Qan insan mənşəli həyati mayedir və onun istehsalı yalnız insan orqanizmi tərəfindən mümkündür. Həyat mayesi adlandırıla bilən bu mayenin balanslı və nizamlı şəkildə sağlam şəkildə əmələ gəlməsi üçün tərkibindəki vitamin və mineralların kifayət qədər miqdarda bədənə qəbulu lazımdır. Bu, yalnız sağlam və balanslı qidalanma ilə mümkündür. Sağlam və balanslı bəslənmənin olmaması və ya orqanizmdə müxtəlif xəstəliklər səbəbiylə qanın quruluşuna töhfə verən və qan azlığının qarşısını alan dəmir, vitamin B12 və fol turşusu kimi mikroelementlər qeyri-kafi ola bilər. Bu zaman anemiya deyilən cədvəlin inkişafı qaçılmaz olur. Anemiya orqanizmdə gündəlik funksiyaların yerinə yetirilməsini çətinləşdirir və orqanizmdə bəzi simptomlar yaradaraq özünü göstərir. Vaxtında fərq edilmədikdə və ya müalicə edilmədikdə daha ciddi sağlamlıq problemləri yarana bilər.
Anemiyanın Səbəbləri Nələrdir?
Bədənin qan istehsalı üçün müəyyən səviyyədə dəmir elementinə ehtiyacı var və insanlar gündəlik qida rasionunda dəmir olan qidalardan istifadə etməlidirlər. Dəmir çatışmazlığı nəticəsində qan istehsalı günü-gündən yavaşlamağa başlayır. Nəticədə dəmir çatışmazlığı anemiyası yaranır. Dəmirdən başqa vitamin çatışmazlığı anemiyasının növləri də vardır.
B12 çatışmazlığı və fol turşusu çatışmazlığı anemiyasını misal göstərmək olar. Bəzi xəstəliklər nəticəsində bu vitaminlərin və dəmirin bağırsaqlardan sorulması azala bilər.Kolon xərçəngi kimi iltihabi xəstəliklər orqanizmdə arzuolunmaz qanaxmalara səbəb olur. Nəticədə dəmirin itirilməsi səbəbindən anemiya yarana bilər.
Normal vəziyyətdə insan orqanizmi hər 3 aydan bir qan vermək üçün uyğundur. Çünki orqanizm 3 aylıq müddətdə özünü yeniləyir və orqanizmin qan səviyyəsini normal səviyyəyə gətirir. Bu proseslərdən və orqanizmin qan normasından asılı olmayaraq edilən qanvermələr də anemiyaya səbəb ola bilər. Xüsusilə yeni doğulmuş körpələrdə və uşaqlarda qan azlığının səbəbləri arasında tez-tez qan analizləri də var. İtirilən qanın yerini doldurmaq üçün bu dövrlərdə bədəndə kifayət qədər dəmir əldə etmək hər zamankindən daha vacibdir. Ağır və uzun müddətli əməliyyatda qan itkisi səbəbindən anemiya ehtimalı var. Bəzi irsi şərtlər də anemiyaya səbəb ola bilər. Aralıq dənizi anemiyası genlərlə birlikdə ötürülən anemiya xəstəliyinin bir növüdür.
Anemiyanın simptomları hansılardır?
Anemiya yüngül və ya ağır formada təsnif edilə bilər. Yüngül və ya orta dərəcəli anemiyası olan xəstələrdə hər hansı əlamətlərlə qarşılaşmaq həmişə mümkün olmur. Lakin anemiyanın şiddətinin artdığı hallarda bəzi aşkar simptomlar meydana çıxır və buna uyğun olaraq xəstənin vəziyyəti pisləşə bilər.
Bu simptomlar baş verərsə, müalicəyə mümkün qədər tez başlamaq lazımdır. Əks halda xəstədə həyatı üçün təhlükə yaradan ağırlaşmalar yarana bilər. Qansız insanların dırnaqları ümumiyyətlə daha kövrək və sağlam olur. Ağız ətrafında və bədənin bəzi yerlərində çatlar əmələ gələ bilər. Xəstənin dəri rəngi tədricən solğunlaşır. Hətta dilin zaman zaman ağrıdığı və şişdiyi də görünə bilər.
Gündəlik işlərdə sinə ağrısının meydana çıxma ehtimalı var. Hətta isti yay aylarında qanazlığı olan insanların əlləri və ayaqları daha soyuq olur. Bundan əlavə, konsentrasiyanın olmaması və diqqəti cəmləyə bilməməsi kimi problemlərin yaranma ehtimalı var. Yetərsiz miqdarda oksigen səbəbiylə sonrakı mərhələlərdə tez-tez başgicəllənmə müşahidə olunur. Bu, idman fəaliyyətlərindən başqa gündəlik işləri belə yerinə yetirməkdə çətinlik yaradır. Narahat ayaqlar sindromu xüsusilə gecə saatlarında əzələ ağrıları səbəbindən mümkündür. Qansız xəstədə tez-tez baş ağrısı görünməyə başlayır. Xəstə pəhrizini dəyişməsə də, halsızlaşa və nəfəs darlığı müşayiət edə bilər.
Anemiya diaqnozu necə qoyulur?
Qan analizləri arasında tez-tez qan analizləri olur. Say dəyərləri hemoglobin və eritrositlər kimi dəyərləri təyin etməyə imkan verir və anemiya diaqnozu üçün kifayətdir. Ancaq bəzi hallarda həkim buna əlavə olaraq müxtəlif testlər təyin edə bilər. Həkim xəstənin tibbi tarixi və simptomları barədə soruşa bilər. Daha dəqiq diaqnoz üçün fiziki müayinə tələb olunur. Bu müayinə zamanı bədənin hər hansı bir yerində qanaxmanın olub-olmadığı yoxlanılır. Dil və dırnaqlar yoxlanıla bilər.
Ürək döyüntülərinin sürətli və ya qeyri-müntəzəm olub-olmadığını öyrənmək üçün ürəyi izlənilə, nəfəs almanın normal olub olmadığını müəyyən etmək üçün ağciyərlər də dinlənilə bilər. Dalağın normal ölçüdə olub olmadığını yoxlamaq üçün qarın müayinəsi edilə bilər. Bunlara əlavə olaraq anemiyaya səbəb ola biləcək mədə-bağırsaq sistemi xəstəliklərinin araşdırılması üçün nəcis nümunələri götürülə, nəcisdə qan olub olmadığı araşdırıla bilər. Nəcisdə qan aşkar edilərsə, əlavə endoskopik tətbiqlər və ya bəzi digər testlər tələb oluna bilər. Kolonoskopiya qanaxma, kolon selikli qişasının böyüməsi və ya kolon xərçəngi kimi şərtləri araşdırmaq üçün də həyata keçirilə bilər.
Anemiyanı necə müalicə etmək olar?
Anemiyanın müalicəsi xəstəliyin şiddətinə uyğun olaraq təyin edilir. Başlanğıc və ya ara mərhələdə anemiyanı aradan qaldırmaq üçün dəmir, B12 və fol turşusu əlavələri edilə bilər. Bu əlavələr şifahi olaraq qəbul edilən həblər şəklində ola bilər və ya inyeksiya yolu ilə tətbiq oluna bilər. Hamilə qadınlarda dəmir preparatları həkimin tövsiyəsi əsasında həyata keçirilir. Bəzi hallarda hər xəstənin qəbul edə biləcəyi əlavələr hamilə qadınlara da tövsiyə olunur, bəzi hallarda isə müxtəlif dərmanlardan istifadə edilməlidir. Bədəndə çox dəmirin qəbulu digər orqanlara zərər verə bilər. Dəmirlə yanaşı, bəzi xəstələrdə B12 və ya fol turşusu çatışmazlığı nəticəsində anemiya da ola bilər. Bu xəstələrdə B12 və ya fol turşusu əlavəsi eyni şəkildə tətbiq edilir.
Bəzi ciddi hallarda əvəzedici terapiya kimi istifadə olunur. Qan əlavəsi tələb oluna bilər. Nəticədə bir çox növləri olan anemiyanın bir çox müalicə üsulları mövcuddur və bu müalicələr anemiyanın növünə və həkimin tövsiyələrinə uyğun olaraq həyata keçirilir. Əsasən, müalicələr uğurla başa çatır və xəstə ömrünün qalan hissəsini normal şəkildə davam etdirir.
oxumaq: 0
