Ürəyimiz ömrümüz boyu fasiləsiz işləyir, bütün orqanlarımıza qan vurur. Ürək əzələsi yorulmur, lakin onun daim təmiz, oksigenlə zəngin qana ehtiyacı var. Ürəyin bu şəkildə işləməsi üçün daim təmiz qanla təmin edilməlidir. Ürək əzələsini qidalandıran damarlara koronar arteriyalar deyirik. Ateroskleroz (arterioskleroz) damar divarında yağ hissəciklərinin yığılması ilə baş verən və damarların boşluğunu tıxanaraq normal qan axınının qarşısını alan anormal bir prosesdir. Koronar damarların aterosklerozu nəticəsində yaranan xəstəliyə koronar arteriya xəstəliyi deyilir. Aterosklerozun inkişafında şəxsi və ətraf mühit amilləri rol oynayır və şəxsi faktorlara koronar arteriya xəstəliyi, hipertoniya, yüksək xolesterin, şəkərli diabet, yaş və aydınlaşdırılmamış genetik faktorları olan birinci dərəcəli qohumlar daxildir. Ətraf mühit və ya qazanılmış risk faktorları siqaret, yüksək xolesterollu pəhriz, stresli və passiv həyat tərzidir. Ürək damarlarında zamanla inkişaf edən yağ yığılmaları damarlarda qan axınının qarşısını alır, ürək əzələsinin qidalanmasını pozur, xəstənin şikayətlərini başlayır. Ən çox görülən şikayət sinə ağrısıdır.Bununla yanaşı döş qəfəsində sıxılma, sıxılma və yanma da ola bilər. Koronar arteriyanın daralması birdən baş verərsə və qan axını başqa yerdən təmin edilə bilmirsə, infarkt (miokard infarktı) baş verir. Müşayiət olunan ritm pozğunluğu və ürəyin nasos gücü əhəmiyyətli dərəcədə azala və ya hətta tamamilə dayana bilər və müdaxilə edilmədikdə xəstə ölə bilər. Koronar damarların quruluşunu ən yaxşı göstərən diaqnostik vasitə koronar angioqrafiyadır. Koronar angioqrafiyadan sonra dərman müalicəsi əlavə hərəkət etmədən qərar verilə bilər. Müvafiq stenozu və ya obstruksiyanı açmaq üçün balon angioplastika və/və ya stent (polad qəfəs) tətbiq oluna bilər və ya koronar bypass əməliyyatı tövsiyə oluna bilər.
PERKÜTAN KORONAR MÜDAXILƏ eyni seansda daralmış və ya tıxanmış damarı açmaq üçün edilən müalicə cəhdidir. Balon dilatasiyası ürək kateterizasiya laboratoriyasında bu prosedur üçün nəzərdə tutulmuş kateterlərdən istifadə etməklə həyata keçirilir ki, onların strukturu angioqrafiyada istifadə olunan kateterlərə (nazik, uzun, yumşaq plastik borular) bənzəyir. Damar içərisindəki stenoz bölgəsində xüsusi olaraq hazırlanmışdır Stenoz balonun idarə olunan şişməsi ilə aradan qaldırılır. Balon şişirdildikdə, lövhəni arteriya divarına itələyir. Balon çıxarıldıqdan sonra tıxanmış ərazidən qan axını bərpa olunur. Prosedur adətən yarım saatdan az çəkir. İndiki vaxtda stentləmə ümumiyyətlə balon əməliyyatı keçirmiş xəstələrə aparılır. Nadir hallarda, bəzi xəstələrdə yalnız balon proseduru kifayətdir. Koronar stent: Balon müalicəsində qarşıya çıxan bəzi çətinlikləri aradan qaldırmaq və açılan damarda daha yaxşı qan axını təmin etmək üçün koronar stentlər hazırlanmış və 90-cı illərdən bu yana geniş şəkildə istifadə edilməkdədir. Koronar Stent (polad məftil qəfəs) tac damarlarında balonla müalicə olunduqdan sonra və ya bəzən balon müalicəsi olmadan birbaşa damarın daxili divarına quraşdırılan sistemdir. Daralmış sahənin uzunluğundan asılı olaraq bir və ya bir neçə stent tələb oluna bilər. Həftələr ərzində bu stentlər endotel təbəqəsi ilə örtülür və stent ömür boyu damar divarında qalır. İllər ərzində texnoloji cəhətdən daha keyfiyyətli stentlərin inkişafı ilə bu təşəbbüs By-Pass əməliyyatına ehtiyacı bir qədər azaldıb. Balon və stent tətbiqinin müvəffəqiyyət nisbəti 90-95% arasındadır. Altı aylıq müddət ərzində yenidən daralma (restenoz) 5-20% ehtimalı var. Stent daxilində daralma varsa, yenidən balon və ya stent tətbiq oluna bilər. Stent qoyulduqdan sonra xəstə vəziyyətindən asılı olaraq koronar reanimasiya şöbəsinə aparıla bilər. Xəstəxanada qalma müddəti adətən 1-2 gündür. Prosedurdan sonra ilk 6-12 saat ərzində müalicə olunan ayağın düz olması çox vacibdir. Digər Müdaxilələr Bəzi xüsusi parik əsaslı koronar müdaxilələr var. Bunlar; Uzunmüddətli tıxanma (CTO, xroniki total oklüziya), bifurkasiya və bypass damarları üçün prosedurlar daha uzun, daha mürəkkəbdir və daha çox ixtisaslaşmış cihazlar tələb edir. Damarda olan stenoz sahəsinin əyri, divarları qeyri-müntəzəm, uzun, təbaşirli və kobud quruluşa malik olduğu, balon/stentlə adekvat keçiriciliyin təmin oluna bilməyəcəyi hallarda istifadə edilə bilən başqa müdaxilə növləri də mövcuddur. Bunlar: stenozu yandıraraq açan lazer; Çox yüksək sürətlə fırlanan və ucundakı kiçik topun üzərinə qoyulmuş kristal çıxıntılarla darlığı açan rotablator; Aterektomiya stenozdakı kobud strukturları kəsən və təmizləyən prosedurdur.
Hər bir invaziv prosedur Müəyyən bir risk var. Balon angioplastikasının və stent prosedurunun ağırlaşmaları (arzuolunmaz hadisələr və ya nəticələr) riski azdır. Ani damar tıxanması (kəskin tıxanma) prosedur zamanı və əməliyyatdan sonrakı ilk 24 saat ərzində stentin qoyulduğu damarda tıxanma ilə baş verir. Bu tıxanma riski getdikcə azalsa da, 28-ci günə qədər davam edir (Subakut okklyuziya). Bu riski minimuma endirmək üçün stentləri olan insanlarda həkimin tövsiyə etdiyi kimi Coraspin və digər qan durulaşdırıcıları (Clopidogrel, Ticagrelor və ya Prasugreldən biri) birlikdə istifadə etmək məcburidir. Aspirin və digər qan durulaşdırıcıların istifadə müddəti ümumiyyətlə 12 aydır, lakin həkiminiz klinik vəziyyətinizə görə bu müddətə qərar verəcək. Həkiminizə müraciət etmədən aspirin və ya hər hansı digər qan durulaşdırıcı qəbul etməyi heç vaxt dayandırmamalısınız. Əksər digər ağırlaşmalar ani damar tıxanması nəticəsində yaranır: Ürək böhranı (1-2%), Qəfil ölüm (1% -dən az), Təcili bypass əməliyyatına ehtiyac (1% -dən az).
-
Lokal anesteziyaya və ya kontrast maddəyə (prosedurda istifadə olunan tibbi boya) allergik reaksiya
-
Kontrast Maddə ilə əlaqədar böyrək disfunksiyası >
-
Plaxtanın ürəkdən və ya damarlardan qoparaq beyinə getdiyi zaman baş verən insult.
Müdaxilə tələb edəcək qədər ciddidir.Stenoz müalicə olunmazsa, ani ölüm, infarkt və sonradan ürək çatışmazlığı baş verə bilər.
Əgər sizdə infarkt (Kəskin Koronar Sindrom) varsa, müalicə həkiminizin qiymətləndirməsi nəticəsində PKI və ya bypassdır. Lakin stabil koronar arteriya xəstəliyi hallarında dərman müalicəsi balon/stent qoyulmadan bir müddət istifadə edilə bilər. Ancaq bu dərman müalicəsi damar stenozu üçün qəti bir müalicə deyil və dərman müalicəsinə baxmayaraq infarkt riskinin qarşısı tamamilə alına bilməz. Sol ön enən arteriyada (LAD) stenoz varsa, alternativ olaraq bypass (açıq ürək əməliyyatı) üsulu tətbiq oluna bilər. Açıq ürək cərrahiyyəsi infarkt, insult və ölüm kimi cərrahiyyə ilə bağlı ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Lakin LAD damarında problem yoxdursa, bypass tövsiyə edilmir və müalicə PCI-dir.
Xəstəxanadan çıxdıqdan sonra aşağıdakı hallarla qarşılaşarsanız dərhal həkiminizə müraciət edin.
-
Yeni başlayan sinə ağrısı və artan ağrı.
-
Qızdırma
-
Nəfəs darlığı
-
Punksiyon yerindən qanaxma və ya nahiyədə böyük şişlik ilə göyərmə əməliyyatın aparıldığı ayaq və ya qol.
Perkutan koronar müdaxilədən sonra etməli olduğunuz həyat tərzi dəyişiklikləri xəstəxanadan çıxanda həkiminiz tərəfindən izah ediləcək. Bunlara ümumiyyətlə yağlı qidalardan qaçınmaq, fiziki məşqlər, çəki nəzarəti və siqareti buraxmaq daxildir.
oxumaq: 0
