Son illərdə biz mediada tez-tez müxtəlif yollarla intihara cəhd xəbərlərinə rast gəlirik. Dərmanları həddindən artıq dozada qəbul edərək, özünü tapança ilə vuraraq, özünü asaraq və ya hündür yerdən tullanaraq həyatına son qoymağa çalışan şəxslərlə qarşılaşırıq. İntihar hadisələri təkcə ölkəmizdə deyil, bütün dünyada ən mühüm ölüm səbəblərindən biridir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, intihar cəmiyyətdə ölüm səbəbləri arasında ilk onluğa daxildir. 15-24 yaş qrupunda intiharlar ölüm səbəbləri arasında ikinci yerdədir. İntihara cəhd edən insanlar həqiqətən ölmək istəyə bilər və ya bu davranışla ruhi ağrılarını, acizliklərini və ümidsizliyini ifadə etməyi hədəfləyə bilərlər. Ölkəmizdə intihar halları qərb cəmiyyətləri ilə müqayisədə az olsa da, xüsusilə gənclər arasında intihar hallarında artım müşahidə olunur. Ölkəmizdə universitet tələbələri arasında aparılan araşdırma nəticəsində məlum olub ki, gənclərin 42%-i nə vaxtsa özünü öldürmək barədə düşünüb, 7%-i isə cəhd edib (1). Bu nisbət bizə intiharın gənclərdə böyük diqqət tələb edən bir vəziyyət olduğunu bildirir. Psixi sağlamlıq mütəxəssisləri olaraq, bir dəfə də olsa, özünü öldürmə düşüncəsinin nəzərə alınmasını müdafiə edirik. Əslində, bir araşdırma intihar fikrinin ifadə edilməsinin intihar cəhdini proqnozlaşdıran mühüm amil olduğunu göstərdi (2). Odur ki, yaxın ətrafınızda özünü öldürmək fikrində olan insanlar varsa, onların intiharın qarşısını almaq üçün tez bir zamanda mütəxəssisə müraciət etmələri lazım olduğunu bildirmək çox vacibdir.
İnsan niyə son qoymaq istəyir? onların həyatı, intihara meylli davranış riski Bir çox araşdırmada faktorlar araşdırılmışdır. Hər şeydən əvvəl, böyüklər üzərində aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, ümidsizliklə intihara cəhd arasında əhəmiyyətli əlaqə var. Bu o deməkdir ki, insanın ümidsizlik səviyyəsi artdıqca intihara meyli də artır. Həyata ümidi olmayan insanlar həyatlarını daha asan başa vura bilərlər. Buna əsaslanaraq deyə bilərik ki, depressiya intiharla ən çox əlaqəli psixi pozğunluqdur. Çünki depressiyaya düşən insanda ümidsizlik və çarəsizlik hissləri ön plana çıxır. Bundan əlavə, intihar Məlumdur ki, ailə problemləri, sevgilisi və ya sevgilisi ilə problemlər, çətin həyat hadisələri, maddə istifadəsi, miqrasiya, psixiatrik xəstəliklər, tək yaşama, sosial-iqtisadi səviyyənin aşağı olması kimi amillərdir (4). Bu amillər intihara meyli artırır.
Yeniyetmələrdə intihara cəhdlərin təxminən üçdə ikisinin ölmək istəyindən başqa motivlərlə həyata keçirildiyi bildirilir. Burada intihar impulsiv xüsusiyyət göstərə bilər. Əsas motivasiyanın başqalarını heyran etmək, diqqəti cəlb etmək, sevgi və ya nifrəti çatdırmaq və ya xoşagəlməz vəziyyətdən qaçmaq ola biləcəyi düşünülür (3). Burada valideyn münasibəti mühüm yer tutur. Yeniyetmə ilə təhlükəsiz münasibət quran valideynlər ona öz hisslərini ifadə etməyə imkan verir. Ailələr, nə olursa olsun, yeniyetmənin qeyd-şərtsiz sevildiyini hiss etdirməyə borcludurlar. Yeniyetmənin başına gələn neqativ hallardan qaçmaq və birlikdə həll yolları axtarmaq əvəzinə onu paylaşmasına icazə vermək, yeniyetmənin tək olmadığını hiss etməsinə səbəb olur. Yeniyetmənin öz problemlərini cəzalandırıcı valideynlərə izah etməsi daha çətin ola bilər və bu, yeniyetmənin getdikcə daha çox təcrid olunmasına səbəb ola bilər.
İntihara səbəb olan digər amil də emosiyaları sözlə ifadə edə bilməməsi ola bilər. İnsan özünü ifadə forması kimi intihardan istifadə edə bilər. Ola bilsin ki, ətrafdakılara ifadə edə bilmədiyi münaqişələri intihar yolu ilə açıb. Duyğularını tanımaqda və müəyyən etməkdə çətinlik çəkən insanlar intihara daha çox meylli ola bilərlər. Azyaşlı uşaqların öz emosiyalarını tanıması və ifadə etməsinin təmin edilməsi sonrakı yaşlarda bu çətinliklərin aradan qaldırılmasında mühüm yer tutur.
Xülasə, intihar davranışından əvvəl intihar düşüncələrini tanımaq insanın həyatı üçün qoruyucu əhəmiyyət kəsb edir. Valideynlər övladının bir hərəkəti olduğunu və ya özünə zərər vermək barədə düşündüyünü anlayanda mütləq mütəxəssisdən kömək istəməlidirlər.
oxumaq: 0
