Əksər ailələrin ümumi problemlərindən biri də övladının intizamsız olmasıdır(!); Sözə itaət etməmək, hər şeyə qarşı çıxmaq, söyüş söymək, zərər vurmaq kimi davranışlar göstərməkdir. Amma uşağı böyüdən, onun davranışının formalaşmasında əsas memarlar ana və atadır. Bu səbəbdən evdə aparılan təcrübələr də uşağın necə böyüyəcəyini göstərir. İntizam təlimi ilə bağlı üç növ ailə münasibəti var. Birincisi, çox ciddi intizam hissidir. Bu tip yanaşmada valideynlər uşağın hər bir səhvini tənqid edir, cəzalandırır və daim uşağa müdaxilə edirlər. Səhv sərhədi olmayan uşaq doğru ilə yanlışı ayırmağı öyrənə bilmədiyi üçün gələcəkdə öz qərarlarını verə biləcək yetkinliyə çata bilməz, yetkin olanda belə məsuliyyət daşıya bilməz, haqsızlıqdan özünü müdafiə edə bilməz və s. nəticədə o, asılı şəxsiyyət quruluşuna malikdir. İkinci yanaşma növü, heç bir qayda-qanun olmadan nizam-intizam haqqında çox boş bir anlayışdır. Bu tip ailələrdə "Uşaqdır, bacarır!" Uşağa qarışmayın, nə istəyirsə etsin, gələcəkdə qorxaq olar!”. Bu kimi cümlələri eşitmək adi haldır: Belə ailədə böyüyən uşaq harda dayanmalı olduğunu, üzərinə düşən vəzifələri bilmədən böyüyəcək. İntizam təliminin üçüncü növü ardıcıl olmayan təlimdir. Bu evlərdə səhər ana uşağı pis davranışına görə cəzalandırarkən, axşam gələn ata (valideynlər rolları dəyişə bilər) bu cəzanı götürür və uşağın səhvindən dərs almasına mane olur. Yaxud, eyni davranışı edən, lakin valideynlər xoşbəxt olanda cəzalandırılmayan uşaq, valideynlər bədbəxt olanda sərt şəkildə cəzalandırıla bilər. Bu cür davrananda uşaq soruşur: “Bunu etsəm nə vaxt cəzalandırılmayacağam?” Suala uyğun olaraq özünü tənzimləyir. Uyğun olmayan yanaşmalara valideynin uşağa acıması, uşağa qəzəblənməsi, zorakılıq kimi üsullar daxildir.
İntizam; uşağı balanslı və sağlam həyata hazırlamaqdır. Nizam-intizam uşağa yaxşını pisdən ayırmağı, özünü idarə etməyi, insanlarla münasibətlərinin sərhədlərini bilməyi, özünə hakim olmağı öyrədir. İntizam hazırda qəbul edildiyi kimi fövqəladə hallarda cəza üsulu deyil, həyatın bir hissəsi olmalıdır. Yalnız bundan sonra həqiqi məqsədinə çatacaq. Bu yolla uşaq fərdi xüsusiyyətlər kimi demokratik yaşayış, yaradıcılıq, məsuliyyət, praqmatizm, tolerantlıq şüuruna yiyələnir. O, bu nailiyyətləri bütün həyatı boyu öyrənib tətbiq edəcək.
Evdə nizam-intizamı təmin etmək üçün nə etməliyik, nələri etməməliyik?
İlk növbədə, lazım olanları qəbul etməliyik. arzuolunmaz davranışların yaranmasının qarşısını almaq üçün tədbirlər. Çünki bir davranışın qarşısını almaq, baş verəndən sonra onu düzəltməkdən daha asandır. Misal üçün; Dərs zamanı kompüteri və ya telefonu ilə vaxt keçirən uşağa qiymətləri düşdükdən və ya məktəbdən şikayətlər gələndən sonra əsəbiləşməkdənsə, ətrafı uşağa uyğun tənzimləmək və ona heç nə etməməsi lazım olduğunu söyləmək daha yaxşı həll yolu ola bilər. dərs saatlarında texnoloji cihazlarla vaxt itirməyin və buna görə də siz bu cihazları onun otağından çıxaracaqsınız. Başqa bir misal; İstədiyi şüşə vazanı götürdükdən sonra uşağınızın diqqətini başqa yerə yönəldəcək şeylər təklif etmək uzun müddətli ağlamağı azaldacaq və ananızın yadigar vazasını qırmaqdan xilas edəcək.
Uşağınızla birlikdə həll yollarını axtarın. mövcud problemlər haqqında ümumi dil inkişaf etdirərək və tapdığınız həll yollarını tapın.Müraciət edin. Hər səhər dərsə gecikən övladınızla birlikdə mümkün həll yollarını yaratmaq, həll yollarını dəyərləndirib ən uyğununu seçmək, həyata keçirilməsə hansı cəzaları alacağını müəyyən etmək və alınan qərarları ardıcıl şəkildə həyata keçirmək problemin həllində daha təsirli olacaq.
Fasilə vaxtı; Bu çətin görünsə də, düzgün və ardıcıl istifadə edildikdə nəticə verən bir təcrübədir. Bu, uşağa etdiyinin səhv olduğunu və bundan əl çəkməli olduğunu açıq şəkildə ifadə etməkdir. Uşaq mənfi davranış nümayiş etdirdikdə, onu müəyyən müddət ərzində laqeyd, sakit mühitdə tək buraxmaq lazımdır.
Müsbət gücləndiricilərdən istifadə etməklə; Uşağınızın müsbət davranışlarını gücləndirmək və təkrarlarını artırmaq üçün istifadə olunur. Şifahi gücləndiricilər: Bunlar uşağınıza təşəkkür etmək, onun etdiklərini bəyəndiyinizi bildirmək və davranışını tərifləmək kimi uşağı şərəfləndirən ifadələrdir. Davranış gücləndiriciləri: uşağınızı qucaqlamaq, uşağınızı öpmək və s. Fəaliyyətə əsaslanan gücləndiricilər: uşağınızın xoşladığı fəaliyyətdə iştirak etmək, onun istədiyi fəaliyyətə icazə vermək kimi gücləndiricilərdir, maddi gücləndiricilər isə: hədiyyə almaq və ya pul vermək, ən az təsirli olduğu üçün ən az istifadə edilməli olan gücləndiricilər növüdür.
Son Ona görə də demək istərdim ki, unutmaq olmaz ki, uşaqlar valideynlərinin davranışlarından təsirlənir və onları təqlid edirlər. Həyat yoldaşlarına və övladlarına qarşı hörmətsiz davranan və övladlarına tətbiq etdikləri intizam qaydalarına əməl etməyən valideynlərdən intizam gözləməsi uşaqların intizamsızlıq olardı.
Gələn həftə görüşənədək...
oxumaq: 0
