Təəssüf ki, bu səbəblərdən son illər ailədaxili ünsiyyət zəifləyib, ailədaxili söhbətlər azalıb, səthi sual-cavaba çevrilib, ailə üzvləri ayrı-ayrı fəaliyyətlərdə iştirak edir, bütün ailənin birlikdə gördüyü fəaliyyət getmir. Televiziya izləməkdən kənarda, ailə üzvləri öz dost qrupları ilə ictimai fəaliyyətlərlə məşğul olurlar.Ailə daxilində yadlaşmanın meydana gəldiyi görülür. Halbuki ailə insanın qeyd-şərtsiz sevgi və qəbul olunduğu yeganə yerdir. Ailənin insanın həyatında böyük əhəmiyyəti var. Unutmayaq ki, şəxsiyyətlərin, həyatın əsasları ailələrdə qoyulur və ailə insanların həyatı, insanları və özünü dərk etməsində müəyyənedici amildir. Uşaq ona verilən sevgiyə, ona yönəlmiş münasibətə uyğun olaraq zehnində sxemlər və mühakimələr yaradır və bunlar həyatı boyu dəyişməz qalır və dəyişdirilməsi çox çətin olur. Psixologiyaya daxil olan və ictimaiyyət arasında tez-tez istifadə olunan uşaqlığa qayıtma anlayışının da səbəbi budur. Yetkinlik dövründə yaşanan problem və duyğuların əksəriyyəti öz mənşəyini uşaqlıqdan, ailədə yaşanan hadisələr və situasiyalardan alır və zehnində qeyd olunur. Təbii ki, bu adətən həyata keçirilmir. Ünsiyyət ailə münasibətlərində müəyyənedici amildir. Bir çox valideynlər uşaqları ilə anlaşa bilmədiklərindən və ünsiyyət qura bilmədiklərindən şikayətlənirlər.
Uşaqlarla ünsiyyətdə vacib məqamlar və nələr edilməlidir?
Ünsiyyət üçün vaxt ayrılmalıdır. Uşağınız bir şey deyəndə və ya sizə bir şey demək istədikdə, etdiyiniz işi dayandırın və bütün diqqətinizi ona yönəldin. Bir şeylə məşğul olanda “dinləyirəm” deməyin, uşaqla ünsiyyət qurarkən yeganə işiniz bu olsun. Uşağa onun dediklərinin sizin üçün vacib olduğunu və sizin üçün vacib olduğunu hiss edin. Əgər qətiyyən vaxt ayıra bilmirsinizsə, niyə uyğun olmadığınızı izah etməli, nə deyəcəyi ilə çox maraqlandığınızı, onu mütləq dinləyəcəyinizi bildirməli, həmçinin ona vaxtı bildirməlisiniz.
Uşaqlarla göz təması qurulmalıdır. Göz təması qurmaq üçün boy fərqini aradan qaldırmalıyıq. Biz bunu oturaraq və ya onun göz səviyyəsinə qədər diz çökərək etməliyik. Uşağa alçaq danışmaq düzgün deyil.
Uşağın danışmasına imkan vermək, ilk növbədə uşağı düzgün dinləmək, sözünü kəsməmək, müdaxilə etməmək lazımdır. Uşağınızın danışdığı zaman onu anlayın Anladığınızı göstərmək üçün başınızı tərpətməlisiniz və sadəcə zaman-zaman dediklərini təkrarlamalısınız. Biz buna aktiv dinləmə deyirik. Misal: Uşaq “oynamayacağım oyuncağımı sındırdı”. “Oyuncağını sındırdığına görə əsəbiləşdin”, “Bəli”, “Bu oyuncağı sevirdin”, “Bəli, başqa maşınım yoxdur” kimi ünsiyyətiniz davam edə bilər. Beləliklə, uşaq özünü dəyərli və sevildiyini hiss edir. Dinlənilməyən uşaqlar aqressiv davranışları, yaramazlıqları, özünə və ətrafına zərər vermələri ilə diqqəti cəlb etməyə və ya qapalı olmağa meyllidirlər.
Uşağınıza onu sevdiyinizi söyləyin, ancaq bunu sadəcə deməyin, hərəkətlərinizlə ona bunu hiss etdirin. Sevginizin qeyd-şərtsiz olduğunu bildirməlisiniz. “Bunu etsən səni sevməyəcəyəm” və ya “Yaxşı davransan səni sevəcəm” kimi şərtli cümlələr uşaqla münasibəti korlayır. Bu sevgini göstərmək üçün uşağı sevməyi, onu həddindən artıq qorumaqla qarışdırmayın.
Unutmayın ki, uşağınıza verdiyiniz məsləhətin əksini etsəniz, bu məsləhətin uşaq üçün heç bir mənası olmayacaq. Məsələn, siz xəbərdarlıq etdiniz ki, insan heç vaxt yalan danışmamalıdır. Halbuki uşaq yalan danışdığınızın şahidi olub. Uşaq yalan danışanda onun ilk müdafiəsi həm ananın, həm də atanın yalan danışmasıdır. Uşaqlar valideynlərinin etdiklərini düzgün qəbul edir və qəbul edirlər. O, hesab edir ki, onun da oxşar işlərə ehtiyacı var. Unutmayın ki, uşaq hər şeydə valideynlərini nümunə götürür. Bir şey söyləyərkən və ya etdiyiniz zaman bunu nəzərə alın. Sizi model götürməklə uşağa etdiyi şeylərə görə qəzəbli ola bilməzsiniz.
Məni belə əsəbiləşdirirsinizsə, "Səndən xoşum gəlmir" və ya "Mən" kimi cümlələr. t yaramaz uşaq istəyirəm" uşağın bütün etibarını məhv edəcək və böyük məyusluğa səbəb olacaq. "Sən mənim qızımsan, oğlumsan, sənin kimi oğlum və qızım olduğu üçün çox şanslıyam" kimi cümlələri əsirgəməyin.
Keyfiyyətli vaxt keçirmək vacibdir. Eyni mühitdə olmaq ümumiyyətlə uşaqla vaxt keçirmək kimi düşünülür. Bu doğru deyil. Vaxt keçirmək uşaqla aktiv şəkildə nəsə etməkdir. Azyaşlı uşaqların valideynləri ilə oynamaq, oyuncaqları ilə oynamaq böyük xoşbəxtlikdir. Məktəb çağında müxtəlif oyunlar oynamaq, onlara dərslərində köməklik etmək, yeniyetməlik dövründə söhbət etmək uşaqlarınız üçün yaxşı olacaq.
Uşaq bu yaşda bunu başa düşmür Belə bir şey yoxdur. Əmin olun ki, onlar sizin düşündüyünüzdən də çox şey bilir və başa düşürlər. Yalnız bunu necə dediyiniz vacibdir. Onun bildiyi sözlərlə, qısa cümlələrlə və mümkün qədər konkret şəkildə izah etməlisiniz.
Uşağınızın inkişaf dövrünün xüsusiyyətlərini bilməlisiniz. Beləliklə, uşağınızın davranışının səbəbini başa düşə bilərsiniz. Məsələn, ola bilsin ki, siz 6 yaşlı uşağınızdan 9 yaşlı uşağın edə biləcəyi və ya anlaya biləcəyi bir işi görməsini gözləyirsiniz və o, nəyisə başa düşmədiyi və ya edə bilmədiyi üçün mənfi reaksiya verirsiniz.
Uşağın nadincliyi nəyisə öyrənmək istəyi, təşəbbüskarlıq və ya maraqla bağlı ola bilər. Əgər uşağınız xəbərdarlıqlarınıza baxmayaraq istəmədiyiniz bir şeyi edirsə, bu o deməkdir ki, o bunu sizə reaksiya olaraq edir. Ya ona kifayət qədər qayğı göstərilmədiyini düşünür, ya da sizə qarşı qəzəbi var.
Son olaraq, övladınız üçün faydalı olacaq bir neçə şeyi qeyd etmək istərdim: nağıl kitabı oxuyun. uşaq və ya onu oxumasına icazə verin, hekayə və hekayədəki insanlar haqqında danışın, danışın, filmlər və cizgi filmləri üçün də eyni şeyi edin, hadisələri, duyğuları və s. gündəlik həyata uyğunlaşdırın. Uşağınıza bir ev heyvanı alın və birlikdə ona qulluq edin. Mümkünsə musiqiyə qulaq assın, kursa göndərsin. Eyni şəkildə, onun idman fəaliyyətlərində, xüsusən də komanda idmanlarında iştirak etməsi onun fiziki enerjisini boşaltması və sakitləşməsi üçün faydalı olacaq.
oxumaq: 0
