İnsan bədənində tarazlığı qorumaq vəzifəsi olan bir çox orqan var. Sümüklərdən, əzələlərdən, daxili qulaqdan və gözlərdən gələn bütün hisslər beyin və beyincikdə toplanaraq həll olunaraq tarazlıq təmin edilir.
Vertiqo nədir?
Bir çox orqanı ehtiva edən bu quruluşun hər hansı bir yerində meydana gələn problem tarazlığı tamamilə poza bilər. Bu səbəblə tarazlıq pozuqluğu səbəbiylə tarazlıq problemi və ya başgicəllənmə kimi problemləri olan fərdlərdə bütün bu quruluş ətraflı şəkildə araşdırılmalıdır. Balans pozğunluğuna səbəb olan və olduqca yaygın olan başgicəllənmənin ən əhəmiyyətli əlaməti başgicəllənmədir.
Yüngül başgicəllənmədən gündəlik həyatı mənfi təsir edərək ayaqda durmağı belə çətinləşdirə biləcək ölçülərə çata bilən vertiqo, hər 100 adamdan 3-də müşahidə edilən tarazlıq pozuqluğudur. Qulaq Burun Boğaz və Nevrologiya klinikalarının ixtisası olan bu xəstəliyi olan insanlarda tarazlıq mexanizmindəki pozğunluğun səbəbi araşdırılmalı və müalicəsi aparılmalıdır.
Vertiqo; Adətən daxili qulaq xəstəlikləri və ya beyin və beyincikdəki bəzi problemlər səbəbiylə tarazlıq mexanizminin pozulması nəticəsində inkişaf edən sağlamlıq problemidir. Daxili qulaqdakı tarazlıq orqanları bədəndəki tarazlığın qorunmasında ən əhəmiyyətli vəzifələri üzərinə götürən strukturlar arasındadır. Daxili qulağın strukturunda yerləşən və eşitmə orqanları ilə yan-yana olan tarazlıq orqanları labirint adlanan 3 yarımdairəvi kanaldan və iki kisədən ibarətdir.
Normal şəraitdə cazibə qüvvəsi, sağlam fərdlərdə irəli və geri hərəkətlər; fırlanma hərəkəti yarımdairəvi kanallar tərəfindən qəbul edilir və tarazlığı təmin edəcək siqnallar oradan beyin və beyinciklərə göndərilir. Yəni bu tarazlıq sistemi bədənin hərəkətlərini təsbit etməyi və buna uyğun tarazlığı təmin etməyi hədəfləyir. İnsan hərəkətsiz dayandıqda hər iki qulaqdakı tarazlıq orqanlarından beyinə eyni siqnallar ötürülür.
Bu siqnalın ötürülməsində qüsurlar başgicəllənmə xəstələrində daxili qulaqdakı tarazlıq orqanlarında və ya tarazlıq mexanizmində iştirak edən digər orqanlarda hər hansı bir problem səbəbindən baş verir. Sözügedən problemlərə görə beyinə ötürülən tarazlıq siqnallarında pozulmalar və ya səhvlər görülə bilər və buna görə də insan Hərəkətsiz olsa da, ətrafdakı hər şeyi hərəkət edirmiş kimi qəbul edə bilir. Başgicəllənmə də deyə biləcəyimiz bu problem başgicəllənmədən xəbər verir.
Əsl mənada başgicəllənmə insanın ətrafda fırlanması və ya hərəkət etməsi hissi kimi qəbul edilə bilər. Disbalansdan fərqli olaraq, başgicəllənmədə hərəkət illüziyası var və ətrafdakı obyektlər hərəkət edən kimi qəbul edilir, onlar deyil. Vertiqo tək başına bir xəstəlik deyil, bədəndəki tarazlıq orqanlarında hər hansı bir xəstəliyin əlaməti olaraq təyin olunur və simptomatik müalicələrlə yanaşı, real müalicə üçün bu xəstəliyin nə olduğu ilə bağlı araşdırmalar aparılmalıdır.
Vertiqonun simptomları hansılardır?
Vertiqonun ən mühüm simptomu başgicəllənmədir. Başgicəllənmə diaqnozu qoyulmuş demək olar ki, hər bir şəxs başgicəllənmə şikayəti ilə səhiyyə müəssisələrinə müraciət edir. Ancaq bəzi xəstələrdə başgicəllənmədən başqa əlavə simptomlar da ola bilər. Vertiqonun əlamətləri arasında sayıla bilən bu hallar aşağıdakılardır:
- Tinnitus,
- Qulaqda təzyiq hissi,
- Eşitmə problemləri,
- Ürəkbulanma və qusma ,
- Anormal göz hərəkətləri,
- İkili görmə,
- Yuxuya meyl,
- Şüurun bulanması ,
- Koordinasiya pozğunluğu,
- Qol və ayaqlarda güc itkisi.
Vertiqonu göstərən əlamətlərlə səhiyyə müəssisələrinə müraciət edən xəstələrdə bu problem otolarinqoloqlar tərəfindən kristal testi aparılmaqla müəyyən edilə bilər. Daxili qulaqda meydana gələn iltihablı xəstəliklər də tarazlıq orqanlarına təsir göstərə bilər və ani başlayan vertigo hücumlarına səbəb ola bilər. Daxili qulaqda olan və tarazlığın qorunmasında mühüm rol oynayan salyangoz mayesinin miqdarı hər hansı bir səbəblə zaman zaman müşahidə edilə bilər. Bu vəziyyət başgicəllənmənin səbəblərindəndir və qulaqda sıx cingilti və eşitmə problemlərinə səbəb ola bilər.
Daxili qulaqla bağlı heç bir problem yoxdursa başgicəllənməyə səbəb olan faktor beyin və beyincikdə problem ola bilər və bu vəziyyətdə lazımi diaqnostik testlər edilərək cərrahi əməliyyatlar tələb oluna bilər. Vertiqonun səbəbləri arasında sayıla bilən digər amillər stress, həddindən artıq spirt istifadəsi, allergik problemlər, həddindən artıq duz istehlakı, qeyri-kafi su istehlakı və siqaretdir.
Vertiqonu necə diaqnoz etmək olar?
Vertigo şikayətləri ilə xəstəxanalara müraciət edən xəstələrdə həkim tərəfindən ətraflı tibbi tarix və fiziki müayinə diaqnozun vacib hissəsidir. Həqiqi başgicəllənməni ayırd etmək üçün xəstənin yaşadığı şikayətləri ətraflı öyrənmək çox vacibdir. Xəstəlik tarixçəsi alınarkən xəstədən şikayətlərin nə qədər davam etdiyi, mövqe dəyişikliyi ilə yaşanan başgicəllənmə probleminin necə əlaqəli olduğu, müşayiət edən xəstəliklər və istifadə edilən dərmanlar, kəllə-beyin travması olub-olmadığı barədə məlumatlar alınır.
Çaşqınlıq, nitq pozğunluğu və yuxululuq kimi nevroloji problemlərin müşayiət edib-etmədiyi öyrənilir. Fiziki müayinə zamanı xəstədən bəzi hərəkətlər tələb oluna bilər və anormal göz hərəkətlərinin olub-olmaması həkim tərəfindən araşdırıla bilər. Bəzi qan testləri və maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) və kompüter tomoqrafiyası (CT) kimi görüntüləmə üsulları əsas problemi daha da araşdırmaq üçün istifadə edilə bilər. Tapıntılara əsasən vertiqonu yaradan problemlər müəyyən edilir və onlar üçün müalicəyə başlanır.
Vertiqonun Müalicə Metodları Nədir
Başgicəllənmə əlamətləri olan şəxslər bu əlamətlərin şiddətindən asılı olmayaraq səhiyyə müəssisələrinə müraciət edərək müayinədən keçməlidirlər. Müalicədə geniş şəkildə üstünlük verilən üç əsas üsul var. Bunlardan birincisi olan Vestibulyar Reabilitasiya, bədəndə tarazlıq pozğunluqlarına səbəb olan problemləri anlamaq və həll etməyə çalışmaq məqsədi ilə Fizika Müalicə və Reabilitasiya mütəxəssisləri tərəfindən həyata keçirilən müalicə üsuludur. Xəstədə görülən şikayətlər aradan qaldırılmağa çalışılır və şiddətli ürək bulanması olan xəstələrdə qısa müddətli dərman müalicəsi tövsiyə oluna bilər.
Hücumları davamlı və şiddətli olan xəstələrdə tərkibində kortizon olan vertigo dərmanlarının istifadəsi tövsiyə oluna bilər. Qulağın tarazlıq orqanlarında heç bir problemin otorinolarinqoloqlar tərəfindən təsbit edilə bilmədiyi xəstələrdə problem beyin və sinir sistemi ilə əlaqəli olduqda cərrahi müdaxilələr lazım ola bilər. Mövcud tibbi müalicələrə əlavə olaraq, sağlam və balanslı bir pəhriz planının həyata keçirilməsi də çox vacibdir. Lazım gələrsə, xəstələr dietoloqa müraciət edə bilərlər. Bütün qida maddələrinin lazımi miqdarda istehlak edilməsi ilə yanaşı, gündə ən az iki litr su istehlak edilməsinə diqqət yetirilməli, həddindən artıq duz istehlakı söz mövzusu olarsa, dayandırılmalıdır.
Alkoqol və siqaretdən imtina edilməlidir. Vertigo xəstələri ani hərəkətlərdən və ağır idmanlardan çəkinməlidirlər. Ancaq bununla yanaşı, müntəzəm məşq proqramı müəyyən edilməli və vertigo ilə mübarizəyə kömək edən bəzi məşqlər bu plana əlavə edilməlidir. Vertiqo məşqləri adlanan bu məşqlər lazım görüldüyü təqdirdə həkimlər tərəfindən xəstələrə ətraflı izah edilir və tövsiyə olunan tezlikdə təkrarlanması tələb olunur.
Nəticədə vertigo xəstələri otolarinqoloq, nevroloq və fiziki terapiya və reabilitasiya mütəxəssislərindən ibarət multidissiplinar qruplar tərəfindən izlənilir və müalicə olunur. Müalicə planına əməl edən xəstələrdə vertiqo şikayətlərinin qarşısını almaq və ya əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq mümkün olur.
oxumaq: 0
