Hər hansı bir səbəb nəticəsində öd kisəsinin iltihabı kəskin xolesistit adlanır. Öd kisəsinin kəskin iltihabı olan xəstələrdə buna ən çox səbəb olan amil öd daşıdır. Lakin öd kisəsində daş olmayan xəstələrdə iltihab ola bilər.
Öd kisəsi iltihabı nədir?
Öd kisəsinin kəskin iltihabı olan xəstələrdə buna ən çox səbəb olan faktor öd daşlarıdır. Lakin öd kisəsində daş olmayan xəstələrdə iltihab ola bilər.
Kəskin xolesistit adətən qəfil başlayan qarın ağrısı ilə özünü göstərsə də, bu əlamətlərlə müşayiət olunan müxtəlif xəstəliklər olduğundan ətraflı müayinə və ultrasəs müayinəsi çox vacibdir. Hər hansı bir tətik səbəbiylə və ya heç bir səbəb olmadan baş verə bilən kəskin xolesistit müalicə edilmədikdə ölümlə nəticələnə biləcək ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Bu səbəbdən öd kisəsi iltihabı əlamətləri olan xəstələr tez bir zamanda səhiyyə müəssisələrinə müraciət etməli və müayinədən keçməlidirlər.
Öd kisəsi daşları niyə öd kisəsinin iltihabına səbəb olur?
Öd kisəsi qaraciyərin bir az altında, bədəndə yerləşir.O, yağların həzminə kömək edən öd mayesinin saxlama orqanıdır. Qaraciyərdə əmələ gələn öd öd kisəsində saxlanılır və həzm prosesi zamanı kanallar vasitəsilə nazik bağırsaqlara ötürülür.
Öd kisəsinin iltihabı kəskin xolesistit adlanır. Kəskin xolesistitin ən çox yayılmış səbəbi öd daşı xəstəliyi adlanan öd daşıdır. Öd kisəsində daş əmələ gəlməsinin dəqiq səbəbi bilinməsə də, ölkəmizdə və dünyada çox rast gəlinən bir sağlamlıq problemidir. Öd kisəsində əmələ gələn daşlar kanalları bağladıqda və öd axınının qarşısını aldıqda, kəskin xolesistit ehtimalı çox yüksək olur.
Xolesistit hallarının əksəriyyəti öd kisəsində daş əmələ gəlməsinin ağırlaşması kimi baş verir. Öd kisəsində əmələ gələn daşlar öd yollarını bağlayır və öd kisəsində iltihaba səbəb olur. Kanalların daş tərəfindən tıxanması nəticəsində yaranan öd durğunluğu (öd axınının dayandırılması), kəskin iltihaba səbəb olan iltihablı fermentlərin sərbəst buraxılmasına səbəb olur. Kəskin xolesistit hallarının 5-10%-i öd daşı olmadan iltihabla əlaqələndirilir. Kəskin akalulöz xolesistit kimi inkişaf edir. Hər iki halda da müalicə prosesinə vaxt itirmədən başlamaq lazımdır.
Öd kisəsi iltihabının öd daşından başqa səbəbləri nələrdir?
Nadir görülsə də, ciddi xəstəliklər uzun müddətli qidalanma və Kəskin xolesistit şişlər kimi müxtəlif səbəblərə görə inkişaf edə bilər. Xolesistitin təkrarlanan epizodları xolesistitin xroniki hala gəldiyini göstərir. Elmi araşdırmalar araşdırıldığında öd kisəsi iltihabının qadınlarda kişilərə nisbətən çox daha çox olduğu müəyyən edilmişdir. Yenə də səbəbi bilinməsə də, yaşla kəskin xolesistit hallarının artdığı görünür.
Ona görə də yaşlı yaş bu xəstəliyə tutulma üçün risk faktorudur. Xəstəliyin Amerika hindularında, Skandinaviya ölkələrində və İspaniya kimi ölkələrdə daha çox görülməsi, xəstəliyin inkişafında genetik faktorların, ətraf mühit faktorlarının və qidalanma vərdişlərinin rol oynadığı fikrini də özü ilə gətirir.
Öd kisəsi iltihabının simptomları hansılardır?
Kəskin xolesistitdə ən çox rast gəlinən simptom qəfil başlayan və bir neçə saat davam edən şiddətli qarın ağrısıdır. Bu ağrı adətən qarnın yuxarı sağ hissəsində görünür, lakin sağ çiyinə və ya arxaya yayıla bilər. Kəskin xolesistitdən qarın ağrısı tez-tez kəskin ağrı və ya küt kramplar kimi təsvir olunur. Ağrı dözülməz olduğu üçün bir çox insan təcili yardım xidmətinə müraciət etmək ehtiyacı hiss edir. Ağrıdan əlavə, kəskin xolesistitdə müşahidə olunan bəzi digər simptomlar da bunlardır:
- Gil kimi solğun nəcis
- Ürəkbulanma və qusma
- Yüksək hərarət
- Dəri və göz ağlarının sararması (sarılıq)
- Yeməkdən sonra artan ağrılar
- Üşünmə və üşütmə
- Qarında şişkinlik
Öd kisəsinin iltihabına necə diaqnoz qoymaq olar?
Kəskin xolesistiti olan şəxslər üçün ilk müraciət yeri adətən təcili xidmətlərdir. Bunun əsas səbəbi ani və şiddətli qarın ağrısına səbəb olmasıdır. Bununla belə, kəskin xolesistitin simptomları bir çox müxtəlif xəstəliklərlə oxşar xüsusiyyətlərə malik olduğundan, xəstəliyin diaqnozu üçün bəzi diaqnostik testlər tətbiq edilməlidir. Səhiyyə müəssisələrinə müraciət edən xəstələrdən ilk növbədə ətraflı xəstəlik tarixçəsi götürülür. Ağrının nə vaxt başladığı, şiddətinin necə hiss edildiyi, necə hiss edildiyi kimi məlumatların yanında insanda aşkar edilən xəstəliklər, istifadə edilən dərmanlar kimi bəzi məlumatlar da əldə edilir. Daha sonra adətən fiziki müayinə aparılır.
Həkim tərəfindən aparılan bu müayinə ilə qarın boşluğunun müəyyən nahiyələrinə təzyiq tətbiq edilir və ağrıya səbəb olan problemli nahiyə təyin olunmağa çalışılır, eyni zamanda ağrının olub olmadığı yoxlanılır. qarın boşluğunda hər hansı bir şişkinlik. Şiddətli qarın ağrılarına, xüsusən də appendisitə səbəb ola biləcək digər xəstəliklərin fərqləndirilməsində fiziki müayinə mühüm yer tutur. Bununla belə, qəti diaqnoz üçün tibbi görüntüləmə üsullarından istifadə edilməlidir. Bunun üçün ən çox yayılmış üsul qarın boşluğunun ultrasəsidir. Qarın boşluğunun ultrasəslərində səs dalğaları qarın boşluğundakı orqanların vizuallaşdırılması üçün istifadə olunur. Xolesistitin diaqnostikasında istifadə oluna bilən digər üsul da hepatobiliar sintiqrafiyadır.
Hepatobiliar sintiqrafiya ilə nazik bağırsağın yuxarı hissəsi, qaraciyər, öd kisəsi və öd yolları görüntülənə bilər. Bu yolla bu orqanlarla bağlı problemlər aşkarlana bilər. Xolangioqrafiya adlanan başqa bir diaqnostik testlə bu kanallara boya yeridilir ki, öd kisəsi və onun kanalları görünə bilsin. Kompüter tomoqrafiyası (KT) isə bütün daxili orqanlarda olduğu kimi qaraciyər və öd kisəsi xəstəliklərinin diaqnozunda istifadə edilə bilən görüntüləmə üsuludur. Tibbi görüntüləmə testlərinə əlavə olaraq, bəzi qan testləri də tez-tez istifadə olunur. Bu şəkildə xəstəliyin əlamətlərini araşdırmaq üçün qaraciyər fermentləri, bilirubin və hemoqramma kimi bəzi qan testləri tətbiq edilir. Nəticədə kəskin xolesistit diaqnozu qoyulan xəstələr üçün müalicə planı müəyyən edilir və tətbiqlərə başlanılır.
Öd kisəsi iltihabı necə müalicə olunur?
Kəskin xolesistitli xəstələr adətən diaqnoz qoyulduqdan sonra xəstəxanaya yerləşdirilir. və müşahidə altında saxlanılır. Öd kisəsi həzm sisteminin bir hissəsi olduğundan, ağızdan qidalanmanın dayandırılması öd kisəsinin istirahətinə kömək edəcəkdir. Buna görə də xəstəxanaya yerləşdirmə dövründə maye və qida ehtiyacları venadaxili (damar vasitəsilə) ödənilir. Yaşanan qarın ağrılarını azaltmaq və infeksiya ilə mübarizə aparmaq üçün adətən ağrıkəsicilər və antibiotiklər tövsiyə edilir.Xolesistitin təkrarlanması halında ümumiyyətlə həkimlər tərəfindən öd kisəsinin cərrahi əməliyyatla çıxarılması tövsiyə edilir. Bu gün inkişaf edən tibbi texnologiyalarla uyğun xəstələrdə bu əməliyyatlar laparoskopik (qapalı üsulla) həyata keçirilir. Lakin bəzi xəstələrdə öd kisəsinin vəziyyətindən və xəstənin anatomik quruluşundan asılı olaraq açıq əməliyyatlar tələb oluna bilər. Öd kisəsinin çıxarılması əməliyyatı xolesistektomiya adlanır.
Öd kisəsi olmayan insanlarda qida normal həzm oluna bilər. Öd kisəsi çıxarılan xəstələrdə öd birbaşa nazik bağırsağa çatır. Ancaq orqanizmin buna alışması üçün 2-3 ay ərzində az yağlı pəhriz tətbiq edilməlidir. Daha sonra əlavə xəstəlikləri olmayan şəxslər normal qidalanma rejiminə keçə bilərlər. Müalicə prosesinə əlavə olaraq, kəskin xolesistitə qarşı bəzi tədbirlər görülə bilər. Artıq çəki və piylənmə kəskin xolesistit üçün risk faktorlarıdır. Bu səbəblə artıq çəkili fərdlərin ideal çəkisinə çatması, sağlam və balanslı qidalanma proqramı tətbiq edilməsi həm kəskin, həm də xroniki xolesistit inkişaf riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Sürətli kilo itkisi öd kisəsi xəstəliklərinə də səbəb ola biləcəyi üçün arıqlama prosesi dietoloqun nəzarəti altında fərdi qidalanma proqramları ilə şüurlu şəkildə davam etdirilməlidir. Eyni zamanda, yüksək xolesterol dəyərləri olan fərdlərdə, həkim tərəfindən tövsiyə olunarsa, pəhriz və xolesterolu azaldan dərmanların istifadəsi ilə xolesistit inkişaf ehtimalı azaldıla bilər.
oxumaq: 0
