Apendiks bağırsağın bir hissəsidir, ona da kor bağırsaq deyilir və bədəndə məlum funksiyası yoxdur. Bəzi ekspertlər bağırsağın bu hissəsinin həzmə və immunitet sisteminə kömək etdiyini düşünür.
Apandisit nədir?
Bədəndə appendiksin funksiyasını müəyyən etmək mümkün olmasa da, müəyyən edilmişdir. bədəndən çıxarıldıqda heç bir əks təsirinin olmadığı müşahidə edilmişdir. Ancaq bu orqanın iltihabı apandisitə səbəb olur və müalicə edilmədikdə ölümlə nəticələnə bilər. Bu ümumi problem qarının aşağı sağ tərəfində kolondan çıxan barmaq şəkilli kisə kimi görünən appendiksin iltihabıdır. Kəskin appendisit dünyada ən çox rast gəlinən abdominal cərrahi müdaxilədir və risk nisbəti kişilərdə 6-8%, qadınlarda 6-9% təşkil edir.
Apandisit adətən qəfil özünü göstərir və təcili müdaxilə tələb edir. Appendiksin iltihabı nəticəsində yaranan appendisit kifayət qədər ağrılıdır və xəstədə yüksək hərarət ola bilər. Qarında dözülməz ağrılara səbəb olur. Təcili müdaxilənin həyata keçirilə bilmədiyi hallarda xəstənin həyatını təhlükə altına alır.
Apandisitin simptomları hansılardır?
Apandisit adətən göbək ətrafında zəif ağrı ilə özünü göstərir. Bir neçə saat ərzində kisənin sağ alt hissəsində ağrı güclənir və daimi, şiddətli şəkildə davam edir. Bu nahiyəyə təzyiq etmək, öskürmək, asqırmaq və ya yerimək ağrının şiddətini artıracaq. Yəqin ki, əvvəllər yaşanan hər hansı bir ağrıdan daha dərin və ağrılıdır. Ağrı qəfil gəlir və o qədər şiddətlidir ki, hətta xəstəni yuxudan oyadır. Apandisitin digər əlamətlərinə aşağıdakılar daxildir:
- Zəiflik,
- Anoreksiya,
- Ürəkbulanma,
- Qabızlıq və ya ishal,
- Aşağı hərarət və qızartı,
- Qusma,
- Qaz ağrısı,
- Qarında şişkinlik,
- Həyat hissi var defekasiya olunarsa rahatlama .
Apandisitin səbəbləri nələrdir?
Kəskin appendisit appendiksin tıxanması nəticəsində baş verir. Bu tıxanmaya dözməyin n qida qalıqları, bəzi meyvələrin toxumları, yad cisimlər və fekalid adlanan bərkimiş (daşlaşmış) nəcis. Nadir hallarda nahiyədəki şişlər appendiksin tıxanmasına səbəb ola bilər. Bu tıxanma meydana gəldikdə, əlavə seliklə doldurulur və şişir. Bu mucusun davamlı istehsalı lümen və əlavə divarlarda artan təzyiqlə nəticələnir. Artan təzyiq tromboz və kiçik damarların tıxanması və limfa axınının dayandırılması ilə nəticələnir.
Bu nöqtədən sonra spontan sağalma çox nadirdir. Damarların tıxanması irəlilədikcə apandisit işemik, sonra isə nekrotik olur. Yaranan bakteriyalar divarlardan sızmağa başlayır. Bütün bunların nəticəsində əlavənin qopması qaçılmazdır.
Bəzi zərərli parazitlərin appendisitə səbəb olduğu da məlumdur. Bundan əlavə, həzm sistemində infeksiya nəticəsində appendiksin divarlarında olan limfa toxuması şişə bilər. Bundan əlavə, bağırsağın iltihabi xəstəliklərində bu nahiyəyə vurulan zərbə də appendiksin partlamasına səbəb ola bilər. Orqanizmdə baş verən bütün bu fəsadlar yuxarıda qeyd olunan simptomların yaranmasına səbəb olur.
Apandisit diaqnozu necə qoyulur?
Həkim appendisitdən şübhələnirsə, ilk növbədə əl ilə müayinə aparır. Bu müayinədə xəstə xərəyə arxası üstə uzanır və həkim xəstədən ağrıyan yeri açmağı xahiş edir. Ağrıyan nahiyəyə əllə təzyiq edilir və birdən geri çəkilir. Bu hərəkət nəticəsində xəstənin qarnının sağ alt hissəsində qəfil ağrı yaranarsa, diaqnoz daha çox appendisitdir. Fiziki müayinənin nəticəsindən asılı olaraq, həkim appendisitin əlamətlərini yoxlamaq və ya simptomları digər potensial səbəblərdən fərqləndirmək üçün bir və ya bir neçə test təyin edə bilər.
Apandisitin diaqnozu üçün vahid test yoxdur. Aşkar edilən əlamətlər başqa xəstəliklərə işarə etmirsə, həkim simptomları apandisitin əlaməti hesab edə bilər. Həkim infeksiya əlamətlərini yoxlamaq üçün tam qan sayımı təyin edə bilər. Bu analizi həyata keçirmək üçün müəyyən miqdarda qan götürülür və qan laboratoriya şəraitində araşdırılır. Apandisit tez-tez bakterial infeksiya ilə müşayiət olunur. Sidik yollarında və ya qarın boşluğunun digər orqanlarında infeksiyalar da appendisitə bənzər simptomlar yarada bilər. Sidik yolları infeksiyası və ya böyrək daşlarının əlamətlərini qiymətləndirmək üçün sidik testi edilə bilər.
Qadınlarda ektopik hamiləlik adlanan uşaqlığın xaricində yerləşən hamiləlik növü bəzi hallarda apandisitlə qarışdırıla bilər. Döllənmiş bir yumurtanın uşaqlığın yerinə fallopiya borusuna implantasiyası zamanı baş verir. Bu da təcili tibbi yardımdır. Hamiləlikdən şübhələnən həkim hamiləlik testi təyin edə bilər. Bu test üçün sidik və qan nümunələri götürülə bilər. Döllənmiş yumurtanın harada bağlandığını müəyyən etmək üçün ultrasəs də istifadə edilə bilər. Həmçinin, qadınlarda yumurtalıq kisti və ya başqa bir vəziyyət appendisit ilə eyni simptomları göstərə bilər. Belə hallarda həkim reproduktiv orqanların müayinəsi üçün pelvik müayinə keçirə bilər.
Bütün bu skanlara əlavə olaraq, qarın boşluğunun ultrasəs müayinəsi, qarın boşluğunun rentgenoqrafiyası, qarın boşluğunun KT və qarın boşluğunun MRT müayinəsi də appendisitin diaqnozu üçün istifadə edilə bilər.
Apandisitin müalicə üsulları hansılardır?
Apandisitin müalicəsi adətən iltihablı orqan əsasında aparılır, cərrahi yolla çıxarılır. İnfeksiyanın cərrahi müdaxiləyə mane ola biləcəyi hallarda, ilk növbədə antibiotik terapiyası aparıla bilər. Əməliyyat təxminən 5-10 sm kəsiklə açıq cərrahi üsulla həyata keçirilə bilər. Bundan əlavə, qarın boşluğunda bir neçə kəsik açılaraq laparoskopik əməliyyat da edilə bilər. Bu əməliyyatda cərrah qarın boşluğundakı kəsiklər vasitəsilə qarın boşluğuna kamera göndərir və xüsusi tibbi alətlərlə yoluxmuş orqanı çıxarır. Ümumiyyətlə, laparoskopik cərrahiyyə daha tez sağaldığı, daha az ağrılı olduğu və daha az yara açıldığı üçün üstünlük verildiyi görülür. Əslində bu üsul daha çox yaşlı xəstələrdə və piylənmə olan xəstələrdə istifadə olunur. Ancaq laparoskopik üsul hər xəstə üçün uyğun deyil. Əgər appendiks parçalanıbsa və infeksiya başqa nahiyələrə keçibsə, qarın boşluğunun təmizlənməsi üçün açıq əməliyyatdan istifadə edilməlidir. Appendektomiya əməliyyatından sonra xəstə bir neçə gün xəstəxanada nəzarət altında saxlanılır. Prosedurdan əvvəl appendiks qopubsa və abseslə əhatə olunubsa, qarın boşluğundan abseyə boru daxil edilərək absesi drenaj etmək olar. Appendektomiya infeksiya nəzarət altına alındıqdan bir neçə həftə sonra həyata keçirilir.
Appendektomiyadan sonra nələrə diqqət edilməlidir?
Appendektomiyadan sonra xəstənin yara sağalması və həzm sisteminin funksiyaları normallaşır və xəstə tövsiyələrlə xəstəxanadan buraxılır. e göndərilir. Bu tövsiyələr bunlardır:
- Xəstə ağır yük qaldırmamalıdır. Ağır qaldırma zəif nöqtələrdə yırtığın əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır, çünki yeni əməliyyat olunan toxumalar dartılma qüvvəsinə qarşı qeyri-sabit olacaq. Bu səbəbdən dərin toxumalar yaxşılaşana qədər ağır işlərdən qaçınmaq lazımdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, gərginlik və qanaxma riski əməliyyatın müvəffəqiyyətini azaldır. Xəstə 1-2 həftəlik istirahət müddətini tamamlamadan əvvəl çətinlik çəkə biləcəyi hər hansı fəaliyyəti dayandırmalıdır. Əməliyyatdan sonra açıq yaralara heç vaxt su toxunmamalı və kəsik yeri infeksiyadan qorunmalıdır.
- Yaxşı tikiş baxımı yaranın tez sağalmasını təmin edir. Bu məqsədlə müəyyən edilmiş fasilələrlə sahəni steril (mikrobsuz) qorumaq üçün açıq və ya qapalı sarğı tətbiq edilir. Sarğı mütəmadi olaraq dəyişdirilir və yaradan axıntı və/yaxud qoxuya nəzarət edilir. Bəzi tikiş növlərində tikiş toxumada öz-özünə əriyir və onun çıxarılmasına ehtiyac yoxdur.
- Əməliyyatdan sonrakı hərəkətlilik məhdudlaşacağı üçün ani və məcburi hərəkətlərdən qaçınmaq lazımdır.
- >Əməliyyat sonrası xəstənin vitamin və mineral ehtiyacını qarşılayacaq tərəvəz və tərəvəzlərin meyvə istehlakı şərtdir. Bundan əlavə, kalsium və zülal ehtiyacını ödəmək üçün ət, yumurta, balıq və s. məhsullar istehlak edilməlidir. Qida məhdudiyyəti yoxdur, lakin diqqət edilməli olan ən vacib məqam balanslı qidalanma, siqaret və spirt kimi zərərli vərdişlərdən uzaq durmaqdır.
- Ağrı kəsicilər daha çox əməliyyatdan sonra istifadə edilir. Bu baxımdan müalicə həkimin tövsiyəsi əsasında davam etdirilməlidir.
oxumaq: 0
