Biz illər əvvəl bu günləri filmlərdə izləyirdik. Elə fantastik filmlər var idi ki, birdən dünya alt-üst oldu və biz distopiya dünyasına keçdik. Əvvəlcə o filmlərdə mənə distopiya dünyasını xatırladan səhnələr var idi. İnsanlar Çində bir neçə nəfəri yoluxduran virusla başlayan prosesin qısa zamanda bütün dünyaya yayıla biləcəyini, bu qədər təsir edə biləcəyini və bunun üçün təsirlərindən qurtula bilməyəcəyimizi düşünə bilməzdi. uzun müddətdir.
“Çağımız bunu düşünə bilməzdi”
Çağımız bu barədə düşünə bilməzdi, çünki müasir dövrün öhdəsindən gələ biləcəyi ideyası və hər şeyin öhdəsindən gəlmək hakim idi. İbtidai dövrlərdə belə problemlər ola bilərdi, lakin müasir dövrdə epidemiya problem yarada bilməzdi. Elmin, təbabətin və texnologiyanın bu qədər inkişaf etdiyi bir dövrdə bunun müasir insanlar üçün maneə olmayacağı düşünülürdü. Bu vəziyyət ilk növbədə insanlara psixoloji təsir etdi: İnsanlığın bu şəkildə irəlilədiyi bir dövrdə belə bir problemlə qarşılaşmaq. “İnsan nə edə bilər” fikri başqa yaşlarda yaşayan insanlar üçün bir az daha məqbul idi. Taunu, vəbanı belə gördülər. İndiki insanlar bunun öhdəsindən gələ bilməsə də, mövcud maska, sosial məsafə və s. “Bu nədir?” şokunu yaşadıq. Danılmaz bir həqiqətdir ki, yaşanan ilk duyğu qorxu deyil, sürprizdir. Bundan dərhal sonra dünya güclərinin bunun öhdəsindən gələ biləcəyi və mümkün qədər tez normal həyatın bərpa olunacağı ilə bağlı fikirlər yarandı. Amma təəssüf ki, bu baş vermədi.
Səhiyyə infrastrukturuna əhəmiyyət verməyən İtaliya kimi bəzi ölkələrdə pandemiya şoku ilə bağlı böyük xaos yaşandı. Türkiyəyə baxdığımızda virus Türkiyə sərhədlərinə girdiyi ilk andan sağlam düşüncə ortaya çıxdı. Səhiyyə naziri vəziyyətə nəzarət edəndə, İran kimi tədbirlər gecikdirilməyəndə heç bir çaşqınlıq yaşamadıq. Burada anbarda dərmanların olması və dərhal yeni xəstəxanaların açılması böyük təsir göstərdi. Lazımi tədbirlər görülərkən, ünsiyyət və münasibətlər baxımından sosial xüsusiyyətimiz olan isti və yaxın təbiətimizi o soyuq məsafəyə salmaq köhnəlmiş bir reallıq idi. Çünki biz səmimiyyəti və üz-üzə olmağı sevirik. Qonaq üçün odekolon tutmaq, çöldən gələndə əlimizi yumaq, yeməkdən əvvəl və sonra əlimizi yumaq kimi hazırkı vərdişlərimiz yenidən yükə çevriləcək. Biz bunu yüksək səslə xatırladıq.
“İnsanları qorxu idarə edir”
Qorxu insanları qoruyan çox zəruri duyğudur. İnsan həyatının təhlükəsizliyini təmin edən əsas duyğulardan biridir. Qorxu olmasaydı, özümüzü qorumağı öyrənməzdik. Qorxu müəyyən desibeldə öyrənməyə imkan verir. Əks halda, hər dəfə hər şey yenidən baş verəcəkdi. Bu zaman qorxuları fobiyalardan ayırmaq lazımdır. Qorxu insanların bəzi hallarda tədbir görməsinə və öz mövqelərini göstərməsinə səbəb olan bir duyğudur. Lakin qorxu ümumi qavrayış kimi istifadə edildikdə və qorxutma üsulu narahatlığa çevrilir. Narahat və narahat bir vəziyyətə çevrilir. Qorxu dünya tarixi boyu nəzarət məqsədləri üçün tez-tez istifadə edilmişdir. İnsanlar qorxu ilə idarə olunur. İndi biz elə bir istiqamətə doğru irəliləyirik ki, insanlar informasiya ilə özlərini idarə edə və daxililəşdirə bilsinlər. Bunun daha çox daxililəşdirilməsi və ehtiyat tədbirlərinin qorxuya deyil, bu şəkildə alınması arzu edilir. Özümüzün və ya başqalarının sağlamlığını riskə atmayan bir həyat tərzi keçirsək, qorxuya hakim ola bilərik. İndi asqıranda belə təəccüblənirik. Çünki söhbət gözəgörünməz, havada üzən və yaxşı bilinməyən bir şeydən gedir. Həkimlərin şərhləri əsasında xəstələnən insanlar əsasında məlumat bazası yaradılıb. Keçmişi olmayan bir şeylə qarşılaşırıq. İnsanlar təbiətcə bilmədiklərindən qorxurlar.
Bilirsiniz, bizdə "qorxmaz qorxaq" deyilən bir ifadə var. Təcrübəli proses əsasında bu ifadəni şərh edək.
İnkar. İnkar bir müdafiə mexanizmidir. İçinizdə böyük bir qorxu hiss edirsiniz və mövzu ilə bağlı suallarınız var. Daha doğrusu, səni daxilinə həbs edib. Bunun öhdəsindən gəlmək üçün bir müdafiə mexanizmi ortaya qoyursunuz. Bədənimiz virusla qarşılaşdıqda müqavimət göstərdiyi kimi, psixika da özünü istənilən vəziyyətdən qoruyur. Ancaq bu müdafiə mexanizmlərini çox və ya həyat keyfiyyətinə təsir edəcək şəkildə istifadə etmək zərərlidir. Müəyyən bir narahatlıq tələb olunur. Bir budağın üstündə oturub qayğısız bayquş kimi ətrafa baxmaq olmaz. Mən bir az narahatlıqdan danışıram. Həmin şəxs üçün düşüncə kanalı açır. Mövzu haqqında düşünməyə imkan verir. Heç vaxt əhəmiyyət vermədiyiniz və ya narahat olmadığınız bir şey üçün niyə narahat olursunuz? Qoy məlum olsun. Ancaq bu narahatlıq sizi həbs edərsə və ovucunuzun içində olması lazım olduğu halda başınızın üstündədirsə, bu vəziyyətlə əlaqədar bəzi müdafiələr edərsiniz. Sisteminizi pozaraq və ya “Elə bir şey yoxdur, əzizim, bunların hamısı Amerika oyunlarıdır...” deyərək onu inkar edərək, özünüzü sakitləşdirməyə çalışırsınız. Bu, özünü aldatmağa bənzəyir, amma o insanın daxili aləmində narahatlıq insanı o qədər zəbt edib ki, onu inkar edərək sistemini qorumağa çalışır. İntellektuallığı başqası da edə bilər. Mövzu ilə bağlı çox oxuyur və açıq müzakirələri izləyir. Bu, həm də mübarizə situasiyasıdır.
“Bu, yalnız ağrı olmamalıdır”
Nəhayət, insanlar virusa yoluxmuş və ya ona yoluxmuş ola bilər. Bundan minimal zərərlə keçmək üçün aşağıdakıları təklif etmək olar.
Onlar buradan nə gördülər? İçəriyə baxanda onlara nə göstərdi? Bunları yaşadıqdan sonra nə vaxtsa həyatlarını ölçüblərmi? Bundan sonra onlar üçün bir qaynaşma açıldı? Bəsirət qapısı açılıb, yoxsa bu, mərsiyədir? Bu, sadəcə onun çəkdiyi ağrı idi? Bəzi şeylər ancaq ağrıda olur. Ağrı kimi yaşanır. İnsan yalnız yaşadıqlarının acısını çıxarmamalıdır. Ağrı ilə özünə bir qapı açmalıdır. Mənfi vəziyyət belə həmin insana müsbət bir şey gətirməlidir. Bu plus gəldi ya yox? Öz zəifliyini görübmü? Nurallah Gənc deyir: “Zəiflik gücdür.”
Son olaraq öz prosesimdən danışaraq bir təklif vermək istəyirəm. Martın son günlərində marağım azalmağa başladı. Sonra xəstəxanada prosesim başladı. Ondan ilk əziyyət çəkənlərdən biri olduğumdan - hətta həkimlərin də çaş-baş qaldığı bir vaxtda - evdə çox müalicə olunmurdu. Xəstə olduğum müddətdə İspaniyaya tətil etməyi planlaşdırmışdım, amma İspaniya əvəzinə xəstəxanada özümlə qaldım. Otaqda çarpayı var idi, dərmanlar vardı, mən də orada idim. Zaman-zaman tibb bacıları, həkimlər yadplanetlilərin geyimində gəlib-gedirdilər. Tibb bacılarını və sairəni yalnız bir gözlə görürsən. O vaxt çarəsizliyimi belə düşünürdüm: O, tətildə sərbəst səyahətə gedərkən, indi xəstəxana otağında uzanıb tualetə gedə bildiyinə şükür edir. Maşına bağlı olmadığına və ayağa qalxıb öz ehtiyaclarını həll edə bildiyinə görə minnətdardır. Özümü idarə etmək üçün Barselonaya gedirdim, amma beş gün xəstəxana otağında özümə qulluq etdim. Ola bilər Həyatımda heç olmadığım qədər öz həqiqətlərimlə maraqlanmaq üçün vaxt tapdım. Normalda sağlam olsaydınız nə edərdiniz? Kitab oxumaq, seriala baxmaq, əvvəllər etmədiyin bir işlə məşğul olmaq istəyirsən, amma orada edə biləcəyin heç nə yoxdur. Xəstəlik prosesində şüur itkisi olmadığı üçün xəstəlik “sən beləsən” deməyə səbəb olur. Şükürlər olsun ki, mənə dövlətdən-dövlətə getməyin mümkünlüyü və sizi dövlətdən-əyalətə aparan Rəbbinizlə münasibətiniz haqqında düşünmək fürsəti verdi.
oxumaq: 0
