İnsanların başqaları tərəfindən mənfi qiymətləndiriləcəyindən narahat olduğu və sosial mühitlərdə rüsvay olmaq və ya alçaldılmaq qorxusunun daimi və gözə çarpan olduğu bir narahatlıq pozuqluğudur. Bu narahatlıq səbəbiylə insan insanlarla görüşmək istəməməyə, qarşılaşa biləcəyi yerlərdən və davranışlardan qaçmağa başlayır. Başqalarının onları zəif, bacarıqsız və axmaq gördüyünü düşünürlər. Onlar xəcalət çəkməmək üçün ictimai yerlərdə danışmaqdan, yemək yeməkdən və ya hərəkət etməkdən çəkinirlər. Utancaqlıq utancaqlıq kimi qəbul edilsə də, klinik cəhətdən əhəmiyyətli fərqlər var. Bir çox insan ictimaiyyət qarşısında çıxış etməzdən əvvəl “Mən bunu edə bilərəmmi?” deyə soruşur. “Utanacağammı?” deyə narahat olurlar, lakin bu narahatlıq onları daha yaxşı hazırlamağa və daha yaxşı işlər görməyə sövq edir. Sosial fobiyada insan qaçma davranışı göstərir. Əgər qaça bilmirsə, qorxusunun mənasız olduğunu bildiyi halda böyük sıxıntı yaşayır.
Ömür boyu rast gəlinmə nisbəti 2-13% təşkil edir. Bəzi yerlərdə kişilərə nisbətən qadınlarda daha çox rast gəlindiyi görünsə də, psixiatriya poliklinikalarına müraciət edən xəstələrdə cinsiyyət fərqi aşkar edilməmişdir. Adətən yeniyetməlik dövründə başlayır. Uşaqda sosial fobiyanın yaranmasında irsiyyətdən çox, valideyn modeli, uşaq tərbiyə tərzi, ailənin sosial mühitə daxil olma tezliyi mühüm faktor hesab edilir. Maddi vəziyyəti zəif, təhsil səviyyəsi aşağı olan və heç vaxt evlənməmiş insanlarda daha tez-tez görülə bilsə də, bütün statuslardan olan insanlara da təsir edə bilər. Qohumları arasında sosial fobisi olan insanların diaqnoz qoyulma riski daha yüksəkdir. Ən vacib amillərdən biri beyin kimyasının pozulmasıdır. Serotoninin miqdarında azalma və elektrik fəaliyyətində pozuntular aşkar edilmişdir. Psixoloji cəhətdən kondisioner travmatik təcrübələri olan insanlarda nümayiş etdirilmişdir. Məsələn, etdiyi bir səhvə görə gülən bir insan, oxşar vəziyyətlərlə qarşılaşdıqda yenidən səhv edib gülə biləcəyindən narahat olur, utanma hissi və fiziki dəyişikliklər göstərir. Yenə də, həddindən artıq qoruyucu, uşaqdan imtina edən və ya ondan yüksək gözləntiləri olan ailələrdə böyüyən uşaqlarda sosial fobiyanın inkişaf tezliyi daha yüksəkdir.
İçində Sosial fobiya hansı vəziyyətlərdə yarana bilər?
p>
- Cəmiyyətdə telefon danışığı
- Kiçik qrup fəaliyyətində iştirak etmək
- İctimai yerdə yemək
- İctimaiyyətdə içki içmək
- Nəzarət sahibi ilə danışmaq
- Tamaşaçı qarşısında çıxış etmək, aktyorluq etmək
- Əyləncəyə getmək
- Başqaları tərəfindən izlənilən halda dərs oxumaq
- Başqaları tərəfindən izlənilərkən yazmaq
- Çox yaxşı tanımadığınız biri ilə telefonda danışmaq
- Çox yaxşı tanımadığınız biri ilə üz-üzə danışmaq
- Yad insanlarla qarşılaşmaq
- İctimai tualetlərdən istifadə
- Kiminsə oturduğu otağa daxil olmaq
- Diqqət mərkəzində olmaq
- İclasda bədahətən çıxış etmək
- Qabiliyyət, qabiliyyət və ya bilik testinə məruz qalmaq
- Yaxşı tanımadığınız birinə onun təsdiqlənmədiyini və ya eyni olduğunu söyləmək, bu barədə düşünmədiyinizi bildirmək
- Yaxşı tanımadığınız birinin gözlərinin içinə baxmaq
- Daha əvvəl hazırlanmış hesabatı qrupa şifahi şəkildə təqdim etmək
- Romantik münasibət məqsədilə kiməsə yaxınlaşmaq
- Alınmış əşyanın qaytarılması
- Şənlik / dəvətnamə
- Davamlı satıcıya müqavimət göstərmək (Liebowitz şkalası)
Sosial Fobiyanın Simptomları
Narahat bir vəziyyətlə qarşılaşdıqda, tərləmə, qızartı, üzün qızarması, nəfəs darlığı, ürək döyüntüsü, qarın boşluğunda narahatlıq hissi kimi fiziki simptomlar getməlidir. tualetə, titrəmə və gərginlik yaşanır, eyni zamanda zehni; “Utanıram, səhv etməməliyəm, qeyri-kafiəm, yaxşı görünməliyəm” kimi narahatlıq ifadələri işlədilir. Bu düşüncələr ətrafa girməmək, ətrafı tərk etmək, göz təması qurmamaq, əhəmiyyətsiz şeylər haqqında düşünmək kimi qaçınma davranışlarını da gətirir.
Müalicə
Sosial fobiyada tibbi müalicə ( dərman) və fərdi psixoterapiya bəzən tək-tək istifadə olunur.Xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq, bəzən hər ikisi birlikdə planlanır. Tibbi müalicənin orta müddəti 1 ildir. Koqnitiv Davranış Terapiyası fərdi psixoterapiyada tətbiq edilir. Terapiyada narahatlıqların tanınması, bu narahatlığın yaratdığı fiziki əlamətlər, narahatlığın yaşandığı zaman düşüncələrin müəyyən edilməsi, düşüncələrlə və fiziki reaksiyalarla mübarizə üsullarından bəhs edilir.
oxumaq: 0
