REFLUKS NƏDİR?
Reflüks başqa nahiyəyə hərəkət edən orqanda olması lazım olan mayenin tərkibinə verilən addır. Məsələn, sidiyin sidik kisəsindən yuxarı sidik axarına axmasına vezikouretral reflü, mədənin içindəki maddələrin yemək borusuna axmasına isə qastroezofagial reflüks deyilir. Hər 5 adamdan birində qastroezofageal reflüks xəstəliyi görüldüyü üçün reflüks deyildikdə bu xəstəlik ağlımıza gəlir. Yediyimiz qidalar yemək borusu vasitəsilə mədəyə çatır. Mədənin turşusu və öd tərkibi normal olaraq özofagusa sızmır. Qida borusu və mədənin qovşağında (sfinkter) qapaq sistemi var. Bu sistemlə qidanın yemək borusundan keçməsinə icazə verilərkən, mədə içindəki maddələrin özofagusa qaçmasının qarşısı alınır. Bu qapaq sayəsində qida borusunun turşuya və ödün təsirinə davamlı olmayan daxili təbəqəsi (çox qatlı yastı epitel) məhv olmaqdan qorunur. Eyni zamanda turşu və öd boğaza (qırtlaq) və ağciyərlərə çata bilmir və bu nahiyələrə zərərli təsir göstərir.
Bu qapaq sistemi uğursuz olarsa, mədənin tərkibi qida borusuna sızır.Bu vəziyyət qastroezofagial reflüks xəstəliyi adlanır..
REFLUKS NECƏ BÜTÜN OLUR?
İnsanlarda yemək borusu ilə mədə arasında keçidi tənzimləyən çox mürəkkəb sfinkter sistemi mövcuddur(buna qapaq deyə bilərik)Bu yolla mədədə olan qidaların və xüsusilə oruc zamanı turşu və ödün qida borusuna qaçmasının qarşısı alınır. Reflüksün ən əhəmiyyətli səbəbi mədə ilə yemək borusu arasındakı sfinkter sisteminin qeyri-kafi olması və ya xalq arasında hiatal yırtıq olaraq bilinən bu sistemin qarın boşluğundan sinə boşluğuna sürüşməsi və işini lazımınca yerinə yetirməməsi nəticəsində inkişaf edir. . Reflüks xəstəliyində yüksək mədə turşusu yoxdur. Normal və ya hətta aşağı turşu səviyyələrində belə, özofagusa daxil olan mədə məzmunu yemək borusunun zədələnməsinə səbəb olur. Reflü baş verməsi üçün qapaq çatışmazlığının olması vacib deyil. Qida borusu xəstəliklərində və mədə boşalma pozğunluğunda da reflü baş verə bilər.
XƏSTƏLƏR HANSI ŞİKAYƏTLƏRİ VAR?
Mədənin yuxarı hissəsindən başlayan və ağız boyunca yayıla bilən yanma. qabırğanın orta xətti,ən xarakterikdir.Şikayətdir.Bunun səbəbi mədədə heç nə olmamasıdır. Normalda olması lazım olan turşu və ödün qida borusunun daxili qişasına qaçaraq, buna tab gətirə bilməyən zərəridir.Yeməkdən sonra turşuluq və mədə tərkibinin ağıza doğru gəlməsi gələcəkdə baş verə bilər. Mədə möhtəviyyatı qırtlağa keçdikcə boğazda ağrılar, səs hırıltısı və öskürək baş verə bilər.
Səbəbi bilinməyən öskürək olan hər üç xəstədən ikisində reflü var.Yenə də bəzi hallarda Reflü ilə Astma arasında sıx əlaqə var. .Xəstələrin sinə ağrısı səbəbiylə ürək xəstəliyindən şübhələnmələri və ürək həkiminə müraciət etmələri və ya hətta angioqrafiyadan keçmələri adi haldır. Ürək angioqrafiyası normal olan xəstələrin yarısında reflü xəstəliyi müşahidə olunur.
Xəstəliyin sonrakı mərhələlərində mədə möhtəviyyatının tənəffüs yollarına qaçması səbəbindən gecələr qəfil oyanmalar baş verə bilər.Elmi araşdırmalar göstərdi ki, reflü xəstəliyinin ürək çatışmazlığı qədər insanların həyat keyfiyyətinə də təsir edir.Onun pozulduğunu göstərir.
REFLUX XƏSTƏLİKLƏRİNİN MÜALİCƏSİ NECƏDİR?
Reflüks xəstələri az miqdarda yemək yeməli, xüsusən də tox qarnına uzanmamalıdırlar. Yağlı qidalar, çiy tərəvəz və meyvələr (xüsusilə pomidor, soğan, sitrus meyvələri), tomat pastası, çay, qəhvə, turşulu içkilər, sucuq, salam, kolbasa, maya xəmirləri və xüsusilə spirtdən uzaq durmaq lazımdır. Ağır idmanla məşğul olmamalı və 30 dərəcə meylli çarpayılarda mümkün qədər sol böyrü üstə uzanmalıdır. Qida rejimlərinin və sosial həyat tədbirlərinin xəstəliyin gedişində əhəmiyyətli faydası olduğuna dair heç bir elmi dəlil yoxdur.
Xəstəliyin müalicəsində ən təsirli vasitə istifadədir. proton pompası inhibitorları adlanan dərmanlar. Hiatal yırtığı və ya yemək borusunda yarası olan reflü xəstələri bu dərmanlardan ömürlük istifadə etməli ola bilər.Reflü xəstələrinin iki yolu var: tibbi və cərrahi. Tibbi müalicədə mədə turşusunun səviyyəsini azaldan proton nasos inhibitorları (omeprol, lansor, prosec, Nexium və s.) istifadə olunur. Reflüksdə mədədən qida borusuna sızma dərman müalicəsi altında davam edir, lakin az turşulu mədə mayesi çıxdığı üçün xəstə yanma şikayəti etmir və qida borusunun zədələnməsi aradan qaldırılır. Dərman müalicəsi altında olan xəstələrdə qapaq çatışmazlığı Şikayətlər mütənasib olaraq müalicənin kəsilməsindən sonra təkrarlanır Bunun əsas səbəbi PPI qrup dərmanların xəstəliyin səbəbi olan faktiki pozğunluğa düzəldici təsir göstərməməsi və dərman qəbul edildiyi müddətcə turşu səviyyəsini aşağı salaraq xəstəni yüngülləşdirməsidir.Bu pozğunluq düzəldilmədikcə , bəzi xəstələr həyatı boyu dərman istifadə etməli olurlar.
Davamlı dərmanlar ( PPI istifadə etməyin hər hansı yan təsirləri varmı?
Dərmanın ümumi tərifi: faydası zərərindən çox olan aktiv maddə.PPI-dən davamlı istifadə etməklə mədə şirəsinin turşu olması lazım olan bu xüsusiyyəti aradan qaldırılır.Bəzi elmi araşdırmalar göstərir ki,PPI davamlı qəbul edildikdə mədənin turşuluğu artır.Kalsium ətraf mühit yox olduqca udma pozulur, nəticədə osteoporoz və omba sınığı riski yaranır.Həmçinin xüsusilə yaşlı xəstələrdə tez-tez ağciyər infeksiyalarının inkişafına səbəb olduğu iddia edilir.
REFLUKS NECƏDİR. DİAQNOZ?
strong>
Endoskopik müayinə ilə qida borusunun içi və mədə ilə qida borusunun birləşdiyi yer birbaşa qiymətləndirilir. Endoskopiya mədədən gələn turşu və ödün səbəb olduğu yemək borusunda yaraları və xoraları aşkar edə bilər. Bəzi reflü hallarında xəstənin şikayətləri olsa da endoskopik tapıntılar qeyri-kafi ola bilər.Belə hallarda qida borusunun 24 saat ərzində turşu ölçən bir kateterlə müayinəsi tələb oluna bilər. Reflüks xəstələri şikayətlərinə görə Qulaq, Burun Boğaz, Döş qəfəsi və Kardiologiya (ürək xəstəlikləri) şöbələrinə müraciət edə bilərlər.
REFLUKSUN DAİMİ MÜALİCƏSİ NECƏDİR?
Reflüks.Uzun müddətli nəticələri bu gün məlum olan xəstəliyin yeganə qalıcı müalicə üsulu laparoskopik cərrahiyyədir.Qida borusunda yara açıldıqda,endoskopiya ilə hiatal yırtıq diaqnozu qoyulduqda və qapaq zamanı çatışmamazlıq, xəstənin ömür boyu dərman qəbul etməsi lazım ola bilər.Xüsusilə bu vəziyyətdə olan xəstələrdə laparoskopik cərrahiyyə tələb olunur.Cərrahiyyə qalıcı sağalmanı təmin edən, xəstəni davamlı dərman istifadəsindən xilas edən və həyat keyfiyyətini yüksəldən bir seçimdir.
ABŞ-da laparoskopik reflü əməliyyatı öd kisəsi və piylənmə əməliyyatlarından sonra ən çox edilən üçüncü əməliyyatdır.
Laparoskopik əməliyyatdan sonra xəstə bir gün xəstəxanada qalır.ertəsi gün ağızdan qidalanır. xəstələrin əməlləri Əməliyyatdan sonra qida rejimlərinə və sosial tədbirlərə ehtiyac qalmır.Təcrübəli cərrahlar tərəfindən aparılan əməliyyatlardan sonra uzun müddətdə 90%-dən yuxarı müvəffəqiyyət nisbəti var.
REFLUKS İLE XƏRÇƏNG İNKİŞAF EDİR?
Reflü xəstəliyi ilə qida borusunun aşağı uc xərçəngləri arasında əlaqə var. Ancaq xərçəngə tutulma ehtimalı olduqca aşağıdır və bəzi ilkin tapıntılardan sonra ortaya çıxır. Mədədən yemək borusuna davamlı olaraq çıxan turşu və xüsusilə öd özofagusun daxili qişasında dəyişikliklərə səbəb olur.
Qida borusunun hüceyrələri mədənin turşuya və öd müqavimətinə davamlı hüceyrələri kimi olmağa çalışır və onları təqlid edir. turşu və ödün vurduğu zərərdən qorunmaq üçün. Bu imitasiya hüceyrələrinə "Barret" deyilir. Barret hüceyrələrində dəyişikliklərdən sonra xərçəngdən əvvəlki "displaziya" hüceyrələri meydana çıxır. Reflüks xəstələrinin 10%-də Barret özofagusu inkişaf edir. Bu xəstələrin 3-7%-də displaziyanın inkişafı müşahidə oluna bilər. Barrett özofagusu olan xəstələr hər il və ya ən azı 3 ildən bir biopsiya ilə izlənməlidirlər. Davamlı dərman istifadəsi Barrett özofagusunda xərçəngin inkişafının qarşısını 100% vermir. Bunun ən mühüm səbəbi dərman müalicəsi ilə turşu sızmasının qarşısı alınsa da, ödlə təmasın qarşısı alına bilmir. Cərrahi müalicə həm turşunun, həm də ödün mədədən özofagusa qaçmasının qarşısını alaraq daha qoruyucu bir müalicə təmin edir.
LAPAROSKOPİK CƏRRAHİYYƏ KİMƏ TÖVSİYƏ EDİLİR?
Laparoskopik əməliyyat mədə reflü üçün daimi dərman tələb olunur.Qida borusunda qalanlara, dərman qəbul etməyi dayandırdıqda şikayətləri təkrarlananlara, dərman qəbuluna baxmayaraq yemək borusunda yarası sağalmayanlara və ya yemək borusunda yarası yenidən açılanlara tövsiyə olunur. Dərmanı dayandırdıqdan dərhal sonra yemək borusunda qanaxmaya səbəb olan yaraları olanlara, qida borusunda irəli hüceyrə dəyişiklikləri inkişaf etdirənlərə, xüsusilə gənc yaş qrupunda olanlara.Ürək bulanması üçün də tövsiyə olunur.Ağrılarda laparoskopik cərrahi müalicə effektivdir, davamlı öskürək və səs-küy.
ƏMƏLİYYATDAN SONRA ƏRSİ VARMI?
Laparoskopik cərrahiyyədə müvəffəqiyyəti təmin edən ən əhəmiyyətli faktor cərrahın təcrübəsidir. Təcrübəli cərrahlar seriyasında əməliyyatdan sonra residiv 5%-dən azdır. Əslində şikayətləri səbəbiylə əməliyyatdan sonra turşu azaldan dərmanlardan istifadə edən xəstələrin çoxu Reflüks yoxdur. Bu xəstələr həzmi aradan qaldırmaq üçün və ya dispepsiya səbəbiylə nəzarətsiz dərman istifadə edənlərdir. Son illərdə yamaqların (polipropilen greftlərin) istifadəsi ilə təkrarlanma nisbəti daha da azalmışdır. Residivlərin ən mühüm səbəbləri əməliyyatdan sonrakı erkən dövrdə ağır travma və kompulsiv qusmadır. Yamaq tətbiq olunan xəstələrdə bu hallarda təkrarlanma ehtimalı aradan qaldırılır.
oxumaq: 0
