Şəkərli diabet kimi də tanınan diabet, qida vasitəsilə bədənimizə daxil olan qan qlükozasının artması kimi təyin etdiyimiz ümumi və xroniki xəstəlikdir. Mədəaltı vəzi adlanan hüceyrəmiz qandan qlükozanı çəkən və hüceyrələrə daxil olmasını təmin edən insulin hormonunu ifraz edir. Hüceyrəyə daxil olan qlükoza enerji kimi istifadə olunur. Lazım olduğundan daha çox qlükoza istehlak edilərsə, əzələlərdə və qaraciyərdə glikogen kimi saxlanılır. Şəkərli diabet xəstələrində kifayət qədər insulin istehsal olunmur və ya istehsal olunan insulindən səmərəli istifadə olunmur. Bu zaman qlükoza hüceyrəyə daxil ola bilmir və qanda yüksəlir. Dörd növ var: tip 1 diabet, tip 2 diabet, gestational diabet və prediabet. Diabeti olmayan bir şəxsin acqarına qan şəkəri səviyyəsi 120 mq/dl; Postprandial qan şəkərinin səviyyəsi (yeməkdən iki saat sonra) 140 mq/dl-dən çox deyil. Aclıq və toxluq zamanı ölçülən qan şəkərinin bu dəyərlərdən yuxarı qalxması diabetin varlığını göstərir. Bir insanın şəkər xəstəsi olub-olmadığı, oruc qan şəkəri (FBG) və ya Oral Qlükoza Tolerantlıq Testi (OGTT) ölçülməsi ilə başa düşülür. 100-125 mq/dl oruc qan şəkərinin ölçülməsi prediabetin (gizli şəkər) siqnalıdır. Qan şəkərinin 126 mq/dl və daha yuxarı ölçülməsi şəkərli diabetin olduğunu göstərir. Ağızdan qlükoza tolerantlıq testi (qlükoza qəbulundan 2 saat sonra qan şəkərinin ölçülməsi) 140-199 mq/dl olarsa, bu, prediabet (gizli şəkər) hesab olunur; 200 mq/dl və ya yuxarı olarsa, şəkərli diabet diaqnozu qoyulur.
1-ci tip diabet mədəaltı vəzində insulin istehsal edən beta hüceyrələrinin otoimmün proses nəticəsində zədələnməsi zamanı baş verir. 1-ci tip şəkərli diabetdə mütləq insulin çatışmazlığı var və 1-ci tip diabet xəstələri həyatları boyu insulin hormonunu xaricdən (iynə yolu ilə) qəbul etməlidirlər. Tip 1 diabet tez-tez uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə baş verdiyi üçün ona “juvenil diabet” də deyilir. Buna insulindən asılı diabet də deyilir. 1-ci tip diabet riski yüksək olan insanlardan danışsaq; Ana, ata, qardaş kimi birinci dərəcəli qohumlarında 1-ci tip şəkərli diabeti olanlar, 2-ci tip diabetli çoxlu qohumları olanlar və hamiləlik dövründə diabet inkişaf edən qadınlar yüksək risk qrupundadır.
Semptomlara baxdığımızda; Orqanizmdə insulin istehsal oluna bilmədikdə insulin hormonunun digər funksiyaları tam yerinə yetirilə bilmir, yəni qlükoza enerji kimi istifadə oluna bilmir və qanda toplanır. və müəyyən səviyyədən sonra sidiklə xaric olunmağa başlayır. Sidikdə ifraz olunan şəkər su ilə xaric edildiyi üçün insan tez-tez sidiyə getməyə başlayır. Nəticədə çoxlu su itirildiyi üçün insan çox su içməlidir. Qlükozadan istifadə edə bilməyən orqanizm enerji ehtiyacını ödəmək üçün yığılmış yağ və zülallardan istifadə etməyə başlayır və bu da insanın arıqlamasına səbəb olur. Həddindən artıq yağ yanması da qarın ağrısı, zəiflik və yorğunluq kimi narahatlığa səbəb olan ketoasidoza səbəb olur.
1-ci tip diabetin müalicəsində mütləq həll yolu insulin inyeksiyasıdır. Müalicəyə kömək edən digər üsullar sağlam qidalanma, müntəzəm məşq və təhsildir. İnsulin müalicəsinə baxdığımızda; İnsulin zülal hormonudur və mədədə həzm olunur, ona görə də ağızdan qəbul etmək mümkün deyil, inyeksiya məcburidir.Bu gün insan insulininə oxşar quruluşa malik təmizlənmiş preparatlar istifadə olunur. Gündəlik insulin ehtiyacı insanın yaşı, boyu, çəkisi, qida qəbulu və gündəlik məşq vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. İnsulinin saxlanma şəraiti +4/+8 dərəcədir.
1-ci tip diabetdə qidalanma terapiyası insulin inyeksiyasına kömək edən və qan şəkərini balanslaşdıran ən mühüm müalicə üsullarından biridir. Tibbi qidalanma terapiyasının məqsədi insanın mədəni və fiziki istəklərinə uyğun böyümə və inkişafı təmin etmək, ideal bədən çəkisini saxlamaqla piylənmə və ya arıqlığın qarşısını almaq, sağlam qida seçimləri ilə sağlamlığı yaxşılaşdırmaq, kəskin və xroniki metabolik ağırlaşmaların qarşısını almaqdır. qanda şəkərin səviyyəsini normal həddə saxlamaqla və ya onların yaranmasının qarşısını almaqla şəkərli diabet.müddəti uzatmaq; Fəsadlar baş verərsə, simptomları azaltmaqdır. Tip 1 diabetli insanların əksəriyyəti diaqnoz qoyulduqda çəkisi az olur və adekvat bir pəhriz ilə arzu etdikləri çəkiyə çatacaqlar. Şişman insanlarda kilo itkisi və daha yaxşı glisemik nəzarət enerji məhdudiyyəti ilə əldə edilməlidir. Bu gün şəkərli diabet xəstələrinin pəhrizində karbohidratların məhdudlaşdırılması tövsiyə edilmir. Karbohidratlardan gələn gündəlik enerjinin miqdarı 50%-dən az olmamalıdır. Karbohidrat məhdudiyyəti tətbiq edildikdə, bir insanın qanında lipid və xolesterin səviyyəsi artır və ürək-damar xəstəliklərinə meyl var. 1-ci tip müalicədə karbohidratların hesablanması da çox vacibdir. Vacibdir. Karbohidratların hesablanmasına nə deyirik? Bir insanın yemək zamanı istehlak etdiyi karbohidratların miqdarının müəyyən edilməsidir. Bu metodun əsası əsas və qəlyanaltı yeməklərdə lazımi miqdarda karbohidrat istehlakına əsaslanır. Əsas və qəlyanaltı yeməklərdə karbohidratların miqdarı yeməkdən əvvəl ölçülən qan şəkərinin səviyyəsinə uyğun olaraq tənzimlənməlidir. Zülal istehlakı qan şəkərini karbohidratlar qədər yüksəltmədiyi üçün onu qida rasionuna kifayət qədər miqdarda daxil etmək vacibdir. Diabetli insanlarda ürək-damar xəstəlikləri riski normal insanlardan daha yüksəkdir. Şəkərli diabet xəstələrinin pəhrizində yağlarla bağlı ediləcək əsas şey doymuş yağ və xolesterolu məhdudlaşdırmaqdır. Çatışmazlıq əlamətləri və ya xüsusi şərtləri olmayan diabet xəstələrinə vitamin və mineral əlavələri lazımdır. Bununla belə, tədqiqatlar antioksidant vitamin və mineral əlavələrinin müalicədə müxtəlif faydalar təmin etdiyi qənaətinə gəlib. Şəkərli diabet xəstələrinə əlavə olaraq B qrupu vitaminləri verilir. Şəkər xəstələri üçün yağ qəbulu məhdud olsa da, A və D vitaminləri tövsiyə olunur. Diabetli xəstələrdə hipertoniya riski olduğundan, həddindən artıq duz qəbulunun qarşısı alınmalıdır. 1-ci tip şəkərli diabet xəstələrinə qanda şəkərin dəyişməsinin qarşısını almaq üçün 6 dəfə yemək, 3 əsas və 3 qəlyanaltı yemək tövsiyə edilsə də, bu, xəstənin istifadə etdiyi insulindən və onun həyat tərzindən asılı olaraq dəyişir. Tip 1 diabetin müalicəsində ən çox görülən kəskin ağırlaşmalardan biri hipoqlikemiyadır. Hipoqlikemiya qan şəkərinin 55-65 mq/dl-dən aşağı düşməsidir. Həddindən artıq insulin dozası, yeməklərin atlanması, uzun müddətli intensiv məşq, ishal, qusma, həzm çətinliyi, həddindən artıq spirt kimi səbəblər hipoqlikemiyaya səbəb olur.
2-ci tip şəkərli diabet; Mədəaltı vəzinin kifayət qədər insulin istehsal etməməsi və ya istehsal edilən insulinin effektiv şəkildə istifadə edilməməsi nəticəsində qan şəkərinin həddindən artıq artmasıdır. Daha çox obez insanlarda, çəkisi 4 kq-dan çox uşaq dünyaya gətirən qadınlarda, ailələrində şəkərli diabet xəstəsi olanlarda və stress altında yaşayan insanlarda müşahidə edilir. Tez-tez sidiyə getmə, çox su içmə, aclıq hissi, əl və ayaqlarda uyuşma, ağız quruluğu kimi əlamətlər var. Müalicənin ilk addımı tibbi qidalanma terapiyasıdır. Yemək vərdişlərini və həyat tərzini dəyişdirmək, gündəlik həyatda idmanı artırmaq kimi müalicə üsulları qan şəkərini normal həddə saxlamaq üçün kifayət etmir. Sonra oral həb müalicəsi başlayır. Tip 2 diabetli bəzi insanlar üçün həb kifayət olmaya bilər və bu halda insulin inyeksiyasına ehtiyac ola bilər. Bəzi tip 2 diabet xəstələri üçün qan şəkərini balanslaşdırmaq üçün yalnız tibbi qidalanma müalicəsi kifayətdir. Qidalanma proqramı xəstənin ehtiyaclarına uyğun olaraq fərdi şəkildə hazırlanmalıdır. 2-ci tip diabetli insanlar üçün tələb olunan gündəlik enerjinin 2-3 porsiyada deyil, gün ərzində yayılması vacibdir. Az miqdarda insulin istehsal edə bilən tip 2 diabet xəstələrinin endogen insulin istehsalı üçün kiçik və tez-tez yemək yemək vacibdir. 1-ci və 2-ci tip diabetli insanlara verilən tibbi qidalanma müalicəsi hər kəs üçün eyni deyil. Tibbi qidalanma müalicəsini planlaşdırarkən, insanın və ailəsinin qidalanma vərdişləri və diabet haqqında bilik səviyyəsi qiymətləndirilməlidir. Unudulmamalıdır ki, bu, birgə iş tələb edir (həkim, dietoloq, tibb bacısı, psixoloq).
Gestational diabet; Daha əvvəl şəkər xəstəliyi olmayan qadında hamiləlik zamanı yaranan və adətən doğuşdan sonra yoxa çıxan bir diabet növüdür. Hamiləliyin 24-28 həftəsi. Həftə ərzində aparılan OGTT ilə diaqnoz qoyulur. Ən mühüm meyarlar acqarına şəkərin 92 mq/dl-dən, 1-ci saatda 180 mq/dl-dən, 2-ci saatdan sonra 153 mq/dl-dən, 3-cü saatdan sonra isə 140 mq/dl-dən yuxarı olmasıdır.Əgər ən azı ikisi varsa. hal-hazırda diaqnoz qoyulur. Sağlam bir hamiləlik və doğum üçün hamiləlik diabetinə laqeyd yanaşmamalı və müntəzəm olaraq qan şəkərinə nəzarət edilməlidir.
oxumaq: 0
