Motivasiya həm də hərəkətə keçməyimizə səbəb olan, davranışlarımızı bir məqsədə doğru başlatan, istiqamətləndirən və davam etdirən proses və bir şey etmək məcburiyyətində olduğumuz güclü istək kimi də müəyyən edilə bilər. Motivasiya xarici amillərin təsirinə məruz qalan daxili vəziyyətdir, dəyişməyə hazır və ya istəkdir, vəziyyətə və zamana görə dəyişir. ( Ögel, K. 2009)
Asılılıq residivlərlə irəliləyən xroniki bir xəstəlikdir. Buna görə də uzunmüddətli müalicə və təqib strategiyaları yaratmaq lazımdır (Dennis and Scott 2007, Dennis et al. 2005). Bu gün maddə asılılığı ilə bağlı aparılan araşdırmalarda diaqnostik meyarlara görə “indiki” və ya “yox” asılılığı kimi ümumi və kateqoriyalı təsnifat aparılır. Buna görə də, maddə istifadəsi ilə bağlı problemlərin ölçülü qiymətləndirilməsi natamam olaraq qalır (Conway et al. 2010). Alkoqol və maddə istifadəsi pozğunluğu olan xəstələr çox fərqli problemləri olan insanlardır (Ögel 2010). Buna görə də, alkoqol və maddə istifadəsi pozğunluqlarında müalicə asılılığın müxtəlif ölçüləri nəzərə alınmaqla aparılmalıdır (NIDA 2009). Məsələn, insanın istifadə etdiyi maddənin növü, maddə istifadəsinin miqdarı və müddəti müalicənin planlaşdırılmasında mühüm amillərdir (Connors 1995). ( Ogel, K 2012)
“Motivasion müsahibə müştəriyə ambivalentliyi aşkar edib təhlil etməyə və davranışı dəyişdirməyə kömək etmək üçün direktiv və müştəri mərkəzli bir üsuldur”(40). Bu müsahibə texnikası müalicə ilə bağlı istəməyən və ya qərar verməyən insanlar üçün faydalı ola biləcək hədəflənmiş metoddur (18).
Motivasiyalı müsahibə müştərinin müqavimətini idarə etmək və ambivalentliyi anlamaq üçün müxtəlif üsullar təklif edir. (Miller and Rollnick 2002). Müqavimət müştəri ilə terapevt arasındakı qarşılıqlı əlaqənin nəticəsi kimi görünsə də, həm də müştərinin ambivalentliyinin nəticəsi kimi qəbul edilir. Məsələn, müştərinin dəyişməyə qarşı müqavimətinə terapevtin reaksiyasının forması müqavimətin böyüklüyündən çox təsirlənir (Moyers və Rollnick 2002).
Miller və Stephenə görə. Rollnick, motivasion müsahibənin qurucuları, motivasiya görüşünün klinik olaraq sınaqlara əsaslanaraq zehnin içində görünməyənləri ortaya çıxarmaqdır. Məqsəd arzu olunan nəticədir Çin davranış dəyişikliyini ortaya çıxarmalıdır. Miller, alkoqoldan istifadə pozğunluğunun müalicəsi haqqında danışmaq üçün mühazirəyə dəvət edildi və onlar orada bir qrup gənc psixoloqla danışdılar və onlar bu məsələni müzakirə etdilər, bu da Millerin danışdığı şeyin əslində fərqli bir terapiya texnikası olduğunu başa düşməsini və təməlini qoydu. motivasion müsahibə üçün. (Miller, W.R. Rose, G.S. 2010)
Motivasion müsahibədə müalicənin birinci mərhələsi müştərini mərkəzə qoyan terapevtik münasibətlə başlayır. Məqsəd müştərinin tərəddüd etdiyi məqamları tapmaq, həll yoluna çatmasına kömək etmək və davranışda arzu olunan dəyişikliyi yaratmaqdır. Motivasion müsahibənin geniş çeşidli istifadəsi var. (Uysal, H 2012). Bu sahələr; asılılığın müalicəsi, kilo itkisi, təhsil, narahatlıq pozğunluğu, evlilik məsləhəti, məişət zorakılığının qarşısının alınması, diabet, serebral iflicin reabilitasiyası, depressiya, cinsi davranış dəyişikliyi, HİV/AİDS-dən qorunma, TSSB. (Ogel, K 2009)
Motivasion müsahibə, asılılıq sahəsində tez-tez istifadə edilən, müalicənin gedişatının müşahidə edildiyi və qalıcı təsirlər yaradan bir üsuldur. Maddə-alkoqol asılılığının müalicəsində insanlar tez-tez imtina etməkdən çəkinirlər və istifadə dövrünə yenidən başlayırlar. Motivasiya müsahibəsi müştərilərin yaşadıqları problemləri anlamağa kömək edir, bu vəziyyəti qısa zamanda idarə etməyə kömək edir və müalicəyə uzunmüddətli töhfə verir. Yenidən istifadə davranışını dəyişə bilər. Xüsusilə siqareti buraxmaq istəməyən insanlar üçün faydalı olan təsirli bir üsuldur.
Motivasion müsahibənin əsaslandığı bəzi yanaşma və prinsiplər var: Asılılığın müalicəsində yaşanan ambivalentlik; Bu, sağalma prosesində rast gəlinən təbii bir maneədir. İnsanların bu qeyri-müəyyənliyi aşan təbii motivasiyaları və dəyərləri var. Terapevt və müştəri arasında əməkdaşlıq əlaqələri var. Müştəridə dəyişikliklərin baş verməsi üçün empatik, dəstəkləyici və yönləndirici (dialektik) yanaşma lazımdır. Müştərinin cari davranışı və məqsədi arasındakı ziddiyyət vurğulanmalıdır. Terapevt şəfada müştərinin öz effektivliyini dəstəkləməli və ona optimist nöqteyi-nəzərdən yanaşmalıdır. Şəxs dəyişməyə qərar verdikdə motivasiya müsahibəsi diqqət müştəri və onların problemlərinə yönəldiyi üçün həllər təklif edir. Müştəri bilən rolunu oynayır və terapevt müştəri qarşısında ideya irəli sürmür və neytral qalmalıdır. (Alpaydın, N 2016)
Müştərini dəyişikliyə hazırlamaq ümumi, əməkdaşlıq münasibətlərinin məhsuludur. Bu prosesdə müştəri zaman-zaman bəzi şeylərə müqavimət göstərə və ya inkar edə bilər. Bu müqavimət və inkar davranışları bu terapevtə verilən rəy kimi qəbul edilir.
Asılılığın dəyişmə dövrü beş mərhələdən ibarətdir: Farkındalıq, Qərar vermə, Vazgeçmə, Davam etmə və Yenidən Başlama. Bu prosesdə müştəriyə fikir vermək, məlumat vermək, bacarıq əldə etmək üçün dəyişiklik edilmir. Ən vacib məsələ müştərinin yaşadığı ambivalent vəziyyəti həll etməkdir. Digər tərəfdən ambivalentlik, bir insanın buraxmaq və ya buraxmamaq ilə bağlı yaşadığı münaqişə vəziyyətidir. Mürəkkəblikdən danışarkən əslində problemin hər iki tərəfi müzakirə edilir və bu söhbət ikitərəfli düşüncələri də aktivləşdirir. Bu prosesdə müştəriyə öz enerjisindən istifadə etməkdə kömək etmək və onu müşayiət etmək vacibdir. Verilən suallar müştərinin nə qədər dəyişmək istədiyini, nəyi dəyişmək istədiyini və sağalma prosesi zamanı gözləntilərini ortaya qoymalıdır. “Nə etmək istəyirsən, arzun nədir, niyə dəyişmək istəyirsən, bunun sənin üçün əhəmiyyəti nədir, nə edə biləcəyinə inanırsan, məndən nə gözləyirsən?” müştərinin prosesə hazırlığı haqqında təsəvvür əldə etmək və izlənəcək yol müəyyən edilir. Terapevt müştərini həll yoluna inandırmağa çalışmır, qarşıdurma yaratmır.
Asılılıqdan sağalma prosesində motivasion müsahibənin ilk mərhələsi müştəridə dəyişiklik üçün motivasiya yaratmaqdır. Daha sonra açıq suallar verilməli, əks etdirici dinləmə, ümumiləşdirmə, qəbul etmə və dəyişdirmə müzakirə edilməlidir. İlk müsahibədə müştərilər zaman-zaman tənqid oluna biləcəklərini düşünə bilərlər. Bu vəziyyəti azaltmaq üçün ilk görüşdə müştəri ilə terapevtin rolunu, gözləntilərini və məqsədlərini müzakirə etmək lazımdır. Sonra müştəri göndərin İclasda onu aktivləşdirmək və müzakirə olunacaq mövzunu müəyyən etmək üçün müştəridən danışmaq istədiyi mövzu haqqında soruşulur. Beləliklə, müzakirə ediləcək mövzu kəşf ediləcək və təfərrüatlı olacaq. Motivasiya müsahibəsində diaqnoz və diaqnoz kimi məsələlərdən başlayaraq problemlər və ya müzakirələr yarana bilər, ona görə də bunlar müzakirə olunmur. Bərpa dövründə müştərinin çıxmaq qərarı vermək və saxlamaq çətin ola bilər. Bu prosesdə terapevt müştərinin öz effektivliyinə qarşı dəstəkləyici və dəstəkləyici münasibət nümayiş etdirməlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu müalicəyə başlamaq böyük bir addımdır və müştərinin əzmi vurğulanmalıdır. Müştəridən məlumat toplandıqdan sonra qeyri-müəyyənliyi üzə çıxarmaq üçün vaxtaşırı ümumiləşdirmə və əks etdirmə aparılır. Refleksiya ümumiləşdirməkdən daha qısadır və müştərinin dediklərini başa düşmək və əks etdirmək üzərində cəmlənir. Dəyişiklik prosesinin müsbət tərəflərini vurğulamaq, müqaviməti dəf etmək və müştərinin başa düşüldüyünü hiss etdirmək üçün əks etdirmə üsulu tətbiq edilir. Müştəri ilə terapevt arasında əməkdaşlıq əlaqəsini artırmaq üçün müştərinin hekayəsi açıq suallar verməklə təfərrüatlıdır. Əslində belə sualların verilməsi müştərini öz hiss və düşüncələrini daha çox bölüşməyə sövq edir və müştərinin qərar vermə prosesi daha yaxşı sorğulanır. Müştəriyə qərar vermə prosesində tarazlığa nail olmaq üçün ambivalentlik üzərində dayanmaq (diqqət yetirmək) vacibdir. Bu balans müştərinin seçimlərinə diqqət yetirir və dəyişikliyin bütün aspektlərini araşdırır. Bu tarazlığı qurmağa çalışarkən, mövcud vəziyyətin və dəyişikliyin müsbət və mənfi tərəfləri müzakirə edilir. Bu prosesdə “Torpaq balansı”ndan istifadə etmək olar. Qara balans mövcud vəziyyətin müsbət və mənfi tərəflərini diaqramla göstərir və onu yazmaqla daha yaxşı başa düşməyə imkan verir. . Bu sual 0-10 miqyasında öyrənilə bilər. Əhəmiyyət dərəcəsi 'buraxmaq sizin üçün nə qədər vacibdir?' Əgər əhəmiyyət miqyasını 0 'heç vacib deyil' və 10 'çox vacib' etsək, hansı rəqəmi uyğun hesab edərdiniz?' sualı verilə bilər.
Etibar və səriştə üçün işdən çıxmaq məsələsi Özünə inamınızı 0-dan 10-a qədər bir şkala etsək və 0 heç etibar etmədiyimi, 10 isə çox arxayın olduğumu göstərirsə, hansı rəqəmi uyğun hesab edərdiniz?' (Ögel, K.) Müştəri aşağı qiymət versə. balı, əhəmiyyət dərəcəsinə görə niyə bu balı verdiyi soruşulur və ən aşağısı isə ən az 3 səbəb verməsi gözlənilir. Əgər müştəri etimad-effektivliyə görə aşağı bal verirsə, ondan bu balı artırmaq üçün nə edə biləcəyi soruşulur. Müştərinin gələcək haqqında fikirlərini öyrənmək və üzərində işləmək üçün həyatının necə dəyişməsini istədiyi və ya on ildən sonra özünü harada gördüyü sual altına alına bilər. Burada istifadə edilə bilən çox vacib bir sual var. “İstədiyiniz dəyişikliyi etməkdə 100 faiz müvəffəq olsaydınız nə fərqli olardı? Beş ildən sonra nə olmasını istərdiniz?' (Ögel, K.)
Müştəri bu mərhələdə çətinlik çəkirsə, keçmiş dövrləri, planları və gördükləri şeylər ən çox narahat olduqları sorğulana bilər. Müştərinin gələcəyə daha planlı və inamla baxması üçün onun gələcək hədəfləri müzakirə edilməlidir. Davranışların hədəflərə necə təsir etdiyi müzakirə edilməli və problem varsa üzərində işlənməlidir. Hədəf və mövcud davranış arasında ziddiyyət yaradacaq bir vəziyyət varsa, müştəri xəbərdar edilməli və həll edilməlidir. Müştərinin maarifləndirilməsi zamanı nəzərə alınmalı olan məqam müştərinin inkişaf etdirə biləcəyi müqavimət olmalıdır. Bu ortaya çıxan müqavimətlə məşğul olarkən bunu müzakirə etmək olmaz. Müzakirə müştərinin müalicədə qalmasına mənfi təsir göstərə bilər. Müqavimət yaranan kimi, terapevt bunu metodu dəyişdirmək və tətbiq olunan strategiyanı dəyişdirmək üçün geribildirim kimi qəbul etməlidir. Müştəridə müqavimət yarandıqda; əks etdirici dinləmə, diqqətin dəyişdirilməsi, öz seçimi və nəzarətini vurğulamaq, terapevtik paradoks üsullarından istifadə edilə bilər. Bu mərhələdə unudulmaması lazım olan məqam müqavimətin təbii bir reaksiya olması və müalicə prosesi zamanı dəyişdirilə bilməsidir. Terapevt müştəriyə yeni perspektivlər gətirməyə çalışır, lakin bu dəyişiklik məcburedici olmamalıdır. Müştəri də bu dəyişikliyi istəməlidir. Terapevt diqqəti müştərinin dəyişiklik istəklərinə yönəltməli, lakin onu düzəltməyə çalışmamalıdır.
Motivasion müsahibənin ikinci mərhələsində dəyişikliyi gücləndirmək lazımdır.
oxumaq: 0
