Bu mövzuda bir az qarışıqlıq var. Bu fəslin çaşqın olmasının səbəbi insan beyninin mürəkkəb quruluşa malik olması ilə yanaşı, hipnozun özünün də mürəkkəb quruluşa malik olmasıdır. Aşağıda oxuyacağınız bütün hipnoz nəzəriyyələri hipnozun yalnız bir aspektini ifadə edir ki, bu da çoxşaxəli anlayışdır.
Dissosiasiya nəzəriyyəsi
İnsan hipnoz vəziyyəti tez-tez bir hipnoterapistdən ayrıldığını belə ifadə edir: “Ağlımın bir hissəsi səndən və dediklərindən xəbərdar olduğu halda, ağlımın bir hissəsi başqa yerdə (sahildə, meşədə və s.) ola bilərdi. .).”
Hipnozdan söhbət gedəndə dissosiasiya o qədər mühüm məsələdir ki, müəyyən dərəcədə demək olar ki, dissosiasiya olmadan hipnotik vəziyyətdə mövcud olmaq çətindir. Hipnoz edənin dissosiasiya qabiliyyəti artdıqca hipnozun dərinliyi də artır. Eyni zamanda, hipnozda şüurlu və şüursuz zehnin ayrılması hipnoz təcrübələrinin əsasını təşkil edir (Yapko, 2003)
Siz bəzi hissləriniz, düşüncələriniz və davranışlar şəxsiyyətinizdən, digər düşüncə və davranışlarınızdan asılı olmayaraq hərəkət etməyə başlamışdır. Bu nəzəriyyə hipnozu dissosiasiya kimi qəbul edir. O, həmçinin hipnozda olan insanlara ayrı-ayrı fərdlər kimi yanaşır.
Ernest Hilqardın Neodissosiasiya nəzəriyyəsinə görə, insanlar eyni vaxtda işləyə bilən bir çox idrak sisteminə malikdirlər. Bu sistemlər hipnozda olmadıqda icra eqosu tərəfindən idarə olunur. İdrak sisteminin məzmununa vərdişlər, münasibətlər, qərəzlər, maraqlar və digər gizli qabiliyyətlər daxildir. Hipnoz zamanı bir çox alt idrak sistemləri icra eqosunun nəzarətindən çıxır və nəticədə subkoqnitiv sistemlər avtomatik və dissosiasiya olunmuş vəziyyətdə (müstəqil və bir-birindən xəbərsiz) fəaliyyət göstərir.
Bu nəzəriyyəyə görə hipnoz Bu dövrdə şüurlu və şüursuz psixi vəziyyət arasında dissosiasiya baş verir və nəticədə şüursuz ağıl təklifləri qəbul edir.
Hipnozlaşma qabiliyyəti ilə dissosiasiya qabiliyyəti arasında tapılacaq korrelyasiya bu nəzəriyyənin doğruluğunu böyük ölçüdə ortaya çıxaracaq. Bu nəzəriyyə hipnozun bəzi xarakterik xüsusiyyətlərini izah edə bilər, lakin izah edə bilməz Çoxlu mövzular da mövcuddur.
PASİFİYASİYA NƏZƏRİYYƏSİ
Hipnoz vəziyyətində olan insanlar çox vaxt daha passiv vəziyyətə düşürlər. Bu nəzəriyyədə o, hipnozu insanların passiv vəziyyətə düşə biləcəyi xüsusi psixi vəziyyət kimi izah edir. Lakin bu nəzəriyyə hipnotik vəziyyətdə passiv qala bilən insanın hipnoz vəziyyətini pisləşdirmədən necə aktiv (oyanma) vəziyyətə düşə biləcəyini izah edə bilməz. Hipnozda olan insan daha passiv psixofizioloji vəziyyətə keçir. Ancaq bu dəfə hipnoterapist fəal rol oynayır. Müştəri aktiv vəzifəni terapevtə buraxır və o, rahat şəkildə passiv yatır. Bu halda cavab veriləcək sual: Siz passiv mövqeyə keçərək aktivləşdirmə tapşırığını başqasına ötürdüyünüz zaman həqiqətən o anda passivsiniz?
ROL ÖDƏNMƏ NƏZƏRİYYƏSİ
strong> p>
Bu nəzəriyyə Kaliforniya Universitetindən doktor Teodor Sarbin tərəfindən irəli sürülüb. Rol oyunu nəzəriyyəsinin tərəfdarlarının əsas müddəaları ondan ibarətdir ki, yalnız və yalnız hipnoz vəziyyətində baş verən heç bir psixoloji, biokimyəvi və ya neyrofizioloji dəyişiklik yoxdur. Buna görə də bu nəzəriyyənin tərəfdarları iddia edirlər ki, hipnotik vəziyyətin tətbiqi ilə baş verə biləcək dəyişikliklər hipnotik vəziyyət olmadan da (müştəri kifayət qədər motivasiya olduqda) baş verə bilər. Bu nəzəriyyənin tərəfdarlarına görə, hipnoz o zaman mümkündür ki, insan özünü hipnoz edilmiş insan kimi göstərməyi qəbul edir. Bu nəzəriyyəçilərin arqumentini daha aydın ifadə etmək üçün hipnozun vəziyyəti yalnız rol oynamaqdan ibarətdir.
Ordinaryus Prof.Dr. Martin Orne (psixologiya və psixiatriya professoru) eksperiment təşkil edir (1959, 1971). Bu təcrübədə əslində bir qrup insan hipnozda bir otağa salındı. Başqa bir qrup insanı da eyni otağa salıblar ki, guya özlərini hipnoz edirmiş kimi göstərsinlər. Daha sonra onlar bəzi təcrübəli hipnozçulardan kimin hipnozda olduğunu və kimin sadəcə hipnozda olduğunu iddia etdiyini müəyyən etməyi xahiş etdilər. Təcrübəli hipnozçılar kimin iddialı olduğunu və kimin əslində hipnozda olduğunu ayırd etməkdə çətinlik çəkiblər. Lakin burada diqqət çəkən məqam çox önəmlidir ki, əgər insan ancaq özünü hipnozda kimi göstərirsə, o, həqiqətən də hipnoz olunur. keçə bilər. Beləliklə, hərəkət etdiklərini düşünənlər, bəlkə də hərəkət etmirdilər, əslində hipnozda idilər.
Hipnozu başlatmaq üçün istifadə edilən üsullardan biri "sanki" adlanır. texnika. Bu texnikada insanlardan hipnotik trans vəziyyətinə gətirmək üçün özlərini hipnotik trans vəziyyətinə salmaq istənilir və insanlar əslində hipnozlaşdırılır.Bunun mümkün olduğunu nümayiş etdirdi. Yüksək dərəcədə hipnoz edilə bilən subyektlər təbii davranırdılar, hipnoz qabiliyyəti aşağı olduğu sübut edilmiş subyektlərdən isə özlərini hipnoz edilə bilən kimi göstərmələri xahiş olunurdu. Bu arada mövzunun hansı qrupa aid olduğu, mövzunu çəkən şəxs tərəfindən bilinmir. Özünü hipnoz edilmiş kimi göstərən subyektlər gözlənildiyi kimi hipnozun tələblərini yerinə yetirdilər. Bununla belə, onların subyektiv təcrübələri haqqında söylədikləri ilə həqiqətən hipnoz edilmiş insanların dedikləri arasında əhəmiyyətli fərqlər müşahidə edildi (Zamansky, Bartis, Hillgard, 1978) göz bəbəyinin hərəkətləri müşahidə edildi. Halbuki, özlərini hipnozda (simulyasiyalarda) iddia edən insanlara işığa baxdıqları deyilsə, heç bir cavab alınmayacaq.
William James, a psixoloq və filosof, sual verir: "İnsan xoşbəxtdir. Xoşbəxt olduğu üçün gülümsəyir, yoxsa gülümsədiyi üçün xoşbəxtdir?"
Nəticədə rol oynayan nəzəriyyəçilər Həqiqətən hipnoz deyilən bir şey olmadığını söyləyin, hamısı hipnoz deyilən bir ssenariyə uyğun gələn insanlardır. Ancaq eksperimental nəticələr göstərir ki, o, hipnoz rolunu oynayır, əsl hipnozda olmaqdan heç bir fərqi yoxdur. Olduqca çaşqınsan, elə deyilmi? Bu, məşhur hipnoterapist Milton Erikson tərəfindən qarışıqlıq yaratmaq üçün hipnoz üçün istifadə edilən bir texnikadır. Əgər çox qarışıqsınızsa, hipnoza gedə bilərsiniz. Bu kitabı oxuyub qurtarana qədər hipnoza girməyin.
ŞÜRÜL NƏZƏRİYYƏNİN DƏYİŞMİŞ DÖVLƏTİ
Bu nəzəriyyəyə görə, hipnoz bəzi induksiya üsullarının tətbiqi və diqqəti bir fokusda daraltmaqla, normal şüur vəziyyətindən fərqli bir şüur vəziyyəti yaradır. Bu dəyişdirilmiş şüur vəziyyətində insanın şüursuz proseslərinə və emosional dünyasına daxil olmaq daha asandır.
Bu nəzəriyyə hipnozu dəyişdirilmiş şüur kimi konseptuallaşdırır. Bəs şüur nədir? Dəyişmiş şüur vəziyyətini qavramaq üçün əvvəlcə şüuru qavramalı deyilikmi? Bu mətnləri oxuyarkən şüur halınız hər an dəyişir. İstənilən vaxt dəyişə bilən və qeyri-müəyyən olan bir konsepsiya üzərində başqa bir konsepsiyanı (hipnoz) izah etmək nə dərəcədə mümkündür?
HƏQİQƏT SINAQ NƏZƏRİYYƏSİ p>
Bu nəzəriyyə fiziki nəzəriyyə kimi də tanınır. Bu nəzəriyyəyə görə, formal hipnozun tətbiqi zamanı müştərinin xarici dünya ilə əlaqəsi tədricən minimuma enir. Müştəri gözlərini yumaraq xarici dünya ilə əlaqəni azaltmağa başlayır. Daxili hisslərə diqqət yetirməyə başlayır. Hipnoza gedən insan əvvəlcə gözlərini yumur. Sonra yavaş-yavaş əsas küçədən gələn yol səslərinə məhəl qoymamağa başlayır. İnsanın diqqəti xaricdən daxilə çevrilməyə başlayır. Bunu aşağıdakı kimi misal göstərə bilərik. Bu anda ətrafdan gələn səncak istəyirsinizsə, ətrafdakı səslərə yaxından diqqət yetirə bilərsiniz. Bunu etsəniz, ətrafınızdakı reallığı sınayacaqsınız. Bəs bir insanın şəxsi məkanda reallığı sınamasına mane olarsa, nə baş verir? Belə bir maneə yarandıqda, həmin insanın ətrafında qavradığı həqiqət, doğru və ya yanlış, həqiqi gerçəkliyə çevrilməyə başlayır. Bu nəzəriyyəçilərin fikrincə, hipnozda belə olur. Hipnozda biz xarici aləmdən gələn hissləri və stimulları azaldırıq və daxili qavrayış prosesi başlayır. O zaman nə qavrasaq, bizim reallığımıza çevrilir. Məhz hipnozun bu xüsusiyyəti hipnozda təkliflərin reallığa çevrilməsini asanlaşdırır.
Avstraliyalı psixoloqlar Peter Sheehan və Kevin McConkey hipnozun tətbiqi üçün çox fərqli üsul tapıblar. Bu üsulla müştəri xarici aləmdən ən çox təcrid edə biləcəyi otağa aparılır və mümkün olduğu qədər xarici dünyadan rəy alması qarşısı alınır. Beləliklə, subyektlər öz daxili həyatlarını dərk etməlidirlər. sərbəst buraxılırlar. Bu subyektlər hipnozdakı vəziyyətlərə çox oxşar vəziyyətlər yaşayırlar. Bu nəzəriyyəyə görə, hipnoz vəziyyətini yaradan, beş hiss orqanına ən az vəzifə verərək diqqətin xarici aləmdən daxili aləmə yönəldilməsidir və nəticədə hipnozun o zamankı təklifləri reallıq kimi qəbul edilir. çünki insan artıq o dövrdə xarici dünyanın reallıqlarından çox uzaqdır.
Bu nəzəriyyənin nə dərəcədə doğru və ya yanlış olduğunu yoxlamaq asandır. Əgər insan beş duyğu orqanından gələn stimulları minimuma endirdikdə hipnoza keçə bilirsə, bu nəzəriyyə doğrudur.
Hipnoz təcrübələri zamanı müştərilərin xarici mühitdən təcrid olunması asanlaşdırır. və hipnotik transı dərinləşdirir. Ancaq öz-özünə hipnoz təcrübəsi olan bir insanın hətta Taksim meydanında belə özünə hipnoz tətbiq edə bilməsi bu nəzəriyyənin tam etibarlı olmadığını göstərir.
Davranış Nəzəriyyələri
Davranış yanaşmaları hipnozun yaratdığı hipnotik hadisələrin insanların normal vəziyyətlərində də baş verə biləcəyini iddia edir. Onların fikrincə, hipnozda olan insanlar ancaq hipnozda olan kimi hərəkət edirlər. Ancaq bu nəzəriyyə, təbii ki, 4-5 saat çəkə biləcək ağır əməliyyatların yalnız hipnoanesteziya ilə anesteziyasız necə edilə biləcəyini izah edə bilməz. Eyni zamanda, bu nəzəriyyə yaş reqressiyası zamanı müşahidə etdiyimiz Babinski refleksini və subyektlərə təklif edilə bilən varsanıları izah edə bilməz.
Hemisferik. Nəzəriyyə
Sol beyin ümumiyyətlə mənalı nitq, sintaksis, yazı, oxu, hesab və ritmdən məsuldur.
Sağ beyin vizual, məkan konfiqurasiyası, vahid analiz, Melodiya, təxəyyül, təfsir və məcazi mənaların işlənməsində təsirli olur. Bu nəzəriyyəyə görə, hipnoz zamanı sol beyin inhibə olunur. Bu nəzəriyyəyə görə, hipnoza qarşı müqavimət sol beynin təzahürüdür. Özümü ən yaxın hiss etdiyim nəzəriyyə budur.
Bu nəzəriyyənin daha geniş izahını üzv səhifələrində tapa bilərsiniz.
Yuxu Nəzəriyyələri (Pavlov və Qədim Maqnitçilər Nəzəriyyəsi)
Bu nəzəriyyəyə görə hipnoz da yuxu kimi beyin qabığının inhibə edilməsindən ibarətdir.
oxumaq: 0
