Aorta anevrizmasının nə olduğunu başa düşmək üçün əvvəlcə xəstəliyin adını təşkil edən terminləri nəzərdən keçirmək faydalı olacaq.
Aorta; Ürəyin sol mədəciyindən yaranan və ürəyin vurduğu təmiz və qırmızı qanı bütün bədən sisteminə paylayan ən böyük arteriyaya verilən addır. Oksigenlə zəngin olan bu təmiz qanın orqanizmə sistemli və adekvat paylanması ancaq bu arteriyanın sağlam işləməsi ilə mümkündür.
Anevrizma; Termin öz mənşəyini yunan sözündən götürüb, “genişlənmə” deməkdir. Təzyiq miqdarının artması damar divarının qalınlığının azalmasına səbəb olur, nəticədə anevrizma dediyimiz damar genişlənir.
Aorta anevrizması aorta divarının zəif olduğu nöqtələrin genişlənməsidir və bu genişlənmə nəticəsində balonlaşma baş verir. Aortaya vurulan qanın yaratdığı təzyiq zəifləmiş damar divarının bir şar kimi xaricə genişlənməsinə səbəb olur.
Aortanın istənilən hissəsində anevrizma yarana bilər. Harada baş verdiyi anevrizmanın növünü müəyyənləşdirir.
Aorta Anevrizmasının Növləri Hansılardır?
Aorta anevrizması arteriyada əmələ gəldiyi yerə görə növlərə bölünür və adlandırılır. Bu baxımdan 2 növ anevrizma var;
-Abdominal Aorta Anevrizmaları; Qarın bölgəsində aortanın genişləndiyi başa düşülür. Aorta anevrizmasının ən çox yayılmış növüdür.
-Torakal Aorta Anevrizması; Döş qəfəsindəki aorta hissəsində meydana gəlir. Torakal aorta anevrizması aortanın kökündə, yuxarı qalxan aortada, döş qəfəsinin aortanın əyildiyi hissədə və ya enən aortada baş verə bilər.
Risklər nələrdir? Aorta anevrizmasına görə yaranır?
Aortada meydana gələn anevrizmanın ölçüsü zamanla böyüyə və müxtəlif simptomlara səbəb ola bilər.
-Aorta anevrizması çox böyüdükdə, yırtıla və həyati təhlükə yarada bilər. Əslində, aorta anevrizmasının qopması nəticəsində meydana gələn qanaxma nəticəsində ani ölüm riski yarana bilər. Qanın çox sürətlə vurulduğu bu damar genişlənir və qoparsa, heç bir əlamət yaranmır. Qəfil ölüm halları müşahidə olunub.
-Aorta anevrizmasında anevrizma içərisində qan laxtasının əmələ gəlməsi də mümkündür. Bu qan laxtasının kiçik parçaları qoparaq bədən ətrafında gəzə bilər. Qan laxtasının kiçik bir parçası ürək və ya beyin damarında ilişib qalsa, insult və ya infarkt baş verə bilər. Eyni şəkildə, qan laxtasının bir parçası böyrək və ya qaraciyər kimi orqanlarda ilişib qalarsa, bu orqanlar normal fəaliyyət göstərə bilməz. Ayaqlarda, ayaqlarda və ya qollarda qan axını maneə törədən qan laxtasının olması həmin nahiyədə uyuşma, karıncalanma və ya ağrıya səbəb ola bilər.
Aorta Anevrizmasının Risk Faktorları hansılardır?
Aorta anevrizması halında tətbiq olunan bəzi risk faktorlarına infarkt riskini artıran bəzi amillər də daxildir. Bu amilləri aşağıdakı kimi sadalaya bilərik:
-Damar divarlarının sərtləşməsi; Bu vəziyyət ürək-damar xəstəliklərinin ən çox yayılmış səbəblərindən biri olan ateroskleroz deməkdir. Damar divarının sərtləşməsi aorta anevrizmasının inkişafına yol aça bilər.
-Yüksək qan təzyiqi; Normaldan yüksək olan arterial təzyiq, etdiyi təzyiqə görə aorta anevrizmasının inkişafında təsirli olur.
-Şəkərli diabet; Yüksək qan şəkəri və bu vəziyyətin davam etməsi risk faktoru olaraq ortaya çıxır.
-Yüksək xolesterin; Damar toxumalarında toplanan bu maddə, toxumalarda yığılmasının qarşısı alınan və qandakı yaxşı xolesterinlə xaric oluna bilən pis xolesterinin yüksək nisbətinə görə ciddi risk faktoru yaradır.
-Siqaret çəkmək; Siqaret tüstüsünün tərkibində olan bir çox zərərli maddələr, xüsusən də karbonmonoksit qanla qarışır. Bu maddələr qanla qarışdıqda qan axını yavaşlayır və damar sklerozu kimi xəstəliklər yaranır.
-İrsi; Ailədən genetik olaraq miras qalmış bir sıra bədən xüsusiyyətləri aorta anevrizmasının baş verməsi üçün risk faktorunu təşkil edir. Bəzi genetik toxuma xəstəliklərində aorta divarının strukturunda zəiflik olur və anevrizma əmələ gəlir.
Yaralanma və ya infeksiya nəticəsində aorta divarlarının zədələnməsi baş verə bilər. Kilo itkisi səbəbindən aorta anevrizması baş verə bilər.
Aorta anevrizmasının əlamətləri hansılardır və necə diaqnoz qoyulur?
Aorta anevrizması olan xəstələrin əksəriyyətində heç bir şikayət olmaya bilər. Əslində, aorta anevrizması adətən digər və əlaqəli olmayan şərtlər üçün sağlamlıq müayinələri zamanı aparılan rentgen şüaları vasitəsilə aşkar edilir. Bunun səbəbi, aorta anevrizmalarının simptomlara səbəb olacaq qədər böyüdükdən əvvəl çox vaxt yavaş-yavaş böyüməsidir. Hətta böyük anevrizmaların heç bir əlaməti olmaya bilər. Bu baxımdan deyə bilərik ki, rutin sağlamlıq müayinələrinə ara verməmək çox vaxt həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Anevrizma simptomları baş verdikdə, ən çox görülən simptomlar anevrizmanın haradan meydana gəldiyindən asılı olaraq sinə və ya qarın nahiyəsində ağrıdır. Ağrı fasilələrlə baş verə bilər və ya davamlı ola bilər.
Xəstələrin ən çox rast gəlinən şikayəti abdominal aorta anevrizmasının simptomu kimi qarın nahiyəsində ritmik nəbz hissi keçirməsidir.
Torakal aorta anevrizmasında bel ağrısı, nəfəs darlığı və ya udma çətinliyi kimi simptomlar yarana bilər.
Aorta anevrizması necə müalicə olunur?
Aorta anevrizması hallarında iki müalicə üsulu önə çıxır:
-Açıq Cərrahi Təmir; Anevrizmanın haradan meydana gəldiyindən asılı olaraq sinə və ya qarın nahiyəsində kəsik edilir və lazımi cərrahi əməliyyatlar aparılır. Açıq cərrahi təmir əməliyyatları 3-5 saat ərzində həyata keçirilir. Xəstələr 5-6 gün xəstəxanada saxlanıla bilər. Əksər hallarda xəstələr 6-12 həftə ərzində normal həyatlarına davam edə bilirlər.
-Endovaskulyar Təmir; Aorta anevrizmasının qapalı üsulla təmiri. Xüsusilə abdominal aorta anevrizmalarında üstünlük verdiyimiz bir üsuldur. Bu prosedur angioqrafiya kimi qasıqdan girərək anevrizmanın stentlə bağlanmasını əhatə edir. Endovaskulyar təmir prosesi təxminən 1-3 saat çəkir. Ümumiyyətlə, xəstələr bir-iki gün ərzində evə buraxılırlar. Açıq cərrahi təmirlə müqayisədə kəsiklər daha kiçikdir. Xəstələr adətən 1-2 həftə ərzində normal həyatlarına qayıda bilirlər.
oxumaq: 0
