək, dolayı yolla övladınıza çatdırasınız.
Uşaqlar hər şeyi başa düşürlər
Uşaqların heç nə başa düşmədiyini düşünmək düzgün olmazdı. Uşaqlar hər şeyi eşidir və unutmurlar. Onlara hər şeyi aydın və sadə dillə, beynində sual işarəsi qoymadan başa salmaq lazımdır.
Uşaqlarda nadinclik nə dərəcədə normal hesab olunur?
Bizim dəcəllik kimi qəbul etdiyimiz davranışlar əslində uşaqların yaşına uyğun gəlir.Bu onların davranışlarına görədir. Daim nəyisə kəşf etməyə çalışırlar. Etiraf etmək lazımdır ki, biz böyüklərin yaramaz kimi qələmə verdiyi davranışlar müəyyən yaşlarda uşaqlar üçün çox normaldır.
4-6 yaş arası uşaqlar sosial qaydaları öyrənməyə, yaşdan sonra məktəbə getməyə başlayırlar. 6-dan. Bu dövrdə nadinc dediyimiz davranışlar azalmalıdır. Bu müddət ərzində azalmazsa, yardım istənilə bilər. Əgər uşaq pis davranmağa davam edərsə, ailənin əslində problemi var və uşağın və onun davranışının öhdəsindən gələ bilmir. Çox güman ki, ailə qeyri-sabit davranışlar nümayiş etdirir.
Uşağın pis davranışını cəzalandırmaq düzgündürmü?
Uşaq heç vaxt cəzalandırılmamalıdır. Cəza tərbiyədə mənfi amil olduğundan cəzanın nəticələri də mənfi olur.
Valideynlər n Uşağa onun davranışından sonra cəzanın tətbiq olunacağı mesajını vermək, məsələn, “Bunu etmisən, çünki bunu edə bilməyəcəksən” kimi müsbət nəticə yaratmır. Əvvəlcə uşağa izah edilməlidir ki, onun etdiyi əməl arzuolunmaz və pis davranışdır. Məsələn, uşaq əvvəlcədən bilsə ki, nəyisə sındırdığı üçün sevimli verilişinə baxa bilməyəcək, seçimi özü edəcək və proqrama baxmaq istəsə heç nəyi pozmayacaq. Davranışdan sonra cəzalandırmaq sizə heç nəyə nail olmaqda kömək etmir.
Uşağın düzgün olmayan davranışından sonra hansı davranış pozuntuları yaranır?
gələ bilər. Uşaq mənfi diqqətin ardınca həzz almağa başlayır, fitnə-fəsadla diqqəti cəlb etsə belə, həzz hissi əskik ola bilər. Bu, uşağın bağlı olduğu valideynlərdən birinin olmaması və ya evdə özünü yaxşı hiss etməməsi ilə əlaqədar ola bilər.
Barmaq əmmə, dırnaq yemə, mastürbasyon
Bu zaman nöqteyi-nəzərdən uşaqların ən əhəmiyyətli həzz nöqtəsi 1 yaşına qədər normal sayılan, bəzən 3 yaşa qədər davam edən, lakin sonrakı yaşlarda davam etməsi sağlam olmayan bir barmaq əmmə davranışıdır.
Narahat uşağı psixoloqa aparmaq lazımdır?
Əgər uşağınızın dəcəllik əlamətləri 4-6 yaşından sonra da davam edərsə, mütləq mütəxəssisə müraciət etməlisiniz. Mütəxəssis əvvəlcə sizi və uşağınızı bir ailə olaraq dinləyəcək, sonra onların valideynləri kimi sizinlə ayrı-ayrılıqda işləyəcək və nəhayət sizi və uşağınızı birlikdə dinləyib həll yollarını tapmağa çalışacaq.Əgər ailə çox ziddiyyətlidirsə və uşağı sərbəst buraxırsa. istədiyi kimi davransa, ailədən rəftarı dəyişməsi istənilir.
Bu zaman ailənin etməli olduğu şey uşağa gün ərzində nə edəcəklərini aydın şəkildə izah etməkdir. Uşağa hər hansı davranışın nəticəsində nələrin baş verəcəyini əvvəlcədən söyləməklə ona seçim hüququ vermək lazımdır. s Uşaq məsuliyyət daşıyaraq həm qərarını verəcək, həm də özünü böyüklər kimi hiss edəcək. Bu yolla onun yaramaz davranışlarından qurtulması və təqdir edildiyi kimi özünü böyüklər kimi aparması müşahidə olunacaq.
oxumaq: 0
