Damarlarda qırmızı qan hüceyrələrinin dərialtı toxumalara çıxması nəticəsində baş verir. Ümumiyyətlə, travmalar, zədələr, infeksiyalar, iltihablı dəyişikliklər, toxumaların bütövlüyünü pozan vəziyyətlər qan laxtalanma sistemində heç bir problem olmadan purpuraya səbəb olur.
Purpura və Ekximoz nədir?
Purpura : Dəri altında müşahidə edilən iynə Ucun ölçüsündən daha böyük qanaxmaya purpura deyilir. Damardakı qırmızı qan hüceyrələrinin dərialtı toxumalara çatması nəticəsində baş verir.
Ümumiyyətlə, travmalar, zədələr, infeksiyalar, iltihablı dəyişikliklər, toxumaların bütövlüyünü pozan vəziyyətlər qan laxtalanma sistemində heç bir problem olmadan purpuraya səbəb olur. .
Ekximoz: Dəri altında müşahidə edilən 1 sm-dən böyük qanaxmaya ekimoz deyilir.
İdiopatik Trombositopenik Purpura (İTP)
İTP "İdiopatik Trombositopenik Purpura" trombositlərin sayının bilinməyən azalması və nəticədə bədəndə qanaxma deməkdir. ITP-nin iki növü var; Kəskin (qısamüddətli) Xroniki (uzunmüddətli) Kəskin İTP adətən 6 aydan az davam edir və adətən uşaqlarda və hər iki cinsdə bərabər şəkildə müşahidə olunur. Xroniki İTP böyüklərdə və qadınlarda kişilərə nisbətən 2-3 dəfə daha çox görülən formadır. Bir çox uşaqlarda İTP son dərəcə yumşaqdır və təkrarlanmır, bir neçə həftə və ya ay davam edir. Çox vaxt trombositlərin sayı hətta müalicəyə ehtiyac olmadan 8-12 ay ərzində normala qayıdır. Uşaqların 5%-də xəstəlik müalicəyə davamlıdır. Yetkinlərdə xəstəlik adətən daha uzun sürür. Əslində xəstəliyin illərlə davam etdiyi hallar bildirilmişdir.
İTP-nin səbəbi nədir?
İTP autoimmun xəstəlikdir. Otoimmün xəstəliklərdə bədənimiz öz hüceyrələrini və toxumalarını yad hüceyrə kimi qəbul edir və onları məhv etməyə çalışır. İTP-də bədənimiz öz trombositlərini yad hesab edir. Trombositlər normal olaraq sümük iliyində istehsal olunur, lakin sonra qanda antikorlarla örtülür və dalaqda parçalanır. İnfeksiya uşaqlarda İTP əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər.
İTP Xəstəliyinin Simptomları hansılardır?
Xəstələrdə qanaxma var. Bədənin daxilində və ya xaricində qanaxma; dəri altında və subkutan olaraq baş verə bilər. Dəridə qanaxma, petechiae və ya purpura birlikdə baş verə bilər. Petechiae dərinizdəki kiçik qırmızı və ya bənövşəyi ləkələrdir. Purpura bənövşəyi, qəhvəyi və qırmızı qançırlardır. Xəstələrdə xarici qanaxmalar da burun qanaması, dişləri fırçalayarkən diş ətinin qanaması, anormal menstrual qanaxma, uzun müddət kəsilmiş yerdən qanaxma şəklində də ola bilər.
Sidikdə və ya nəcisdə qan və ya anusdan qanaxma da ümumi simptomlardır. ITP simptomları birdən göstərə bilər və ya zamanla baş verə bilər. Yüngül İTP tez-tez asemptomatikdir. Rutin qan testi zamanı aşağı trombosit sayı qeyd olunur. Şiddətli trombositopeniya bədənin demək olar ki, hər yerində qanaxmaya səbəb ola bilər. Bu şəkil təcili müalicə tələb edir.
İTP Xəstəliyinin müalicəsi necədir?
Xəstəliyin müalicəsi insandan insana dəyişir. Bəzi hallar yalnız trombositlərin sayı çox aşağı olmadıqda izlənilir. Ümumiyyətlə, müalicədə ilk seçim dərman müalicəsidir. Dərman müalicəsində çox vaxt steroidlərə üstünlük verilir.
Steroidlər arasında ən çox istifadə edilən dərman prednizondur. Steroidlərin yan təsirləri olduğu üçün onları uzun müddət istifadə etmək əlverişsizdir. Müalicə zamanı bu vəziyyət nəzərə alınır.Rezistent olan, yan təsirləri olan xəstələrdə splenektomiya aparılır. Dalağın çıxarılması böyüklər üçün çox zərər vermir. Şəxs bəzi infeksiyalara həssas ola bilər, bu halda dalaq çıxarılması əməliyyatından əvvəl xəstələr xüsusilə kapsullaşdırılmış mikroorqanizmlərə (Hemofil, pnevmokok və meningokokk) qarşı peyvənd edilməlidir
Trobositlər təcili qanaxması olan xəstələrə verilə bilər və ya ondan əvvəl splenektomiya. İTP olan xəstələrdə əsas müalicə parametrlərindən biri onların həyat tərzini tənzimləməkdir. Trombositlərin sayı aşağı olduğundan, bu xəstələr qanaxmaya meyllidirlər. Travmaya açıq fəaliyyətlərdən və idmanlardan qaçınmaq lazımdır. Travmatik fəaliyyətlərə misal olaraq futbol, boks, xizək sürmə və at sürmə kimi idman növlərini göstərmək olar. Bu fəaliyyətlərdə ən çox qorxanlar; baş travmalarıdır və İTP olan bir xəstədə travmadan sonra asanlıqla beyin qanaması ola bilər. Bu cür fəaliyyətlər əvəzinə xəstə gəzinti və velosiped sürmə kimi daha təhlükəsiz fəaliyyətlərlə məşğul ola bilər.
oxumaq: 8
