Psixoloji cəhətdən stress gündəlik həyatımızda çətin və ya narahatedici bir vəziyyətdə hiss etdiyimiz, fiziki, psixoloji və davranışa təsir edən emosional və ya fiziki gərginlik vəziyyətidir. Stressə səbəb olan amillər, stressorlar, daxili və ya xarici mühitdən yaranan, insanın uyğunlaşma qabiliyyətini dəyişdirən və stresə səbəb olan stimullardır. Hobfolla görə stressi yaradan amillər ətraf mühitdən və ya insanın özündən gələn təzyiq və ya tələblərdir.
Mütləq mübarizə stresli həyat hadisələrini idarə etmək, azaltmaq və ya dözmək üçün etdiyimiz bilişsel, emosional və ya davranışsal səylərdir. Mübarizə strategiyaları ilə məqsədimiz təhlükə və stresdən sonra həyatımızı normal vəziyyətə qaytarmaqdır. Bu səbəbdən hər bir fərdin stresslə mübarizə üsulu fərqlidir.
Folkman və Lazarusa (1988) görə, 2 cür mübarizə üslubu var:
1. Emosiyaya əsaslanan mübarizə: Xarici hadisələrə meydan oxumaq və ya təhdid etmək üçün heç bir şey edilə bilməyəcəyi qiymətləndirmələr nəticəsində ortaya çıxır və stressin yaratdığı mənfi emosiyaların azaldılmasına diqqət yetirir. Bu, həqiqəti inkar etməyə və ya baş verənlərin əhəmiyyətsiz və təsirsiz olduğu kimi davranmağa səbəb ola bilər. Nəticədə özünü günahlandırmaq, başqalarını günahlandırmaq, qaçmaqdan qaçmaq kimi davranışları ehtiva edir.
2. Problem mərkəzli mübarizə: Çətin və ya təhlükə yaradan vəziyyətlərin dəyişə biləcəyi və fəaliyyət yönümlü olması qiymətləndirmənin məhsuludur. Buraya problemin müəyyənləşdirilməsi, alternativ həll yollarının yaradılması, həll yollarının müsbət və mənfi tərəflərinin sadalanması və onlara uyğun hərəkət edilməsi daxildir. Buraya stressorları tamamilə aradan qaldırmağa və ya onların zərərli təsirlərini azaltmağa yönəlmiş davranışlar daxildir.
Hadisələri qavramaq və qiymətləndirmək üsullarımız fərqli olduğu üçün hər birimiz stresslə mübarizədə fərqliyik. Nəticəyə çatmağın asan olduğu situasiyalarda problem mərkəzli mübarizə strategiyasından istifadə etdiyimiz halda, emosional ölçüsünü daha sıx yaşadığımız hadisələrdə mənfi duyğuları azaltmaq lazım olduğu üçün emosiyaya əsaslanan mübarizə strategiyasından istifadə edirik. Düzgün mübarizə strategiyalarının seçilməsi Bunun edilmədiyi hallarda psixoloji funksiyalarımız zədələnə bilər.
Şəxs subyektiv məlumat prosesindən keçərək davranışların öhdəsindən gəlməyi anlamışdır. Bu səbəblə stresli hadisələri necə anlamlandırdığımız və qiymətləndirmələrimizlə əldə etdiyimiz nəticələr stressi azaltmaq və ya artırmaqda əsas məqamlardır. Cüceloğluna (1991) görə eyni mühit və şəraitdə olan insanların bəziləri gərgin və stresli olarkən, bəziləri dinc və sakit ola bilər.
Fərdi Streslə Mübarizə
DKRG modeli, Braham (1998) tərəfindən fərdlərə gündəlik həyatda məruz qaldıqları stress səviyyəsinə nəzarət etmək üçün dəstək olmaq üçün hazırlanmış dörd mərhələli prosesdir.
Məlumdur ki, idman, istirahət və nəfəs məşqləri, meditasiya, yoqa, yuxu və qidalanma qaydaları, ictimai fəaliyyətlərdə iştirak, yumorun təmin edilməsi və vaxtın idarə edilməsi kimi sahələrdə tətbiq olunan texnikalar insanın streslə mübarizə qabiliyyətini artırır. .
Psixoloji və fiziki sağlamlığımızı qorumaq və həyatdan əldə etdiyimiz səmərəliliyi maksimuma çatdırmaq üçün stresli vəziyyətləri və streslə qarşılaşdığımız anları idarə etməliyik. Stresslə mübarizə üsulları burada işə düşür. Fərdi səviyyədə stressin idarə edilməsi stressli vəziyyətlərin insana fiziki, emosional və idrak təsirlərini azaltmağa kömək edə biləcək elementləri əhatə edir. Bu səbəbdən hər bir insanın stresslə mübarizə üsulu fərqli ola bilər.
Fiziki məşq, tənəffüs məşqləri, istirahət üsulları, qidalanma və yuxu nizamı, vaxtın idarə edilməsi, meditasiya, yoqa, sənət fəaliyyətləri, sosial fəaliyyətlər, yumor hissi və bir çox digər enerji mənbələri kömək edən fəaliyyətlərdən bəziləridir. stress idarəçiliyində olan insan. Ancaq məlumdur ki, qarşılaşılan stressorla uyğun olmayan mübarizə üsulları insanın psixoloji sağlamlığına təsir edir. Buna görə də lazım gəldikdə özümüzə uyğun üsulları seçmək vacibdir.
oxumaq: 0
