Diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozuqluğu (DEHB) diqqəti cəmləşdirməkdə çətinlik, hiperaktivlik və davranışa nəzarət etməkdə çətinlik, impulsivlik və impulsivlik əlamətləri ilə xarakterizə olunan uşaqlıqda başlayan psixiatrik xəstəlikdir (1). Uzun illər DEHB yalnız uşaqlıqda diaqnoz qoyuldu, uşaqlıq pozğunluğu hesab edildi və böyüklərdə görünmədiyi güman edildi. Bununla belə, DEHB xəstələrinin bəzilərinin yaşla birlikdə davam etdiyi müşahidə edilmişdir və tədqiqatlar göstərmişdir ki, DEHB olan uşaqların əksəriyyətinə yetkinlik dövründə DEHB diaqnozu qoyulur. DEHB nəinki uşaqlarda müşahidə olunur, nə də sadəcə diqqət pozğunluğudur. DEHB uşaqlıq psixi xəstəlikləri arasında ən çox öyrənilən və tanınmış xəstəliklərdən biri olsa da, yetkinlərdə DEHB ilə bağlı araşdırmaların sayı nisbətən məhduddur və arzu olunan bilik səviyyəsinə hələ çatmamışdır (2,3). DSM-5-ə əsasən, böyüklərdə DEHB diaqnozu qoymaq üçün həm uşaqlıqda, həm də yetkinlikdə DEHB əlamətlərinin mövcudluğu müşahidə edilməlidir. Ən əsas meyar DEHB simptomlarının ömür boyu davam etməsi və iki və ya daha çox sahədə insanın həyatına təsir edən psixososial və ya kliniki pozğunluğun olmasıdır. DEHB diaqnozu qoyulan fərdlərin məktəb çağında (4-5) akademik uğursuzluqları, intizam cəzası, məktəbdən qovulması, uğursuz qiymətləri və aşağı təhsil səviyyəsi; yetkinlik dövründə romantik münasibətlərdə uğursuzluq, bir çox tərəfdaş, tez-tez cinsi yolla ötürülən xəstəliklər, evlilik problemləri, boşanma); tez-tez iş dəyişikliyi, işsizlik, aşağı gəlir (4-5); Müxtəlif araşdırmalarda uşaqların tez-tez sosial həyatda çətinlik çəkmələri və qaydalara riayət etmələri kimi problemli həyat hadisələri ilə qarşılaşdıqları və bunun nəticəsində tez-tez kriminal problemlərlə qarşılaşdıqları, yol hərəkəti cərimələri, riskli davranışlar, spirtli içkilər və maddələrdən istifadə etdikləri göstərilmişdir (3). p>
DEHB yalnız uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə müşahidə olunur.Dünyada milyonlarla insanı əhatə edən, təkcə uşaqlıqda deyil, yetkinlikdə də davam edən, güclü neyrobioloji əsası olan, müxtəlif görünüşlərlə özünü göstərə bilən bir xəstəlikdir. klinik praktika. DEHB simptomları inkişafla dəyişir və onların tezliyi yaşla azalır. Cəmiyyətdə DEHB əlamətlərinin yaşla azaldığı müşahidə edilir. Nəzərə alındıqda, böyüklər tələb olunan diaqnostik meyarlara cavab verməsələr də, həmyaşıdları ilə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə funksional pozğunluqlarla qarşılaşa bilərlər. DEHB-nin əsas əlamətləri olan diqqət çatışmazlığı, hiperaktivlik və impulsivlik inkişafla dəyişir, böyüklərdə icra funksiyalarında və əhval-ruhiyyənin tənzimlənməsində əhəmiyyətli çətinliklər yaradır. Yetkinlərdə əsas simptomlar diqqət, inhibə və özünü idarə etmə ilə bağlı problemlərdir. Yetkinlərdə müalicə nisbətləri uşaqlardan xeyli aşağıdır. Bunun səbəbi yeniyetməlikdən gənc yetkinliyə keçən halların müalicəsinin davam etməməsi, yetkin psixiatrlara göndərilməməsi, bəzi halların isə müalicə üçün müraciət etməməsidir. Stimulyatorlar bu pozğunluğun müalicəsinin əsasını təşkil etsə də, stimullaşdırıcı olmayan dərman müalicəsi də inkişaf mərhələsindədir. DEHB böyüklərdə bir çox psixiatrik pozğunluqlarla birlikdə tapıla bilər. DEHB müalicəsinin müvəffəqiyyəti üçün mümkün komorbid vəziyyətlərin müalicəsi çox vacibdir. Bu, dəqiq müəyyən edilmiş bir pozğunluq olsa da, klinisist tərəfindən yaşanan diaqnostik qarışıqlıq psixiatrik komorbidliklər və sosial və mədəni etirazların əlavə edilməsi ilə artır. DEHB olan uşaqların gənc yetkinliyə qədər izləndiyi araşdırmalarda, nəzarət qrupu ilə müqayisədə nikotin, alkoqol və maddə asılılığı, əhval-ruhiyyə və narahatlıq pozğunluğu riskinin daha yüksək olduğu göstərilmişdir. DEHB olan xəstələrin qiymətləndirilməsində psixiatrik, sosial, koqnitiv, təhsil, tibbi və nevroloji amilləri nəzərə alan diqqətli diferensial diaqnoz məcburidir. Müalicə və müdaxilədə real gözləntilər, hədəf simptomlar aydın şəkildə müəyyən edilməli və xəstələr üçün potensial risklər və faydalar diqqətlə qiymətləndirilməlidir. Yetkinlərdə DEHB hallarının müalicəsi düzgün diaqnoz qoyulduqda uşaqlarda olduğu kimi müsbət nəticələr verir. Müalicədə dərman müalicəsi ilə yanaşı psixososial yanaşmalar da tətbiq edilməlidir. Bundan əlavə, DEHB diaqnozu qoyulmuş şəxslər müvafiq müalicə almadıqda, məktəb, iş və peşə həyatında çətinliklərlə, səhv qərarlar qəbul etməkdə, yüksək riskli fəaliyyətlərlə məşğul olmaqda, təhlükəli avtomobil sürməkdə və ömürlük hüquqi problemlərlə daha tez-tez qarşılaşırlar. Araşdırmalar göstərdi ki, həddindən artıq diaqnoz və lazımsız müalicə ilə bağlı tez-tez irəli sürülən iddialar reallığı əks etdirmir.
DEHB şəxsiyyətlərarası münasibətlərə, məktəbə və peşə həyatına müxtəlif mənfi təsirləri baxımından həm cəmiyyətin, həm də səhiyyə xidmətlərinin mühüm problemlərindən biridir. Bu pozğunluq yalnız xəstələrə deyil, həm də onların ətrafına, ailələrinə və valideynlərinə də daxil olmaqla çox sayda insana təsir göstərir. Bu səbəbdən, DEHB olan fərdlərin həm fərdi, həm də ictimai sağlamlıq baxımından yetkinlik dövründə, eləcə də uşaqlıq dövründə tanınması, diaqnoz qoyulması və müalicəyə uyğun vahid yanaşmalardan istifadə edə bilməsi çox vacibdir.
oxumaq: 0
