Bu köşədə gündəmə uyğun nəsə yazacam dedim amma... Belə səbəblərdən yazmaq çox ağrılıdır.. Çətin günlər keçirik. Bizə daha çox səbir, sağlam düşüncə və birlik lazımdır.
Təəssüf ki, itkilərimiz oldu və onların hər evi indi yas yeridir.Əlbəttə ki, ölüm qaçılmazdır, lakin gözlənilməz ölümlər və itkilər daha çox insanı incidir. Həm böyüklər, həm də uşaqlar kədər yaşayır, uşaqlar isə hər şeyi öyrəndikləri böyüklərdən “ölüm və yas” kimi anlayışları öyrənirlər.
Yetkinlər bu emosiyanı ağlamaq, hirslənmək və ya başqa yollarla yaşaya bilsələr və əslində rahatlaşa bilsələr də, uşaqlarda vəziyyət necədir? Uşaqlara ölümü necə izah etdiyimiz və yası necə keçirdiyimiz həlledicidir.
“Ölüm”ü izah edərkən uşaqlara deyin; “Yatır, gələcək” kimi həqiqətə uyğun olmayan sözlər deməyin. “Ölüm” bütün uşaqlara, o cümlədən məktəbəqədər uşaqlara onların yaşına və psixi vəziyyətinə uyğun olaraq aydın, sadə və qısa şəkildə ifadə edilməlidir. Yenə məktəbdən əvvəl bu izahatlarda dini məfhumları çox da dərinləşdirməməliyik. Konkret əməliyyat mərhələsində olan uşaq bunları dərk edə bilməyəcək və yenə də çaşqınlıq hiss edəcək. Diqqətli sözlər tapmağa çalışsaq da, məsələnin həqiqəti odur ki, uşağa o adam ölüb və geri qayıtmayacaq. Bir neçə misal cümlə yazaq: “Sənin baban öldü, daha yaşamayacaq. Heyvanlar, bitkilər, insanlar doğulur, böyüyür və ölür. “Biz sağ ikən nəfəs alırıq, yeriyirik, danışırıq, amma babanız daha bunları edə bilməyəcək” kimi qısa və aydın izahatlar verə bilərsiniz. Əgər ölümün onunla əlaqəsi olduğunu deyirsə, 3-6 yaş dövrü üçün normaldır və bu vəziyyətin onunla heç bir əlaqəsi olmadığını söyləyə bilərsiniz.
Və ölüm xəbəri uşağa (yaşının neçə olmasından asılı olmayaraq) yad və ya başqası tərəfindən deyil, ona ən yaxın olan şəxs tərəfindən verilməlidir.O şəxs tərəfindən verilməlidir.
Uşaqlarınız sizdən soruşsalar ki, siz yoxsunuz? bir gün öləcək, "uzun müddət sizinlə olacam, birlikdə olacağıq və çox gözəl şeylər yaşayacağıq" kimi cavab verə bilərsiniz. Əgər uşağınız bu barədə danışmaq istəyirsə, danışsın və hisslərini paylaşsın. Ağlayırsa, bu, tamamilə normal və gözlənilən reaksiyadır. Ona ağlamamaq, onun yanında olmaq və hisslərini yaşamamaq üçün xəbərdarlıq etməyin. olsun.
Yeri gəlmişkən qeyd etmək istərdim ki, bu emosiyaların əks olunması böyüklər üçün çox vacibdir və mən çox yaxın qohumunu (həyat yoldaşı, qardaşı, uşaq). Bir insanın ağrı hiss etməsi və reaksiya verməsi ən təbiidir. Buna mane olmaq insanın ağrı və hissi yaşamasının qarşısını alır və yas prosesi patoloji və daha uzun bir prosesə çevrilə bilər.
Bu proses zamanı böyüklər və uşaqlar fiziki, mənəvi və emosional reaksiyalar verə bilər. Bu reaksiyaların müddəti, şiddəti və tezliyi kədərin patoloji olub olmadığını göstərir. Xüsusən də ilk 6 aydan sonra bu əlamətlər eynidirsə və ya artmaqda davam edirsə, mütəxəssisdən dəstək almaq lazımdır.
Baharla birlikdə pis günlər və xəbərlər bitəcək inşallah..
oxumaq: 0
