İnsan kiçik, aciz və acınacaqlı doğulur, dünyadan xəbərsizdir. Halbuki o, bütün kainatı əhatə etmək və yer üzünə xəlifə-şahid olmaq qabiliyyəti ilə yaradılmışdır. O, dünyaya gözünü açdığı andan etibarən hələ də fərqinə varmadığı, ağlının görə bilmədiyi, lakin istedad və qabiliyyət gözünün çox yaxşı gördüyü kamilliyinə və kamilliyinə doğru irəliləməyə başlayır. Və nə başlanğıcdır... İnsana layiq olan hər bir kamilliyə duyulan istək və istək şəklində təzahür edən inkişaf, tərəqqi, bəlkə də yüksəliş...
Təbiət prosesində. , o balaca uşaq böyüdükcə insan olmağın tələblərini yerinə yetirir; fərqinə varmasa belə. İnsan böyüdükcə qarşımızda olan “səhv etmək azadlığından” insan olmağın tələbi kimi istifadə edir. Ancaq gözünü kamilliyə dikmiş insan bilərəkdən və ya bilməyərəkdən etdiyi hər “səhv”də dərin yaralar alar. Zaman keçdikcə onun özü kamillik və qüsur/səhv dilemması arasında qalır. Sonrası hamımızın çox yaxşı bildiyimiz dərin daxili ziddiyyətlər, bitib-tükənməyən daxili çəkişmələr, narahatçılıq, sıxıntı, həyəcan-narahatlıq və qaranlıq, bədbin, ümidsiz bir əhval-ruhiyyə... İmam-ı Qəzaliyə görə, Yaradan insana sifətləri də verdiyi üçün. Rububiyada insan mənliyi özünün əsl mahiyyətini ortaya qoyur.O, unutduqda və özünü Rəbb kimi mükəmməl, qüsursuz və günahsız görməyə və hiss etməyə başlayanda, onda inkar edə bilməyəcəyi səhvlər görünür. Çünki “Biz pisliyi və təqvanı ilham etdik” deyir Külli-İxtiyar Rəbbi. Ancaq digər tərəfdən, insanlar inanılmaz səylə öz səhvlərini inkar etməyə və görməməzliyə vurmağa çalışırlar. Şüur səviyyəsində insan həyatı boyu öyrəndikləri ilə düz mütənasib olaraq səhvlərini qəbul edir və dili ilə daim tövbə edir. Ancaq bu qəbulu təkcə şüurlu səviyyədə deyil, həm də şüursuz səviyyədə, yəni bütün nəfsi və qəlbi ilə etmək insanı bu bəladan xilas edə bilər. Sonsuz daxili çəkişmələrin bəlası üzündən... Halbuki Allah-təala Quranda “dalaşmayın...” buyurur. Bəlkə, başqa sözlə, bu, özünü bağışlamağı bacarmaq deməkdir. Bağışlamaq... Yəni səhv etmək qabiliyyətini qəbul etmək... Bilirsiniz, bəzən kiməsə qarşı dərin qəzəbimiz olur; Guya bizi qəzəbləndirdiyi üçün. Biz onu bağışlamayacağıq, bağışlaya bilmərik. “Belə bir xətt necə ola bilər edə bilər? düşünürük. Düşünürəm ki, bu qəzəbin ağırlığının bizim üzərimizə nə qədər ağır olduğunu bilməyən yoxdur. Amma təbii ki, biz həmsöhbətimizi “həqiqətən” bağışladığımız zaman ruhun rahatlığını da bilirik. Bağışlamanın inanılmaz yüngüllüyü... Əslində bağışlamaqla onun səhv edə biləcəyini qəbul edirik.
İnsanlar arasında bu səhvi bağışlama yanaşması və bu yanaşmanın faydaları insanın daxili dünyasına da aiddir. Dərin və ya səthi mənəvi böhran yaşayan insan özünü bağışlaya bilsə, yəni səhv edə biləcəyini qəbul etsə, yəni kamil tanrı olmadığını, natamam olduğunu qəbul etsə, gərginlikdən keçidə nail ola bilər. bu onun ruhunu sakitlik üçün əzib. Yəni, əgər həqiqətən bağışlanma diləsə, öz kamilliyinə və kamilliyinə doğru şövqlü, istəkli səfərini davam etdirə bilər. “Əsl, həqiqi tövbə” bəlkə də insanın səhvləri ilə özünü qəbul edə bilməsi deməkdir... Özünün xalis bir qüsur olduğunu etiraf edib kamilliyin İlahi bir varlığa aid olduğunu dərk etməsi... Yəni bağışlamağı bacarmaq. özünü... Amma etdiyi hərəkətin məsuliyyətini öz üzərinə götürmək və onun xəcalətində bunu bacarmaq... Yəni 'günahkarlıq' əvəzinə 'utanma/utanma' hissləri ilə yoluna davam etmək.. .
oxumaq: 0
