Kəkələmə nitqin axıcılığının pozulduğu bir vəziyyətdir. Çox adam deyir ki, onlar da zaman-zaman kəkələyir (kəkələyir). Amma bu, kəkələmə kimi təsvir edilə biləcək bir vəziyyət deyil. Kəkələmədə davamlılıq var. Narahatlıq insanın nitqinin başqaları tərəfindən başa düşüləcək qədər pozulduğu, tez-tez adamda narahatlıq hissi keçirdiyi, sosial həyatına mənfi təsir göstərdiyi bir vəziyyətdir.
Kəkələmə ümumiyyətlə məktəbəqədər dövrdə və təxminən 2-3 yaşlarında baş verir. Ancaq bəzi hallarda ibtidai məktəbdə, orta məktəbdə və hətta orta məktəbdə ilk dəfə göründüyü görüldü. Məktəbəqədər yaşda kəkələmə hallarının 75%-də kortəbii yaxşılaşma müşahidə edilir. Əhalinin 25% -ində vəziyyətin xroniki hala gəldiyi görülür.
Səbəblərlə bağlı müxtəlif araşdırmalar var. Əsasən genetik, neyrofizioloji, psixoloji faktorlar və s. diqqət mərkəzindədir. Beyin araşdırmalarında, kəkələyən fərdlərin beyin strukturlarının səlis danışan fərdlərdən fərqli olduğu müəyyən edilmişdir. Demək olar ki, kəkələmə neyrofizioloji əsasa malikdir və psixoloji faktorların meydana gəlməsini sürətləndirir.
Kəkələmə səs və heca təkrarları, səsin uzanması və bloklanması şəklində özünü göstərir. Kəkələyən şəxs /ana/ deyərkən /aaaaanne/ deyərək sözün əvvəlindəki səsi uzada bilər. /masa/ deyəndə istər-istəməz birinci hecanı təkrarlaya bilər, /mamamasa/. Bəzən /kapat/, /....kapat/ deyəndə uzun müddət ilk səsi çıxara bilmir və sözün əvvəlində dayanma olur, sonra isə səs partlayır ki, buna blok deyirik.
Kəkələyən insanların əksəriyyətində zaman təzyiqi, ətraf mühitə reaksiyalar və özləri haqqında mənfi düşüncələr onların məşğuliyyətlərini artırmasına səbəb olur. Kəkələyən, ailəsi və dostları tərəfindən qəbul edilən, nitqi pozulduğu zaman belə özünü yaxşı hiss edən fərdlərin nitq qabiliyyətinin kortəbii şəkildə azaldığı müşahidə edilir.
Bəs nə vaxt müdaxilə edilməlidir? Kəkələmə başlayandan sonra bir müddət gözləyə bilərsiniz. Bəzən müvəqqəti kəkələmə baş verə bilər. Əvvəlcə kəkələyən insana reaksiyalar müsbət olmalıdır. Mübahisəni gücləndirəcək hər hansı davranış və ya sözlərdən çəkinmək lazımdır. 2-3 aydan çox davam edən və daha da ağırlaşan vəziyyətlər Bir dil və danışma terapevtindən dəstək alınmalıdır. Terapiya prosesində mütəmadi olaraq araşdırmalar aparılmalı, kəkələyən şəxsin danışığı ilə yanaşı özünü necə hiss etdiyi də diqqət mərkəzində olmalıdır. Bəzi kəkələmələr xroniki hala gələ bilər. Ona görə də övladımıza, qardaşımıza, həyat yoldaşımıza və ya dostumuza səlis danışsa da, danışmasa da, hər şəraitdə onları sevdiyimizi hiss etdirməliyik.
oxumaq: 0
