Mobbinq ümumiyyətlə təcavüzkarın psixoloji quruluşundan, qurbanın psixoloji quruluşundan, işlədiyi qurumdan və ya sosial dəyərlərdən və mühakimələrdən yarana bilər. Mobbinq bir insanın ruhuna hücumdur və qurbanın hörmət edilməyən biri olması nəzərdə tutulur. Qurbanı iş mühitindən uzaqlaşdırmaq məqsədi daşıyan dedi-qodular və zərərçəkənin şirkət daxilində nüfuzuna xələl gətirməyi hədəfləyən davranışlar mobbinqi ortaya qoyur.
Təşkilatlarda mobbinqin bir çox səbəbi var. Hər hansı bir şəxsiyyətlərarası münaqişə mobbinqdən əvvəl baş verir. Daha sonra daha güclü insan qarşı tərəfi hədəf alaraq psixoloji zorakılığa başlayır. Qurban təslim olmaqdan imtina etdiyinə və nəzarətə müqavimət göstərdiyinə görə, təcavüzkar qəzəbli və kobud olur və hərəkətə keçir. Onun üçün indi yeganə məqsəd onu narahat edən hədəfi etdiyinə peşman etmək, öz eqosunu təmin etmək, iş yerindən uzaqlaşmaq, mümkünsə işdən çıxmaqdır.
Mobbinqlə bağlı müxtəlif araşdırmalarda iş yerlərində mobbinqin baş verməsinin səbəbləri arasında rəhbərliyə görə səhv kadr qəbulu, mövsümi işçi qəbulu və ya iş yerində vakant vəzifələrə irəli çəkilmək üçün fərdlər arasında amansız mübarizələr daxildir. Mobbinq meneceri və ya müdiri təəssüratlandırmaq və ya daha yüksəklərə qalxmaq üçün istifadə edilə bilər. Darıxmaqda həzz axtarmaq da buna misal ola bilər.
Müəssisədən irəli gələn səbəblər də var. Bunlar;
• Fəaliyyətlərin azaldılması və yenidən qurulması
• Həddindən artıq rəqabətli mühit
• Səmərəliliyi artırmaq üçün təzyiq
• Qeyri-adekvat ünsiyyət
• Təlim çatışmazlığı
• Həddindən artıq intizamlı mentalitet
• İş yerində gərgin stress
• Şəffaflığın olmaması
• Pis biznes performansının idarə edilməsi
• Komanda işinin qeyri-kafiliyi
MOBBİNG NÖVLƏRİ
Vertikal Mobbinq
Bu növ mobbinq yuxarılar tərəfindən tabeliyində olanlara və ya tabeliyində olanlar tərəfindən yuxarılara qarşı tətbiq edilir. Mobbinq istənilən vəziyyətdə hər kəs tərəfindən edilə bilər. Menecer işçilərinə qarşı fərqli davranış nümunələri nümayiş etdirir yeyə bilər.
Üfüqi mobbinq
Eyni statusa və bərabər səlahiyyət və məsuliyyətə malik olan işçilərin bir-birinə qarşı psixoloji təzyiqə məruz qalması "üfüqi mobbinq" adlanır. Horizontal mobbinq daha çox yüksək vəzifəyə yüksəlmək üçün rəqabətli mövqedə olan insanlar tərəfindən tətbiq edilir. Qısqanclıqla və məkrli şəkildə edilən bu mobbinq növündə mobbinq tətbiq edənlər təşkilat tərəfindən dəstəklənmirsə, törətdikləri şiddəti inkar edir və bunun münaqişə olduğunu düşünürlər.
MOBBİNQƏ MƏŞĞUL OLAN ŞƏXSİYYƏTLƏRİN ŞƏXSİYYƏTLƏRİ
PARANOID NÖVLƏRİ
Paranoid Mobbing pozğunluğu olan insanlar başqalarının daim onlara qarşı sui-qəsd qurduğunu və onlara zərər verməyə çalışdıqlarını düşünür və bu mümkün sui-qəsd nəzəriyyələri ilə mübarizə aparmaq üçün qarşı tərəfə qarşı daim sui-qəsdlər hazırlayırlar.
NARSİSİST TİPLƏRİ
Narsisizm "özünü qürurlandırmaq" deməkdir. Bu tip zehniyyətə malik insanlar etnik, dini və şəxsi sahələrdə daha üstün olduqlarına inanırlar. Narsistik fərdlər qeyri-məhdud uğur, sərvət və güc əldə etməyə həvəslidirlər. Onlar özlərinə hədsiz inam hissini qorumaq üçün daim təqdir olunmaq və heyran olmaq istəyirlər. Bu insanlar narazıdırlar.
SADİST NÖVLƏRİ
Sadist mobbinq edən insanlar verdikləri hər cür işgəncədən həzz alırlar. Sadist ruhlu insanlar zorakılıq, yaralar, ağrılar və s. kimi mövzularla maraqlanırlar. Mobbinq qurbanının çökməsi və ağlaması ona həzz verə bilər. Hətta son dərəcə sadist tiplər də bundan cinsi həzz ala bilirlər. Mobbinq edənlər ümumiyyətlə sadist xarakter quruluşuna malik şəxslərdir. Təcavüzləri açıq və ya gizli ola bilər, iş həyatında insanları gözləmək, lazımsız yerə görüşləri uzatmaq kimi davranışlar göstərə bilər.
OBSESİV NÖPLƏR
Obsesif şəxsiyyət pozğunluğu işin əsas məqsədini unudacaq qədər mükəmməl, həddindən artıq təşkilatlanmış və nəzarət edən insanlarda özünü göstərir. Bu pozğunluğu olan insanlar da şişirdilmiş nizam-intizam yaşayırlar və işi ən yaxşı edənlərin özləri olduğunu düşünürlər. Başqalarına inamsızlıq və xəsislik kimi şəxsiyyət xüsusiyyətləri görünə bilər.
UYĞUN OLMAYAN NÖPLƏR
Uyğun olmayan insanlar sosial qaydalara əməl etməyən, birlikdə yaşamaq anlayışı olmayan, dünyaya öz baxışları ilə baxan insanlardır. başa düşmək, həyasız və yorucu münasibət göstərmək. Bu insanlar heç vaxt səhvlərindən dərs almırlar. Onların şəxsi həyatları hamar deyil. Onlar ümumiyyətlə alkoqol, siqaret və narkotiki sevirlər. İstədiklərini əldə etmək üçün heç bir qaydaya əməl etmirlər. Qaydalara riayət etmək onlar üçün axmaqlıqdır. Təcavüzkar başqalarının üstünlüyünü özünə təhlükə olaraq görür. Onlar təhdid altında özünü mərkəzləşdirirlər.
MOBBİNGİN NƏTİCƏLƏRİ
Qəsdən və sistemli şəkildə təkrarlanan psixoloji təzyiqin təsiri fərddə tədricən baş verən məcmu zərər kimi görünür. Mobbinqin qurbana vurduğu zərərləri iki qrupda nəzərdən keçirmək lazımdır: iqtisadi və sosial. Məsələyə iqtisadi prizmadan yanaşanda əvvəlcə psixi sağlamlığın, sonra isə get-gedə itirilən fiziki sağlamlığın bərpası üçün səhiyyə sektoruna ödənilən pullar nəzərə alınmalıdır. Fərdi işdən çıxmaq məcburiyyətində qalması və ya işdən qovulması nəticəsində müntəzəm gəliri itirilir.
Mobbinqin vurduğu sosial zərər araşdırıldıqda; Psixoloji qurban var, bu qurban narahatdır, hamıya qarşı qərəzlidir. Fərd yaşadığı sıxıntılı vəziyyəti dostlarına və ailəsinə əks etdirməyə başlayır, lakin fərdin davamlı depressiv davranışı ətrafdakı insanların narahat olmasına və tədricən ondan uzaqlaşmasına səbəb olur.
Bu zaman qurban hər sahədə özünə inamını itirir və çaşqın, yöndəmsiz, qorxan, utanan və utancaq olur. Bu vəziyyət təkcə iş mühitində deyil, şəxsiyyətlərarası münasibətlərdə də davam edir. İnsan sosial mühitlərdən qaçmağa, görüşləri unutmağa, qohumluq əlaqələrini kəsməyə başlayır. Qurban tez-tez evə yorğun gəlir, həddindən artıq emosional reaksiyalar göstərir və heç bir səbəb olmadan aqressivləşə bilər. Özünü kifayət qədər təhlükəsiz hiss etməmək, başqalarından dezinformasiya Hörmətsiz və ya ədalətsiz rəftar edildiyini hiss etmək, yuxusuzluq, xroniki yorğunluq və tükənmişlik hissi, gərgin ailə-evlilik münasibətləri, deqradasiya/pozulma hissi, “insan kimi rəftar edilmədiyini hiss etmək”, heç kimin özünü anlamadığını hiss etmək kimi amillər , iş yerində psixoloji zorakılığın qurbana təsiri.
Mobbinq həm qurbana, həm də mobbinqin tətbiq olunduğu təşkilata mənfi təsir göstərir. Mobbinqin baş verdiyi təşkilatda ümumi məqsədlərə çatmaq üçün komanda işi pozulur və məqsəd birliyi pozulur. Mobbinq qurbanı düşdüyü neqativ vəziyyətdən çox təsirlənir və üzərinə düşən vəzifələri layiqincə yerinə yetirə bilmir. Mobbinq edən şəxsin yeganə məqsədi mobbinq qurbanını qorxutmaq və onu fəaliyyət qabiliyyətini itirməkdir. Mobbinq nəticəsində müəssisələr əsas işçilərini itirir, işçi qüvvəsinin dövriyyəsi artır və işçilərin motivasiyası pisləşir. Problemlərin kökünə varmadan bəzi araşdırmaların aparılması uğursuzluğun səbəblərindən biridir və təşkilatın zəifləməsinə səbəb olur.
oxumaq: 0
