"Gələcəkdə yenə tənhalıq var, yenə o mənasız, faydasız həyat." (Fyodor Mixayloviç Dostoyevski, Ağ gecələr)
Və kimin ağlına gələrdi ki, gələcəkdə uşaqlar analarını üzlərini görmədən planşet və telefon ekranlarından tanıyacaqlar... (Esra Canpolat)
Nahardan sonra çay İçmək üçün televizora ən yaxşı bucaq altında divanda oturun, ya televizora baxın və/yaxud sosial mediada ətraflı izləyin.Televiziya yaxşı seçim deyilsə, kompüterlə oyun oynaya bilərsiniz. və ya planşet, gündəlik xəbərləri izləyin, foto qalereya ilə skripka ilə məşğul olun, hansı fotonun #hashtag (açar söz) ) tbt (Throw Back Cümə axşamı) kimi qərarlaşdırıla biləcəyini və ya əvvəllər heç vaxt sürətli selfi çəkilə biləcəyini və necə xoşbəxt olduğunu göstərən bir fotoşəkil və gözəl olduğunuzu sosial media vasitəsilə paylaşa bilərsiniz.Əslində 30 il əvvələ nəzər salsanız, gündəlik fəaliyyətə çevirdiyimiz bu fəaliyyətlər paylaşıla bilər.Heç anlamayacaq insanlar görəcəksiniz.
Çox yaxın keçmişdə insanlar texnologiya, internet, kompüter, planşet, smartfon, televiziya, rəqəmsal oyunlar, sosial media, süni intellekt və virtual reallıq kimi bir çox anlayışla qarşılaşıblar. Bütün bu yenilikləri dəyərləndirmə fürsətimiz olmamış bir çoxuna ev sahibliyi edən biz, evimizə qonaq gələn bu texnologiyaları baş küncə yerləşdirərək ən yaxınlarımıza çevirmişik. Bütün bu yeniliklər arasında mobil telefonlar və ya ağıllı telefonlar bizim üçün ən asan əldə edilə bilən və daşına bilən, internet isə bu cihazların olmazsa olmazlarından birinə çevrilib.2017-ci ildə “bu baş verdi” ifadəsindəki nisbət 80,7% olub. məlumat və 2018-ci ildə 83,8% (TÜİK,2016;2017;2018). 2016-cı ilin birinci rüb məlumatlarına görə Türkiyə əhalisinin 94,9%-nin az qala hər gün və ya həftədə ən az bir dəfə internetdən istifadə edən fərdlərdən ibarət olduğunu və sosial medianın internet istifadə məqsədləri arasında ilk sırada yer aldığını nəzərə alsaq nə qədər sosial şəbəkə saytlar həyatımızdadır (TÜİK, 2016). Bu kontekstdə ağıllı telefonlar vasitəsilə internetə bu qədər yaxın olmağın və sosial mediadan sıx istifadənin patoloji nəticələrini düşünmək lazımdır. Patoloji sayıla biləcək problemlərdən biri də son dövrlərin əvvəllərində məşhur sayılacaq bir anlayış olan “Sosiotelizm”dir. Bəs bu sosiotelizm nədir? Sosiotelizm ətrafımızda tez-tez rastlaşa biləcəyimiz və hətta fərqində olmadan da daxil ola biləcəyimiz bir pozğunluqdur: Bir insanın sosial mühitdə insanlar arası ünsiyyətdən çox, ağıllı telefonu ilə vaxt keçirdiyi bir vəziyyətdir. Phubbing-in ingiliscə qarşılığı sadəcə olaraq smartfona olan maraq səbəbindən ətrafdakı insanlara məhəl qoymamaq deməkdir (Karadağ et al., 2016). Ağıllı telefonların internetə çıxışı asanlaşdırması və bir çox proqrama yer verə bilməsi insanları internet asılılığı ilə yanaşı sosial media, oyun və hətta tətbiq asılılığı baxımından da təhdid edir; bu, sosiotelizmin əslində birölçülü deyil, çoxölçülü strukturdan ibarət olduğunun ən yaxşı sübutudur.
İnsanlar ətrafdakı insanlara məhəl qoymadığı halda, əslində ətrafdakı insanlara nə oldu? Onlar indi haradadırlar? Ola bilsin ki, onlar həmişə olduqları yerdədirlər, amma aludəçiliyə çevrilmiş sosioteistlər üçün indi sadəcə quru bir kütlədir. Ətrafda nə qədər insan olsa da, sosiotelist ünsiyyətdən imtina edir, ətrafdakıları görməzlikdən gəlir və özü üçün yaratdığı virtual mühiti real həyatından üstün tutur. Telefon məhrumiyyəti halında narahatlıq, narahatlıq (Park, 2005), impulsivlik (Billieux, Van der Linden & Rochat, 2008) və bəzi oyanma halları (Leung, 2008) baş verir. Bütün bu hisslər yaşandıqdan sonra insanların qorxu, təcrid və tənhalıq kimi vəziyyətlər yaşaması, daha sonra şəxsiyyət problemləri, depressiya kimi pozğunluqlar yaşaması olduqca normaldır. Özlərini sahib olduqları böyük qruplardan təcrid etməklə insanlar sosial öhdəliklərinə xələl gətirir və sahib olduqları qruplarda mənalı bir yerdə tapırlar. (Mesch, 2001; Valkenburg & Peter, 2009; Shen & Williams, 2011); Bu, onları vakuuma aparır.
Telefon sahibi olmaq, sanki dünyada ondan daha dəyərli bir şey yoxmuş kimi hiss etmək (Türk Telekom, 2008*; Karadağ və digərləri, 2016-cı il) və demək olar ki, əylənmək/yaxşı vaxt keçirmək onunla inteqrasiya qısa müddətdə məmnunluq təmin edir.Və bu, sizə sosial mühitə ehtiyacınız olmadığını hiss etdirsə belə, “App Generation”** 60-a çatdıqda və onun uzunmüddətli təsirlərini anlaya biləcəyik. 70-ci illər. Və nəhayət, çoxlu vergüllə bir məsləhət: Nəzarət altında olduğunuzu düşündüyünüz həyatların sizin nəzarətinizdən kənarda olduğunu, real həyatınız belə qalmadığını, real bir quruluşunuzun olmadığını yaşamadan əvvəl aid olduğunuzu hiss etmək, həm özünə hörmətinizi, həm də xalqınızın hörmətini itirdiyinizi hiss etmək üçün şəkillərinizi #Filtresiz yerinə gəlin.Gəlin həyatımıza daxil edək və həyatımızı bütün təbiiliyi ilə olduğu kimi yaşayaq.
* Yeniyetmələrin 90%-nin həyatda ən çox itirməkdən qorxduqları əşyanı smartfonları kimi bildirən məqalə,
** Təhsil professorları Howard Gardner və Katie Davisin kitabı, The book rəqəmsal dünyanın uşaqlar və gənclərə təsirlərini araşdıran yeddi illik tədqiqat proqramının təhlillərini də əhatə edir.'
oxumaq: 0
