Fərdin məktəbəqədər dövrü olaraq təyin etdiyimiz 0-6 yaş qrupunda uşağın həyatında ən böyük rol oynayan qurum ailədir. Deyə bilərik ki, bu dövrdə ailə uşağın sosiallaşma institutudur. Valideynlərin uşaqla ünsiyyəti onların sosial mühitdəki roluna dərindən təsir edir. Fərd olmağa doğru ilk addımlarını atan uşaq, böyüdüyü fərdləri özünə nümunə götürür. Bir çox sosial-psixoloji araşdırmalar göstərir ki, cinayətə meyilli olan uşaqların ailələrində cinayət törətmiş məhkumlar, eləcə də onların birinci dərəcəli qohumları var.Uşağın şəxsiyyətinin formalaşmasında adət-ənənələr də əsas faktordur.Ümumiyyətlə, cinayəti olan şəxslər aşağı sosial-iqtisadi və mədəni səviyyələrin aşağı inkişaf mərhələləri var.Yavaş başa çatacağı düşünülür. Ancaq inkişaf miqyasını araşdırdıqda görürük ki, ətraf mühit faktorları sosial yetkinliyə ciddi təsir etmir. (Haluk Yavuzer, 1998). Uşağın yaşamaq mübarizəsi izdihamlı ailələrdə daha çox göründüyü üçün onun fərd olmaq yolunda addımlarını daha tez atdığını müşahidə etmək mümkündür. Evdə demokratik ailə mühiti yarada bilən ailələr gələcəkdə daha asan qərar verə biləcək fərdlərin arxitekturasını yaradır. Bu vəziyyəti müşahidə etdiyimiz uşaqlar çox vaxt yaradıcı ideyalar yarada bilən təşəbbüskar şəxslərdir. Sərt münasibəti olan ailələrdə uşaqlarda əks reaksiyalar yarana, daha əsəbi və aqressiv ola bilər. Daxili aləmlərinin qəbul olunmasını istəyirlər və reaksiyalarını qəzəb kimi əks etdirirlər.Uşağın daxili aləmində konflikt yaranır, çünki uşaq öz daxili dünyasını və özünü tam dərk edə bilmir. Valideynlər övladının müstəqil dünyasını dəstəkləsələr, uşağın inkişafına müsbət təsir edər və özünə inamı güclənər. Valideyn övladının hər istəyini yerinə yetirəndə ən yaxşısını özünün etdiyini düşünsə də; O, öz ehtiyaclarını ödəyib və uşağının şəxsi məkanından oğurluq edir. Özünə inamı aşağı olan fərdlərin böyüməsinin ən böyük səbəblərindən biri valideynlərin övladının şəxsi məkanının sərhədlərini qorumamasıdır. Uşaqlıq dövründə maddi ehtiyaclar çox vacib görünsə də, uşağın Emosional ehtiyaclar da çox vacibdir. Bəzi ailələr emosional ehtiyacları müxtəlif yollarla düşünə və əks etdirə bilər. Bu gün bunun ən böyük nümunəsi valideynin övladını əziz sözlərlə (sevgilim, həyatım) çağırması və emosional şiddətin həddindən artıq dozasını göstərmək üçün övladının dodaqlarından öpməsidir. Bu vəziyyətlər uşaqların hormonlarına, emosional şəxsiyyətinə, bağlanma üslublarına və bir çox davranışlarına mənfi təsir göstərir. Uşağın inkişafını da nəzərə almaq lazımdırsa; Xarici mühitdən eyni davranışla qarşılaşan uşaq, vəziyyətin fərqində olmadığı və valideynini model aldığı bir dövrdə olduğu üçün eyni vəziyyəti normallaşdıra bilər. Valideynlər övladlarına məxfilik təhsili verərkən, davranışları ilə də nümunə olmalıdırlar. Məktəbəqədər yaşda davranış fərqləri olan bir çox uşaqların valideynlik münasibətlərinin zəif olduğu müşahidə edilir. Uşağın ailə üzvlərini örnək götürməsi, onlarla ailə üzvləri arasındakı emosional bağın gücü ilə düz mütənasibdir. Bəzi ailələrdə hər rolu böyüklər öz üzərinə götürsə də, bəzi ailələr uşaqlarına boş yer qoyurlar. Uşağının istədiyi hər şeyi edən valideynləri məktəbəqədər dövrdə digər uşaqlardan asanlıqla ayırd etmək mümkündür. Uşaq ailəsindən aldığı davranışı məktəbdə müəllimindən gözləyir. Uşağın evdə olduğu kimi məktəbdə də mərkəzdə olmaq istəməsi məktəbə alışma prosesində uyğunlaşma çətinlikləri yaradır.
oxumaq: 0
