Diqqət çatışmazlığı son vaxtlar tez-tez eşitdiyimiz, lakin dərmansız həll yolları üçün kifayət qədər resursun olmadığı məsələlərdən biridir. Bu gün həm böyüklərin, həm də uşaqların əsas problemlərindən biri diqqət çatışmazlığı və unutqanlıqdır.
Diqqət çatışmazlığı və unutqanlıq dedikdə ağıla ilk gələn orqan şübhəsiz ki, beynimiz olur. Beyin ümumiyyətlə iki əsas hissədən ibarətdir: sağ lob və sol lob. Son illərdə aparılan araşdırmalar bizə beynin hər iki hissəsinin müxtəlif funksiyalarda aktiv olduğunu göstərdi. Sağ lobumuz vizuallıq, bütövlükdə görmə, bədii fəaliyyətlər kimi funksiyalarda daha aktiv olduğu halda, sol lobumuz akademik fəaliyyətlər, dil öyrənmə, detalları görmək kimi funksiyalarda daha aktivdir. Diqqət çatışmazlığının aradan qaldırılmasında və unutqanlığın azalmasında əsas amil beynin hər iki hissəsinin aktivləşməsidir.
İnsanların böyük əksəriyyətində beynin bir hissəsi üstünlük təşkil edir. Ya sağ lobumuz, ya da sol lobumuz aktiv şəkildə işləyir. Hər iki lobu işə sala bilmək unutqanlığın azaldılması və diqqət çatışmazlığının aradan qaldırılması üçün əsasdır.
Bir çox faktoru araşdıraraq insanda beynin hansı hissəsinin aktiv olduğunu öyrənmək mümkündür. Bu amillərdən bir neçəsini sizinlə bölüşmək istərdim. Məsələn, məktəb illərində şifahi dərsləri daha asan başa düşə və öyrənə bildinizsə, tez-tez yuxu görürsünüzsə, yuxularınızı aydın xatırlayırsınızsa, komanda oyunlarını oynamaqdan zövq alırsınızsa, əl-qol hərəkətləri və üz ifadələrindən istifadə edirsinizsə danışarkən çox, vaxtı təxmin etməkdə çətinlik çəkmirsinizsə, gördüyünüz bir üzü asanlıqla unutmursanız.Sağ lobunuz aktiv şəkildə işləyir. Əksinə, məktəb illərində ədədi dərsləri daha asan başa düşə və öyrənə bildinizsə, nadir hallarda yuxu görürsünüzsə və yuxularınızı dəqiq xatırlaya bilmirsinizsə, fərdi idman oynamaqdan daha çox zövq alırsınızsa, idman zamanı bədən dilindən çox istifadə etmirsinizsə. danışarkən, vaxtı təxmin etməkdə çətinlik çəkirsinizsə, insanların üzlərini xatırlamaqda və adlarını asanlıqla xatırlamaqda çətinlik çəkirsinizsə, bilin ki, sol lobunuz böyük ehtimalla aktivdir.
Əslində insan doğulanda beyninin hər iki hissəsi olur O, lobunu aktiv şəkildə istifadə etdiyi bir vəziyyətdə doğulur. Ancaq yaşadığımız hadisələr, vəziyyətlər, onlara verilən reaksiyalar, geribildirim və s. ilə şüursuz olaraq bir lobumuzu aktivləşdirdiyimiz halda, digər lobumuz istəmədən də olsa passivləşir. Məsələn, deyək ki, balaca uşaq rəsm çəkir və buna görə ətrafdakılar tərəfindən təriflənir. Təbii ki, bu uşaq rəsm çəkməyə davam edəcək və onun bu hərəkət üçün istifadə etdiyi beyin lobu (bu fəaliyyət üçün sağ lob) da aktivləşməyə başlayacaq. Yəni burada “işləyən dəmir parlayır” deyimi keçərlidir. Təbii ki, bunun əksi də doğrudur. Deməli, bu zaman “İşləməyən dəmir paslanır” deyimi üstünlük təşkil etməyə başlayır.Fiziki qüsurumuz olmasa, “gəzmək” hərəkətində çətinlik çəkməyəcəyik. Hər iki ayağımızdan istifadə etməklə bir yerdən başqa yerə asanlıqla keçə bilirik və bu fəaliyyət bizi çox da yormur. Bununla belə, mən istəyirəm ki, belə bir şəkli vizuallaşdırasınız. Təsəvvür edin ki, doğulandan iki ayağınız sağlam olsa da, onlar sizə bir ayaqla yeriməyi öyrədiblər, siz isə bir ayaqla yeriyirsiniz. Sən ömrün boyu həmişə bir ayaq üstə getmisən. İki ayağınız olsa da, bir ayağınızla, yəni atlayaraq bir yerdən digərinə çatmağa çalışırsınız. Bu, şübhəsiz ki, gülünc, lazımsız və çox yorucu bir fəaliyyət olardı. Çünki tullanmaq sizdən ciddi səy tələb edir. Eyni zamanda, iki ayağın olanda birini istifadə etməmək, sadə desək, axmaqlıq olardı. Amma biz nə edək, sənə öyrədilən budur. Bu halda, yerimək hərəkəti, şübhəsiz ki, işgəncə kimi olardı. Bir yerdən başqa yerə getmək sizi ciddi problemə salacaq.
Əslində beynin bir hissəsini aktiv şəkildə istifadə edib, digər hissəsini boş qoymaq bu nümunədə bir ayaq üstə yeriməyə bənzəyir. İndi sual yaranır: Bizim iki beyin lobumuz olduğu halda onlardan birini istifadə edib nəyisə öyrənib yaddaşda saxlamağa çalışmaq nə dərəcədə düzgündür? Əgər kimsə sənə ikinci ayağın olduğunu və onu yeriməkdə istifadə edə biləcəyini desəydi və doğulduğundan bəri tək ayaqla yeriməyə adət etmiş sən, şübhəsiz ki, deyəcəksən: “GƏRİŞ AKTİVİ OLDUĞU OLARAQ DƏYİŞDİ. DÜŞÜNDÜM; ƏSLİNDƏ ÇOX SAAD BİR HƏRKƏTDİR."
İndi sizə bir neçə sadə riyaziyyat. Sualı vermək istəyirəm. Amma həqiqətən sadədir. 1+1 neçəyədir? Cavab verməkdən çekinmeyin, çünki bunda heç bir oyun yoxdur. Cavab çox sadədir: 2 edir. Bəs bu 2 nəticə nə deməkdir? Sual onluq sistem üçün verilirsə, cavab düzgündür. Halbuki 10 ballıq sistemdə deyil, 2 ballıq sistemdə verilsəydi, sual və cavab dəyişərdi. Səhv etmirəmsə bu sualın cavabı 1+1 binar sistemdə 10 olmalıdır. (Riyaziyyatçı dostlarımızdan üzr istəyək.) Gördüyünüz kimi “SİSTEM” dəyişəndə nəticə də dəyişir. Beynimizin hər iki hissəsini birlikdə istifadə etdiyimiz zaman "SİSTEM" dəyişəcək və təbii olaraq nəticə dəyişəcək və beynimizin əslində nə qədər mükəmməl işlərə nail ola biləcəyini görə biləcəyik. Necə ki, tək ayaqla yeriməyə öyrəşmiş insanın hər iki ayağı ilə yeriyə biləcəyini öyrənəndə təəccüb və sevinc hissi yaranır.
Diqqəti yaxşılaşdırmaq, yaddaşı gücləndirmək və bununla da unutqanlığın qarşısını almaq mümkündür. Burada bir neçə vacib anlayış var. İndi onlar haqqında danışmaq istəyirəm.
Diqqət və yaddaşda bəlkə də ən vacib anlayış vizuallıqdır. Məlumat vizual olduqda, unutma çox azalır. İkinci vacib anlayış duyğulardır. Xatirələri yadda saxlamağın və illər sonra xatırlanmağın ən vacib məqamı gərgin duyğulardır. Burada iki sual vermək istəyirəm.
Birinci: On gün əvvəl naharda nə yedin?
İkinci: Uşaqlıq illərindən xatirələriniz varmı?
Mən adətən bu iki sualı keçirdiyim seminarlarda iştirakçılara verirəm. İştirakçıların böyük əksəriyyəti birinci sualı xatırlamasa da, ikinci suala, yəni “Uşaqlığımla bağlı heç nə xatırlamıram” cavabını verən bir nəfərə belə rast gəlmədim. Biri on gün əvvəlki sualdır; illər əvvəldən biri. Sizcə bu niyə baş verir? Bu sualın cavabı yuxarıda qeyd etdiyim məfhumda, yəni emosiyalarda gizlidir. Emosiya iştirak edəndə unutmaq demək olar ki, yox olur. Xüsusilə yaşanan emosiya - müsbət və ya mənfi - sıxdırsa, unutmaq demək olar ki, heç vaxt baş vermir.
Başqa bir anlayış fərqdir. On gün əvvəl baş nazirlə və ya sevimli sənətçinizlə nahar etsəydiniz, unudardınızmı? Fərq bizim diqqətimizi çəkən ən vacib şeydir. Şam ağacları ilə örtülmüş meşəlik ərazidə tamamilə bənövşəyi rəngə bürünmüş bir şam ağacı görsək, düşünürəm ki, dərhal diqqətimizi çəkər və o ağacı görərdik. Şəkilinizi çəkmək istərdik. Eynilə, kimsə sizə pişik gördüyünü desə, bu bizim diqqətimizi çəkməyəcək. Halbuki, bu danışan pişik olsaydı və biz onu həqiqətən görsəydik, o anı həyatımızın sonuna qədər xatırlayar və rastlaşdığımız hər kəsə deyərdik. İki ağac/pişik arasındakı yeganə fərq fərqdir. Fərqli olan yada düşür.
Bütün bunlardan başqa, başqa bir anlayış da var. Yenə də. Təkrar öyrənmək və yadda saxlamaq üçün əvəzsiz şərtlərdən biridir. Məqsədimiz nəyisə öyrənməkdirsə, onu yenidən etməliyik. Burada vurğulamaq istədiyim budur: Diqqətimizi yaxşılaşdırıb beynimizin hər iki hissəsini aktivləşdirə bilsək, etməli olduğumuz təkrarların sayı xeyli azalmağa başlayacaq. Daha az vaxtda daha qalıcı öyrənməyə nail ola bilərik.İndi isə edilə biləcək bir neçə şeydən danışaraq məqaləni bitirmək istərdim. Halbuki bu işlərin görülməsi üçün bir şərtim var; Mən davamlılıq istəyirəm. Mənim deyəcəklərimi HƏR GÜN təkrar etməlisən. Mənə elə gəlir ki, söz verdiyinizi eşitmişəm. Yaxşı, sonra davam edirəm.
İlk növbədə, yatmazdan əvvəl hər gecə dik oturun və o günü xatırlamağa çalışın, amma geriyə. Daha doğrusu, axşamdan səhərə qədər bunu edin. Həmişə özünüzə bu sualı verin; "Mən indi nə etdim?" Bu suala cavabınız haqqında mümkün qədər ətraflı düşünməyi unutmayın. Beləliklə, "Mən nə etdim?" Əgər sualınızın cavabı filmə baxdığınızdırsa, filmi belə nəzərdən keçirin; hadisələr, mövzu haqqında düşünmək; Aktyor, aktrisa və s. Əgər matça baxmısınızsa, hesabı düşünün; Fikirləşin ki, qolları kim vurdu, qollar hansı dəqiqədə vuruldu və s. Səhər oyanana qədər xatırlamağa davam edin.
İkincisi, hər şeyi qarşı əlinizlə edin. Məsələn, hər gün 15 dəqiqə qarşı əlinizlə yazın. Vaxt ayırın və hər gün daha çox söz yazmağa çalışın və təbii ki, daha səliqəli yazın. Demək olar ki, bütün işlərinizi vaxtaşırı qarşı əlinizlə yerinə yetirin. Məsələn, çaydakı şəkəri əks əllə qarışdırmaq, əks əllə qapını açmaq, tərs əllə qayçı ilə kəsmək və s. Unutmayın ki, beyin çarpaz şəkildə işləyir. Başqa sözlə, sağ əlinizlə işlədiyiniz zaman sol lob, sol əlinizlə işlədiyiniz zaman isə sağ lob işləyir.
Üçüncüsü, gündəlik işinizdə dəyişikliklər edin. Məsələn, işə getdiyiniz marşrutu dəyişdirin, mikroavtobusdan bir dayanacaq tez enin, vaxtaşırı otağınızın formasını dəyişdirin və s. b. Dəyişikliklərlə beynin fərqli işləməsini təmin edin Dördüncüsü, hisslərinizi işə salın. Ərzaq mağazasından və ya bazardan əşyalar alarkən onları iyi hiss edin. Pomidor, xiyar, bibər və s. qoxulayın. Onların formalarını yoxlayın. Əmin olun ki, bir çox gözəllikləri kəşf edəcəksiniz. Bir şey yeyərkən, ağzınıza atmazdan əvvəl baxın, toxunun, iyləyin. Ola bilsin ki, heç olmasa sənə ruzi verəni xatırlamaq şansın olsun.
Nəhayət, televiziya deyilən pislikdən uzaq olun. Heç olmasa baxış vaxtınızı azaldın. Beyni ən çox hərəkətsiz edən şeylər televiziya kimi şeylərdir.
Və çoxlu kitab oxuyun.
CAN SAĞLIĞI VƏ RAHAT DİLƏYİM İLƏ..
SALAMLAR..
oxumaq: 0
