Tibbi dildə skolioz kimi təyin olunan onurğa əyriliyi onurğanın sağ və ya sola yerdəyişməsi nəticəsində döş və/və ya bel nahiyələrində görünə bilən yanal və fırlanan üçölçülü əyriliyidir. fəqərələr və onların öz oxu ətrafında fırlanması. Skolioz xəstəlik deyil, bir vəziyyətdir.
Skolioz nədir?
Bütün yaş qruplarında onurğanın müxtəlif nahiyələrində meydana gələ bilən onurğa əyriliyi adətən 10-15 yaş arası insanlarda böyümə sürətindən dərhal əvvəl görülür.
Normal və sağlam onurğada onurğalar arxadan baxıldığında yuxarıdan aşağıya doğru düz bir xətt şəklində uzanır.Sağlam onurğa sistemi 12-si hərəkətli olan 33 sümük hissəsindən ibarətdir və sümüklərin yerləşdiyi quruluşdur. birləşdirici toxuma, oynaq və disk toxumaları ilə bir-birinə bağlıdır. Baş və ayaqlar arasında yerləşən onurğa öndən və arxadan baxıldığında düz bir xətt şəklində görünür. Yanlardan baxıldığında boyunda irəli, arxada arxaya və nəhayət bel nahiyəsində yenidən irəliyə doğru gedən təbii əyriliyə malikdir. Yandan baxanda “S” hərfi şəklindədir və fizioloji qıvrımlara malikdir.
Fizioloji qıvrımlar:
- Boyunda irəli (lordoz),
- Arxada (kifoz),
- Beldə irəli (lordoz).
Onurğanın əyriliyinə nə səbəb olur?
Skolioz struktur və ya başqa sözlə onurğanın özündən yaranan problemlərdən yarana bilər və ya reaktiv, yəni reaktiv şəkildə inkişaf edə bilər. onurğa ilə əlaqəli müxtəlif səbəblər. Anadangəlmə və ya əzələ və sinir xəstəlikləri səbəbindən inkişaf edə bildiyi üçün bəzi insanlarda bilinməyən səbəbdən onurğa əyriliyi yarana bilər.
Yeniyetməlik dövründə qızlarda daha çox rast gəlinən skoliozun səbəbi aydın deyil. Hamiləlik Skoliozun əmələ gəlməsində infeksiyalar, şəkərli diabet və bəzi vitamin və mineral çatışmazlıqlarının rol oynadığı düşünülür. Qəti şəkildə sübuta yetirilməsə də, xəstəliyin əmələ gəlməsində genetik faktorların rol oynadığı da məlumdur.
Bütün bunlara əlavə olaraq serebral iflic və əzələ distrofiyası kimi sinir-əzələ xəstəliklərinin, onurğanın inkişafına təsir edən anadangəlmə qüsurların, onurğa travmaları və onurğa sütununu təsir edən infeksiyaların skolyoza səbəb olduğu düşünülür.
Onurğanın əyrilik növləri hansılardır?
Onurğada meydana gələn deformasiya bəzi hallarda bel və ya bel boşluqlarının artması ilə də baş verə bilər. Skolioz müxtəlif səbəblərdən yarana bilər.
Məhdud tədqiqatlar nəticəsində xəstəliyin genetik olduğuna dair kifayət qədər dəlil olmasa da, xəstəliyin əmələ gəlməsinə irsi faktorların təsir etdiyini nəzərə almamaq lazımdır. Onurğa əyriliyinin təsnifatı da xəstəliyin səbəbindən asılı olaraq aparılır. Bu tip erkən yaşlarda başlasa da, ağrı və ya duruş pozğunluğu şəklində heç bir simptom olmadan inkişaf edir. Ancaq yaş irəlilədikcə və böyümə davam etdikcə onurğanın əyriliyinin yaratdığı problemlər ortaya çıxmağa başlayır və xəstə gövdələrində tarazlıq pozğunluqları və degenerasiyalar müşahidə edə bilər. Eyni zamanda xəstədə uşaqlıqda müşahidə olunmayan ağrı şikayətləri də var. Ümumiyyətlə, yeniyetməlik dövründə onurğa sütununun döş və ya qabırğa hissəsində skolioz yaranır. Xəstələr bu bölgədəki deformasiyalara görə tənəffüs çətinliyindən şikayət edirlər. Pasient onurğanın arxa tərəfindəki fəqərələri birləşdirən və onurğanın hərəkətində mühüm rol oynayan kiçik oynaqların pisləşməsi səbəbindən bel ağrılarından və hərəkətliliyin azalmasından şikayətlənir.
- Konjenital Skolioz: Anadangəlmə skolyozun tezliyi ilə bağlı dəqiq məlumat olmasa da, idiopatik skolyozdan daha az rast gəlindiyi məlumdur. Bundan əlavə, bu günə qədər aparılan tədqiqatlar anadangəlmə skoliozda genetik meylin olduğunu sübut etməyib.
Struktur pozğunluqları bir neçə yolla anadangəlmə skolyoza səbəb ola bilər. Ana bətnində baş verən struktur problemləri onurğada formalaşma qüsurları və ayrılma qüsurları şəklində özünü göstərir. Bəzi xəstələrdə hər iki qüsuru birlikdə görmək mümkündür. Ana bətnində olan inkişaf qüsuru səbəbiylə onurğa əyrilikləri adətən birləşmiş qabırğalar şəklində görünür.
Konjenital skoliozun digər mühüm xüsusiyyəti onun onurğa beyni, böyrək və ürək anomaliyaları ilə əlaqəli olmasıdır. Anadangəlmə skoliozda onurğa beynində (41%), ürəkdə (7-12%) və böyrəkdə (20%) müşayiət olunan anomaliyalar görülə bilər. Tez-tez əyrilik davamlı böyümə ilə özünü göstərir. Bəzi hallarda əyriliyin gedişi yeniyetməlik dövründə sürətli böyümə mərhələsinə qədər çox yavaş irəliləyir.
Ona görə də anadangəlmə skoliozun erkən diaqnozu baxımından valideynlər son dərəcə diqqətli olmalıdırlar. Ailələr körpənin boynunda, kürəyində, belində hər hansı bir balanssızlıq və ya fərq görəndə dərhal həkimə müraciət etməlidirlər. Erkən dövrdə ortaya çıxan anadangəlmə skolyozun müalicə prosesi gənc yaşda cərrahi müdaxilə tələb edə bilər. Əslində, bu əyrilik zamanla ilkin əyrilikdən daha böyük ölçülərə çata bildiyi üçün diaqnozdan sonra əyriliklər müntəzəm olaraq izlənilməlidir. e Deformasiyanın inkişafına daha tez-tez nəzarət etmək lazımdır.
Deformasiyanı artırma potensialına görə müalicə üsuluna qərar vermək lazımdır.
Anadangəlmə skoliozda simptomlar:
- Xüsusilə bel nahiyəsində saç artımının artması,
- Dərinin rəngində dəyişikliklər,
- Arxa nahiyədə əl ilə müəyyən edilə bilən sümük çıxıntısı,
- Gövdənin ayaqlardan qısa olması,
- Arxadan baxdıqda onurğalar düzgün düzülmür,
- Balans pozğunluqları müşahidə olunur.
Cərrahi müalicə təqib prosesində irəliləmə və irəliləmə ehtimalı yüksək olan hallar üçün yeganə seçimdir. Əksər hallarda əyrilik artdığından və korset müalicəsi uğurlu olmadığı üçün cərrahi müalicə ən çox istifadə edilən müalicə üsuludur. İnsanın onurğası yana əyilməklə yanaşı, öz oxu ətrafında da dönə bilər. Fəqərələrin öz oxu ətrafında fırlanması ilə əlaqədar olaraq insanın arxa və bel nahiyəsində asimmetrik çıxıntılar əmələ gəlir.
Sağlam onurğanın səbəbsiz əyilməsi ilə xarakterizə olunan idiopatik skolioz, başlanğıc dövründən asılı olaraq müxtəlif adlarla müəyyən edilir. Başqa sözlə desək, 0-3 yaş arası onurğa əyrilikləri körpəlikdə başlayan, 4-9 yaş arasında yetkinlik yaşına çatmayan skolioz və yeniyetməlik dövründə başlayan idiopatik skolyoz olaraq təyin edilir. Onurğa əyriliyinin ən çox rast gəlinən növüdür.
- Sinir-əzələ skoliozu: Skolyozun ikinci ən çox görülən növü olan sinir-əzələ skoliozunun əsas səbəblərindən biri əzələ və/yaxud sinir xəstəlikləridir. Ən çox uşaqlıq və sonralar müşahidə edilən əzələ xəstəlikləri ilə yanaşı, beyin və onurğa beynindən qaynaqlanan sinir xəstəlikləri səbəbiylə də inkişaf edə bilər. Sinir-əzələ skoliozlu xəstələrdə tənəffüs çətinliyi və sensor qüsurlar daha çox müşahidə olunur.
Skoliozun mövcudluğunda ümumi simptomlardan bəziləri ( onurğa sütununun əyriliyi) aşağıdakı kimi sıralana bilər: Qarşı tərəfdən baxdıqda onurğanın aydın görünən əyriliyinin olması,
Skoliozun dərəcələri hansılardır?
Aşağı dərəcəli əyriliklər skolyoz hallarının əksəriyyətini təşkil edir, cəmiyyətdə rastgəlmə tezliyi 2% ilə 4% arasındadır. Başqa sözlə, onurğa əyriliklərinin yalnız 10%-i müalicə tələb edəcək qədər böyükdür. 30 dərəcədən yuxarı əyriliklər qızlarda oğlanlara nisbətən təxminən 10 dəfə daha çox müşahidə olunur.
Onurğa əyrilikləri həndəsi dərəcə ilə qiymətləndirilir. Onurğanın 10 dərəcədən az əyriliyi onurğanın asimmetriyası adlanır və skolyoz kimi təyin olunmur. Yəni onurğa əyriliyi diaqnozunun qoyulması üçün onurğanın əyriliyi 10 dərəcə və daha çox olmalıdır. Skolioz dərəcələri, yüngül, orta və ağır
oxumaq: 0
