Şizofreniya termini ilk dəfə Eugen Bleuler (1911) tərəfindən istifadə edilmişdir. Şizofreniya sosial və akademik həyatda ciddi problemlərə səbəb olduğu üçün erkən müalicə və dəstəyin göstərilməsi çox vacibdir.
Şizofreniya adətən uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə məkrli (80-85%) başlayır. Bu pozğunluqdan əvvəl onlar ümumiyyətlə qəribə, ekssentrik, utancaq, narahat, tənha uşaqlar kimi təsvir edilir.
Şizofreniyanın yayılması ümumiyyətlə 0,6-1% təşkil edir. Ən çox 20-30 yaşlarında başlayır (20-21 yaşda zirvəyə çatır). Şizofreniya 18 yaşından əvvəl başlayırsa, erkən başlanğıc, 13 yaşından əvvəl başlayırsa, çox erkən başlanğıc adlanır. Bununla belə, 13 yaşından əvvəl baş verməsi çox nadirdir və bütün şizofreniya xəstələrinin 10-15%-də 15 yaşından kiçiklərdə başlayır.
Uşaq nə qədər böyük olsa, bir o qədər də oxşardır. Şizofreniyanın tapıntıları böyüklərdəki tapıntılardır. Müsbət psixotik simptomların 6 yaşından əvvəl görünmədiyi ümumiyyətlə qəbul edilir. Sanrılar adətən 6 yaşından sonra, halüsinasiyalar isə 9 yaşından sonra görünür. Uşaqlarda psixotik simptomlar ümumiyyətlə özünə yad deyil. Uşaqlar bütün duyğularını asanlıqla ifadə edə bilmədiklərindən, uşaqlarda hezeyanlar böyüklərdən daha sadə olur. Uşaqların təqribən 50%-də aldanma var və onlar təqib, somatik məşğuliyyətlər, istinad ideyaları, böyüklük və ya dini xarakter ilə xarakterizə olunur. Uşaqlarda hallüsinasiyaların əksəriyyəti (təxminən 80%) eşitmə ilə bağlıdır. Bunlar ümumiyyətlə ittihamedici və ya əmredici səslər, qarşılıqlı söhbətlər və uşaq haqqında şərhlərdir.
Oğlanlarda qızlara nisbətən 1,5-2 dəfə daha çox rast gəlinir.
Və var. Şizofreniyanın 5 növü:
1.Paranoid tip
2.Norqanizm tip
3.Katatonik tip
4 .Qalıq tip
5.Fərqlənməmiş tip
Uşaqlarda adətən paranoid və fərqlənməmiş (differensiallaşdırılmamış) tiplər müşahidə olunur.
Şizofreniyanın müxtəlif diaqnostik meyarları var.
DSM-IV-TR diaqnostik meyarlarına görə şizofreniya:
A-Xarakterik Simptomlar: 5 diaqnostik meyardan ən azı 2 və ya daha çoxu bir müddət ərzində davam edir bir ayın (qəribə bir yanılsama varsa 1). bir əlamət kifayətdir; varsanılar və insanın düşüncə və davranışlarından danışan səslər varsa, 1 əlamət kifayətdir)
1- Delusion,
2- Halüsinasiya,
3- Mütəşəkkil olmayan və ya ardıcıl olmayan nitq,
4- Mütəşəkkil olmayan və ya katatonik davranış,
3- Mütəşəkkil olmayan və ya uyğun olmayan nitq,
4- Mütəşəkkil olmayan və ya katatonik davranış,
p>5- Mənfi simptomlar (affektivliyin dayazlığı, nitqin yoxsulluğu, apatiya),
B- Sosial/peşə disfunksiyası olmalıdır
C- Simptomlar ən azı 6 ay davam etməlidir (6 ayın ən azı 1 ayı diaqnostik meyarları əhatə etməlidir)
Şnayder şizofreniyasının diaqnostik meyarları
1. Eşitmə hallüsinasiyaları (öz fikirlərini eşitmək, özü haqqında səsləri müzakirə etmək və şərh etmək)
2.Fiziki passivlik ( bədən xarici qüvvələrin təsirinə məruz qalır)
3.Düşüncə pozğunluqları (fikirləri oğurlamaq, daxil etmək, oxumaq, yayımlamaq)
4 .Delusional qavrayış (hezeyanlara görə qavrayış pozğunluqları)
5.Öz davranışının başqalarının təsiri altında olması hissi.
ŞİZOFRENİYA POZĞUNLUĞUNDA YAXŞI/PİS PROQRESSİYA GÖSTEREN MEYARLAR:
1 Gec başlama yaxşı irəliləyişdən xəbər verir. Kurs xüsusilə 12 yaşdan aşağı başlayanda daha pis və xroniki olur.
2.Kəskin və qəfil başlanğıc gizli və yavaş başlayandan daha yaxşı gedişi göstərir.
3. Başlanğıcda əhəmiyyətli stress faktoru var.yaxşı proqnoza işarə edir.
4. Xəstəlikdən əvvəl sosial, sosial və akademik adaptasiya nə qədər yaxşı olarsa, proqnoz bir o qədər yaxşı olar.
5. .Depressiya və OKB kimi əlavə psixoloji pozğunluqla birlikdə baş verən pozğunluğun olması pis proqnozu göstərir.
6. Yaxşı bir mühitə, ailəyə və təhsil dəstəyinə malik olmaq proqnozun yaxşı olduğunu göstərir.
6. p>
7.Xəstədə müsbət simptomların (delusiya, varsanılar, ...) olması proqnozun yaxşı olduğunu göstərir.
9. Ailədə şizofreniya və əhval-ruhiyyə pozğunluqları kimi psixi pozğunluqların olması proqnozun pis olduğunu göstərir.
DIFFERENTİAL DİQNOZ
1.Pervaziv inkişaf pozğunluqları (autizm, asperger sindromu,…)
2.Şəxsiyyət pozğunluqları (şizotipal, sərhəd, şizoid, paranoid)
3.Şizofreniya pozğunluğu
4.Qısa psixotik pozğunluq
5.Əhval pozğunluğu
6.Üzvi sindromlar.
oxumaq: 0
