Diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozuqluğu (DEHB) nöropsikiyatrik problemdir. DEHB həm uşaqlara, həm də müalicə olunmazsa, böyüklərə də təsir edir. DEHB uşaqlığın ən vacib psixiatrik problemlərindən biridir və uşağın özünü, ailəsini və cəmiyyəti narahat edən aspektləridir. DEHB məktəb yaşlı uşaqların təxminən 5-8%-ni və böyüklərin təxminən 4-5%-ni təsir edir. Klinik məlumatlara görə oğlanlarda qızlara nisbətən 3-4 dəfə çox rast gəlinir. Semptomlar çox vaxt 7 yaşından əvvəl başlayır və uşağın gündəlik həyatına təsir edəcək səviyyəyə çatdıqda müalicə edilməlidir. Erkən diaqnoz qoyulduqda müalicədən əldə edilən nəticələr qənaətbəxş olmalı, DEHB uşağa aid olan bütün mütəxəssislər və ailələr, xüsusilə səhiyyə və təhsil sahəsində çalışanlar tərəfindən bilinməlidir.
Diqqət çatışmazlığı olan uşaqlar. hiperaktivlik pozğunluğu beynin ön hissələrindədir və bu hissə ilə yaxından əlaqəli olan beyin strukturlarında normaldan daha az qan axını və şəkər istifadəsi və nəticədə aktivliyin azalması müşahidə olunur. Beynin bu hissəsinin özünə nəzarət etmək, diqqəti cəmləmək və saxlamaq, istəklərini şəraitə uyğun təşkil etmək, planlaşdırmaq kimi mühüm funksiyaları vardır. Lakin bu struktur və funksional fərqin niyə meydana gəldiyi tam olaraq bilinmir.
Ölkəmizdə DEHB haqqında dəqiq məlumatı olanlar azlıq təşkil edir. “Hərəkətli uşaq ağıllı uşaqdır”, “Enerjisi çoxdur, qoy qaçsın”, “Böyüyəndə yaxşılaşacaq” kimi yanlış fikirlər də problemin fərqinə varmağı, mütəxəssislə məsləhətləşməni gecikdirir. DEHB olan uşaqların 50-70%-də yeniyetməlik dövründə bu pozğunluğun əlamətləri davam edir və bu uşaqların 30-40%-i yetkinlik dövründə DEHB əlamətlərini daşıyır.
Bu uşaqların akademik göstəriciləri zamanla və məktəbdə azalır. dərsdən yayınma halları artır.Qiymətlərin təkrarlanması, intizam cəzaları kimi problemlər yarana bilər. Bu uşaqların daha tez-tez qanunla bağlı problemlərinin olduğu və sonrakı illərdə daha çox yol qəzalarına səbəb olduğu da müəyyən edilmişdir.
Xülasə, DEHB sadə, müvəqqəti yaramazlıq və diqqəti yayındırmaq kimi qəbul edilməməlidir. Ailə əvvəlcə övladının diqqət əskikliyi xəstəliyinin olub olmadığını müəyyən etməlidir. Uşaq onun varlığını qəbul etməli və uşağın davranışını istiqamətləndirərkən bu vəziyyəti nəzərə almalıdır. Diqqət problemləri uşağın həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edərsə və/və ya akademik uğurlarını azaldırsa, kömək axtarılmalıdır. DEHB uşağın günahı deyil, uşağın nəzarətindən kənar inkişaf edən klinik bir vəziyyətdir. Bu halda uşağa münasibət göstərməmək əslində uşağa qarşı haqsızlıqdır. Layiq olmayan müalicəyə məruz qalan uşağın uzun müddətdə özünə inam problemi yaşaması qaçınılmazdır.
DEHB-nin önə çıxan xüsusiyyətləri diqqətsizlik, impulsivlik və hiperaktivlikdir. Diqqət çatışmazlığı uşağın diqqətinin yaşına görə qısa olması və xüsusilə oxuma, yazma və riyaziyyat kimi akademik sahələrdə diqqətinin asanlıqla və tez dağılması deməkdir. Məktəb başlayanda onlar öyrənməyə maraqsız olurlar. Onlar ev tapşırığı etməyi sevmirlər və bunu valideynlərinin və ya müəllimlərinin təzyiqi altında edirlər. Onlar tez-tez müxtəlif bəhanələrlə (tualetə getmək, su içmək kimi) masanı tərk edirlər. Onlar oxuyarkən həmişə kiminsə yanlarında olmasını istəyirlər. Tapşırığı yerinə yetirməkdə çətinlik çəkirlər və onu tamamlamadan başqa işə keçirlər. Diqqətsizliyi tez-tez müşayiət edən xüsusiyyətlər asanlıqla diqqəti yayındırmaq, təşkil olunmamaq, obyektləri izləyə bilməmək, sadə səhvlər etmək və işləri başa çatdıra bilməməkdir.
Hiperaktivlik qısaca olaraq çaşqınlıq, hərəkətsizlik kimi müəyyən edilə bilər. otura bilmək və ya otura bilməmək. Hiperaktivlik məktəbəqədər uşaqlarda (3-6 yaş) daha aydın və nəzərə çarpan bir simptomdur. Bu uşaqlar oturmağı sevmirlər, evin ətrafında qaçırlar və dayanma sözlərini başa düşmürlər. Oturmaq məcburiyyətində qalanda əlləri və ayaqları qıvrılır. Onlar tullanmağı, yüksəklərə qalxmağı və tullanmağı sevirlər. Onlar dərs oxuyarkən və ya hətta televizora baxarkən formalarını dəyişirlər. Çox danışır, iki nəfər danışanda tez-tez sözünü kəsirlər. Onlar parta başında otura bilmirlər, ona görə də partada dərs oxumağı sevmirlər.
DEHB-nin müalicəsində geniş istifadə olunan üsullar dərman müalicəsi, fərdi təhsil, valideyn təhsili və fərdi davranış müalicəsidir. Bu müalicə üsullarından hansının istifadə olunacağına qərar şəxsin fərdi xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla müəyyən edilir. Bu günə qədər aparılan elmi araşdırmalar göstərmişdir ki, dərman müalicəsi ən təsirli müalicə üsuludur. istəyir. Dərman müalicəsinə uyğun digər müalicə formalarını əlavə etməklə daha yaxşı nəticələr əldə edilir.
oxumaq: 0
