Kimyaterapiya nədir? Necə tətbiq olunur?

Kimyaterapiya xərçəng hüceyrələrinin çoxalmasına nəzarət etmək və ya xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün tətbiq edilən dərman müalicəsi üsuludur. Kemoterapiya, sözün əsl mənasında, dərman müalicəsini (sitotoksik) təsvir edir. Kimyaterapiya qan dövranına daxil olduqda bölünməyə davam edən hüceyrələri zədələyir. Hər hüceyrənin mərkəzində nüvə adlanan bir sahə var. Hüceyrələrin idarə mərkəzi olaraq da təyin oluna bilən nüvə, genlərdən ibarət xromosomları ehtiva edir. Bir hüceyrə çoxalmaq üçün bölündükdə, genetik olaraq tam olaraq kopyalanır. Kimyaterapiya bölünmək üzrə olan hüceyrələrin nüvəsini zədələyərək hüceyrəni təsirsiz hala gətirir. Bölünmə zamanı baş verən kimyəvi prosesə də təsir edir və hüceyrənin bölünməsinin qarşısını alır. Xərçəngə qarşı geniş istifadə olunan bir və ya bir neçə dərmanın qarışığından ibarət olan kemoterapiya, həmçinin ağızdan, damara və ya əzələdaxili olaraq tətbiq oluna bilər.

Kimyaterapiya nədir?

Bütün toxumalar bədəndə hüceyrələrdən ibarətdir. İnsan fiziki inkişafını tamamladıqdan sonra bir çox hüceyrə bölünüb çoxalmağı dayandırsa da, bədəndə zədələnmə baş verdikdə hüceyrələr yenidən bölünərək çoxalmağa davam edir.

Bölünmə zamanı hüceyrələr öz DNT-lərini kopyalayır və eyni hüceyrənin əmələ gəlməsini təmin edirlər. Xərçəng hüceyrələri isə sağlam hüceyrələrdən fərqli olaraq, nəzarətsiz şəkildə davamlı olaraq bölünür və çoxalır. Proliferasiyanın davam etməsi ilə zamanla şiş adlanan kütlənin əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Kimyaterapiya bir və ya daha çox xərçəng əleyhinə dərmanın birləşməsindən ibarət xərçəng müalicəsi növüdür. Xərçəng hüceyrələrini tamamilə yox etməyi hədəfləyən kimyaterapiya xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və ömrünü uzatmaq üçün də tətbiq oluna bilər. Kimyaterapiya xərçəng hüceyrələrinin bölünməsinin, çoxalmasının və yayılmasının qarşısını alır.
Xərçəng hüceyrələrinin ölməsinə də səbəb olan kemoterapi, bağırsaqlar, saçlar və dəri kimi nisbətən tez çoxalmış bəzi sağlam bədən hüceyrələrinə də zərər verir. Bu, kimyaterapiya alan insanların saç tökülməsi, ürəkbulanma və qusma kimi yan təsirlərlə qarşılaşmasının səbəbidir. Bununla belə, bu yan təsirlər nəzərə alınmır, çünki bu, insana xərçəngdən qurtulmağa və ya ömrünü uzatmağa imkan verir.

Kimyaterapiya növləri. ri hansılardır?

Tibbi onkologiya şöbəsinin həkimləri tərəfindən aparılan kemoterapiya xərçəngin müalicəsində geniş istifadə olunur. Tibbi onkoloq xəstənin hazırkı vəziyyətinə uyğun olaraq kimyaterapiya prosesi üçün xəstəyə veriləcək dərman və ya dərman birləşmələrini təyin edir.
Yəni dərmanlar şişin növü, yeri, yayılma sahələri, ümumi sağlamlıq və xəstənin yaşı nəzərə alınmaqla seçilir. Kimyaterapiyanın tətbiqi tezliyi oxşar parametrlər nəzərə alınmaqla tibbi onkoloqlar tərəfindən müəyyən edilir. Müxtəlif məqsədlər üçün müxtəlif kimyaterapiya növləri istifadə olunur:

• Neoadjuvant Kimyaterapiya: Ümumi şişi kiçiltmək və bununla da insanı əməliyyata hazır vəziyyətə gətirmək məqsədi daşıyır. Kiçik xərçəng müalicəsi olaraq da bilinən neoadjuvant kemoterapi də xərçəng toxumasını sağlam toxumadan fərqləndirməyə imkan verir. Daha çox döş, kolon və düz bağırsaq kimi regional, lakin irəliləmiş xərçəng növlərində 1-4 müalicə olaraq tətbiq edilir.

• Adjuvant Kimyaterapiya: Bu, şişləri təmizləmək üçün tətbiq edilən bir kimyəvi terapiya növüdür. şiş cərrahi yolla çıxarıldıqdan sonra bədəndən qalan xərçəng hüceyrələri. Xərçəngin təkrarlanma ehtimalını azaltmaq məqsədi daşıyan adjuvant kimyaterapiya üsulu profilaktik müalicə olaraq da tanınır.

• Palliativ Kimyaterapiya: Şikayətləri azaltmaq üçün tətbiq edilən bu növ kimyaterapiya. Xərçəng xəstələrinin həyat keyfiyyətini artıran və dəstəkləyən bir müalicə üsuludur. Şiddətli və/və ya irəliləyən xərçəng vəziyyətlərində xəstənin ağrı, ürəkbulanma, qusma, ishal və ödem kimi şikayətlərini azaltmaq və psixoloji ehtiyaclarını ödəmək üçün tətbiq edilir.

Başqa sözlə, palliativ kimyaterapiya insanın şikayətlərini azaldan və gündəlik fəaliyyətini həyata keçirə biləcək bir müalicə növüdür.

Kimyaterapiya necə tətbiq olunur?

Kimyaterapiya xərçəngin müalicəsidir, xərçəngin böyüməsini yavaşlatmaq, yayılmasının qarşısını almaq və ya erkən dövrdə yayılma ehtimalı olan bölgələrdə xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün tətbiq edilən təsirli bir müalicə üsuludur. Kimyaterapiya xərçəngin növündən və yayılmasından asılı olaraq müxtəlif dərmanlarla aparılır. 100-dən çox dərman növü kimyaterapiyada, dərman preparatlarında, antitümör antibiotiklərdə, antimetabolitlərdə, alkilləşdirici maddələrdə, antimetabolitlərdə, nitrozourealarda, bitki alkaloidlərində, hormonlar və təsnif edilə bilməyənlər cəmi 7 qrup altında qruplaşdırılır.

Bir-biri ilə yan təsirləri və qarşılıqlı təsirləri azaltmaq üçün dərman qrupları müxtəlif vaxtlarda tətbiq edilir. Xərçənglə mübarizənin effektivliyini artırmaq üçün xəstəyə müxtəlif üsullarla kemoterapi dərmanları verilir. Kimyaterapiya dərmanları adətən aşağıdakı kimi tətbiq edilir:

Venadaxili Kimyaterapiya: Xəstəxana mühitində tətbiq edilən venadaxili kemoterapiya əsasən qol venasına verilir. Bəzi hallarda dərman kateter vasitəsilə bədəndəki daha böyük damarlara da daxil edilə bilər. Bəzi hallarda venadaxili administrasiya bir neçə dəqiqə ərzində, bəzilərində isə günlər çəkə bilər.

Əzələdaxili Kimyaterapiya: Əzələdaxili olaraq tətbiq edilən bu kimyaterapiya metodunda dərman birbaşa qarın boşluğuna, qola yeridilir. və ayaq əzələləri.

Oral Kimyaterapiya: Oral kemoterapiyada, həmçinin ağızdan kemoterapi olaraq da bilinir, dərman həb və ya kapsul şəklindədir.

Topikal Kimyaterapiya: Topik kimyaterapiya termindir. krem şəklində xərçəng dərmanlarını təsvir etmək üçün istifadə olunur. Xərçəng toxumasına tətbiq edilərək tətbiq edilir.

Qardaxili Kimyaterapiya: Bədən içi boşluqlara tətbiq edilən bir növ kimyaterapiyadır. Qarın boşluğu orqanlarının ətrafında tibbi dildə periton adlanan bir növ pərdə var. Bəzi xərçəng növləri, məsələn, yumurtalıq xərçəngi, peritona yayılmağa meyllidir. Bu xərçəng növünün müalicəsi və digər orqanlara yayılmasının qarşısını almaq üçün bədən boşluqlarına kemoterapi tətbiq edilir.

Kimyaterapiyanın tezliyi alınan kimyaterapiyanın növünə görə dəyişir. Ancaq planlı müalicələrdə ilk seansdan kimyaterapiya tətbiq edilir. Buna görə də, insan adətən nə qədər tez-tez və neçə dövr kimyaterapiya alacağını bilir. Hər kimyaterapiya kursu bir neçə dəqiqə və ya gün çəkə bilər. Müalicələr arasında xəstənin dincəlməsi üçün vaxt intervalı qoyulur. Bununla belə, kimyaterapiya dövrlərinin sayı və ya kimyaterapiyanı təşkil edən dərmanların növü xəstənin kemoterapiya reaksiyasına görə dəyişdirilə bilər. Bəzi dərmanlar insanda narahatlıq, həssaslıq və yorğunluğa səbəb ola bilər. Kimyaterapiya müddətində səbirli olmalı, lazım gəldikdə tibb bacısı, həkim və psixoloqlardan kömək istəməli.

Kimyaterapiyanın Yan Təsirləri Faydaları nədir?

Sağlam bədən hüceyrələrindən fərqli olaraq, xərçəng hüceyrələri nəzarətsiz və sürətlə çoxalır. İstifadə üsulundan asılı olmayaraq, bütün kimyaterapiya dərmanları qan dövranı sistemi vasitəsilə xərçəng toxumalarına çatır və xərçəng hüceyrələrinin DNT və RNT-si üzərində hərəkət edərək onları öldürür və ya çoxalmasına mane olur. Ancaq bu müddət ərzində sağlam bədən hüceyrələri də zədələnə bilər. Kimyaterapiyadan sağlam bədən hüceyrələrinin zədələnməsindən asılı olaraq insanda bir sıra yan təsirlər baş verə bilər:

• İştahsızlıq,
• Ürəkbulanma,
  
• Qusma,
  
• Zəiflik,
  
• Ağızda quruluq,
  
• Ağızda yara əmələ gəlməsi,
  
• Nəfəs darlığı,
  
• Boğaz ağrısı,
  
• İshal,
  
• Qəbizlik,
  
• Anemiya ,
  
• Saç tökülməsi,
  
• Dəri və dırnaqlarda struktur dəyişiklikləri,
  
• göyərmə bədənin müxtəlif yerlərində,
  
• Qızdırma,
  
• İnfeksiya,
  
• libidonun azalması,
  
• Cinsi disfunksiya,
  
• /li>
• Çəki itkisi.

Kimyaterapiya zamanı qidalanma necə olmalıdır?

Kimyaterapiya alan xəstələrin sağlam və balanslı qidalanmaları tövsiyə olunur. İştahsızlığa baxmayaraq çəki saxlamaq, bədən toxumalarının məhv edilməsinin qarşısını almaq və onları bərpa etmək üçün lazımdır. Sağlam və adekvat qidalanma sayəsində kimyaterapiya nəticəsində zədələnmiş bədən toxumalarının sağalması sürətlənir. Mövsümi meyvə-tərəvəzlərlə qidalanmalı, həzm problemi yoxdursa, mümkün qədər süd və qatıq istehlak edilməlidir.

Həftədə ən azı 3 dəfə paxlalı bitkilərdən istifadə etmək tövsiyə olunur. Bundan əlavə, həftəlik pəhriz siyahısına balıq istehlakı əlavə edilməlidir.

Qablaşdırılmış və dondurulmuş qidalardan, həmçinin emal olunmuş ət, ət məhsulları və UHT südündən qaçınmaq lazımdır. Çox şirniyyat istehlak edilməməlidir. Zülalla zəngin ət növləri siqaret çəkmədən və qızardılmadan istehlak edilməlidir. Sağlam və balanslı bir pəhriz proqramı tətbiq edildikdə, qida əlavələri, dərmanlar və vitaminlər qəbul etmək lazım deyil. Xərçəng xəstələrinə uyğun qidalanma proqramı yaratmaq üçün dietoloqdan kömək almaq tövsiyə olunur.

_{oxumaq: 0}