Emosiyalar; daxili və xarici dünyamızda bədənimizlə ifadə etdiyimiz reaksiyalardır. Hər birimizin duyğuları unikaldır. Yaşadığımız mühit, şəxsiyyətimiz, travmalarımız, yəni mənəvi həyatımız bir-birindən fərqlidir. Hər kəs eyni hadisəni fərqli şərh edə, müxtəlif duyğular hiss edə və fərqli reaksiya verə bilər. Bir uşaq ağlayarkən, digəri eyni hadisəyə əsəbiləşə bilər.
Araşdırma; O, sonsuz sayda duyğumuz olduğunu bildirsə də, Paul Ekman altı universal duyğumuz olduğunu bildirir. Bunlar; qorxu, qəzəb, kədər, xoşbəxtlik, sürpriz və ikrah. Bu duyğuları hər kəs eyni şəkildə hiss etmir, lakin bütün insanlar bu duyğuları eyni üz ifadəsi ilə əks etdirir. Misal üçün; Təəccüblənən adamın gözləri və ağzı açıqdır. Qəzəbli adamın qaşları çatır, baxışları sərt olur. Bu hisslər doğulduğumuz andan, hətta idraklardan əvvəl bizdə mövcud olan hisslərdir. Yeni doğulmuş körpəni təsəvvür edək. Ehtiyac və istəklərini ağlayaraq dilə gətirir, qane olanda isə gülümsəyərək bizə rahat və təhlükəsiz olduğunu bildirir. Bəs nə oldu ki, biz yetkin olanda düşüncələrimizi çox yaxşı təhlil edə bildiyimiz halda, duyğularımızı anlamağa və ifadə etməkdə çətinlik çəkirdik? Cəmiyyətimizdə cinsiyyətə görə bəzi duyğular sıxışdırıldığı halda, bəzi duyğular həddindən artıq dozada ifadə olunur. Məsələn, qadınlar ağlama hissini asanlıqla ifadə edərkən, hirsləndikləri zaman bu duyğunu boğa bilirlər. Kişilərdə isə bu vəziyyət əksinədir.Bastırılmış emosiya neqativ əlamət kimi bədənimizdə əks olunur. Sağlam şəkildə ifadə edilə bilməyən duyğular ürək döyüntüsü, qusma, ürəkbulanma kimi somatik simptomlarla reaksiya verməmizə səbəb olur. Duyğularımızı boğmadan düzgün ifadə edə bilmək üçün onlara kiçik yaşlarından emosiyaları ifadə etməyi öyrətməliyik. İdrakların mövcud olmasına baxmayaraq, körpənin öz ehtiyaclarını duyğularla ifadə etməsi daha gec yaşlarda başlayır, ona görə də duyğuların mövcudluğu ən təməldən başlayır. Zaman keçdikcə mədəni səbəblərdən bildiyimiz və tanıdığımız duyğuları boğaraq özümüzdən uzaqlaşırıq. Bir müddət danışmayan uşağın hisslərini müşahidə edərək nələr yaşadığını anlaya bilərik. Misal üçün; Zorakılığa məruz qalan uşaq gecə qorxu ilə oyanır, evə gedə bilər. Bir yad adam gəldikdə, ağlama böhranı keçirə və hisslərini ifadə etməyə çalışa bilər. Ancaq unutmaq olmaz ki, uşaq xroniki olaraq qorxursa və ya ağlayırsa, mütləq nəzərə alınmalıdır. Çünki emosiyalar qısa ömürlüdür. Məktəbdə fəaliyyətlər, oyunlar, müəllimlərin və valideynlərin məlumatlılığı ilə emosional şüur yarada bilərik.
Uşaqlar böyüdükcə və məktəb yaşına çatdıqca analitik intellekt bizim birinci prioritetimiz oldu. Bu gün valideynlərin məqsədi öz zehni bacarıqlarını və dil bacarıqlarını çox yaxşı istifadə edə bilən uşaq yetişdirməkdir. Özünü tanımayan, nə istədiyini, ehtiyaclarının nə olduğunu bilməyən böyüklərə çevrilmişik. Ancaq öz hisslərini anlamayan, başqalarının hisslərinə əhəmiyyət verməyən insanların çoxalması empatiya problemini gündəmə gətirib. Bəs biz nə etməliyik?
İlk növbədə uşaqlara dünyaya gələndə bildikləri bu hissləri unutdurmamaq üçün. Hisslərini ifadə etmələrinə icazə verin. Hisslərin cinsə görə dəyişmədiyini izah etmək üçün: Məsələn; Qoy qız hirslənsin, oğlan ağlasın. İştirakçılarla emosiyaların məşq edilməsi, nə düşündüyünüz əvəzinə nə hiss etdiyinizi soruşmaq? O ağlayanda və ya qorxanda hirslənməyin, anlayışını ifadə etsin. Uşağa qorxaq, sulu göz damğası vurma. Uşaqları bir-biri ilə müqayisə etməyin. Hər bir uşağın unikal olduğunu və hisslərinin unikal olduğunu düşünərək, sağlam fərdlər yetişdirmək istəyirik...
oxumaq: 0
