Demensiyanın ən geniş yayılmış forması olan və demans olaraq da bilinən Alzheimer, beyin hüceyrələrinin ölümü ilə əlaqədar bilişsel funksiyaların azalmasına səbəb olan nevroloji bir xəstəlikdir.
Alzheimer nədir?
Xəstəliyin səbəb olduğu beyin hüceyrələrinin azalması səbəbiylə beyin kiçilərək kiçilir. Bu da insanda yaddaş problemlərinə gətirib çıxarır.
Yaşlılar arasında demansın ən çox yayılmış səbəbidir. Adətən 60 yaşdan sonra müşahidə olunan Alzheimer xəstəliyinin əlamətləri tədricən və zamanla insana elə təsir edir ki, gündəlik işlərini təkbaşına görə bilmir.
Xəstənin öz hiss və düşüncələrini idarə etməsinə mane olan xəstəlik ilkin dövrdə sadə, dözülə bilən unutqanlığa gətirib çıxarır. Ancaq zaman keçdikcə irəliləyir, bu da insanın yaxın keçmişdə etdiklərini xatırlaya bilməməsinə səbəb olur. İnsan dostlarını, ailəsini, həyat yoldaşını və hətta uşaqlarını tanıya bilmir.
Xəstəliyin son dövründə insan öz əsas ehtiyaclarını ödəyə bilmir. Alzheimer xəstəliyinin əlamətlərinə keçməzdən əvvəl, Alzheimer xəstəliyinin nə olduğunu başa düşmək lazımdır.
Nevroloji xəstəlik olan Alzheimer, demensiyanın bir növüdür. Sağlam insanlarda yaşla birlikdə beyin hüceyrələrinin bir qədər itkisi müşahidə olunur. Ancaq proqressiv bir xəstəlik növü olan Alzheimer xəstəliyinin varlığında bu itki çox daha sürətlə irəliləyir.
Alzheimer beynin sinir hüceyrələrində anormal protein yığılması səbəbindən inkişaf edir. Beta amiloid olaraq təyin olunan bu zülallar zamanla artır və beyin toxumasından çıxarıla bilmir. Beyinin normal funksiyalarını yerinə yetirməsi üçün sinir hüceyrələri bir-biri ilə əlaqə saxlamalıdır. Lakin zülal toplandığı üçün bu hüceyrələr arasındakı əlaqə pozulur və nəticədə sinir hüceyrələri ölməyə başlayır. Beyin hüceyrələrində baş verən sürətli ölüm beynin kiçilməsinə və buna görə də həcminin azalmasına səbəb olur.
İnsanın şüurunun zamanla təsirləndiyi xəstəlik əvvəlcə yüngül ağır unutqanlığa gətirib çıxarır. Bu unutqanlıq əlamətləri elə bir səviyyədədir ki, insanın özünün və yaxınlarının görməzdən gəlməsi mümkün deyil. Ancaq Alzheimer mütərəqqi bir xəstəlik olduğundan, simptomlar zamanla daha da pisləşir. orta
Xəstəliyin ilkin əlamətlərini daha çox insanın ailəsi hiss edir. Zaman keçdikcə insan sosial mühitini, ailəsini, keçmişini xatırlaya bilmir. Alzheimer xəstəliyinin səbəb olduğu unutqanlıq indiki zamandan başlayaraq keçmişə gedən yaddaşa təsir edir. Başqa sözlə desək, insan əvvəlcə son hadisələri unudur.
Alzheimer xəstəliyinin səbəbləri nələrdir?
Alzheimer xəstəliyinin dəqiq səbəbi hələ də aydınlaşdırılmayıb. Ancaq xəstəliyin genetik, həyat tərzi və ətraf mühit faktorları kimi faktorların səbəb ola biləcəyi məlumdur. Alzheimer xəstəliyində beyindəki fərqlər simptomların başlamasından illər əvvəl başlayır. Buna görə də insan Alzheimer xəstəsi olduğunu dərk etmir.
Beyində beta amiloid zülal hissəciklərinin toplanması səbəbindən sinir hüceyrələri arasında əlaqə pozulur. Zamanla beyin hüceyrələri sağlam insanlardan daha sürətli ölməyə başlayır. Beyindəki bu anormallıqlar beynin yaddaşla əlaqəli hissəsi olan hipokampus bölgəsində başlayır və zamanla bütün beyinə yayılır.
Beyin kiçilməsinə səbəb olan bu vəziyyətdə beyin kiçilir və bir çox funksiyalarını itirir. Bütün bu zərərlər beyində öyrənməyə cavabdeh olan asetilkolin adlı zülalın azalmasına, qlutamat adlı maddənin isə artmasına səbəb olur. Yəni əvvəlcə öyrənmə və yaddaşa təsir edən Alzheimer xəstəliyi illər keçdikcə yavaş irəlilədikcə digər zehni fəaliyyətlərdə də pozulmalara və pozulmalara səbəb olaraq həyat problemlərinə səbəb olur.
Alzheimerin əsas səbəblərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- İrəli yaş,
- Ailədə Alzheimer xəstəliyinin olması,
- Yaşanmış travmalar,
- Sosial həyat tərzi,
- Depressiya,
- APOE4 (ApolipoproteinE) gen daşıyıcısı,
- Aşağı təhsil səviyyəsi,
- Xolesterol,
- Piylənmə,
- Tip 2 diabet,
- Yüksək qan təzyiqi kimi damar xəstəlikləri,
- Daun sindromlu olmaq,
- Yuxu problemləri,
- Balanssız və qeyri-sağlam qidalanma vərdişləri,
- Siqaret çəkmək.
Alzheimer simptomları hansılardır?
Alzheimer xəstəliyi İlk əlamətlərdən biri unutqanlıqdır. Başlamaq İlk başlarda yüngül olan unutqanlıq insanın həyat keyfiyyətini bir az aşağı salsa da, gündəlik fəaliyyətinə çox təsir etmir. Xüsusilə təlim keçmiş insanlar bu simptoma çox yaxşı dözə bilirlər. Ancaq sonrakı dövrdə unutqanlığın şiddətinin artması səbəbindən insanın həyat keyfiyyəti aşağı düşür.
İnsanın idrak və davranış baxımından təsirləndiyi bu dövrdə insanların, əşyaların və yerlərin adlarını xatırlamaq çətinləşir. İnsan son hadisələri xatırlaya bilmir və ya yolunu tapa bilmir. Xəstəliyin sonrakı mərhələsində simptomlar artır və xəstənin həyatı təsirlənməyə başlayır. İnsan zamanla özünə qapanaraq özünü xarici aləmdən təcrid edir.
Alzheimer xəstəliyinin simptomları xəstəliyin dövrünə görə fərqlənir:
Başlanğıc Dövrünün Simptomları;
- Şaşqınlıq,
- Unutma. son hadisələr,
- Danışanları xatırlaya bilməmək,
- İnsanların, əşyaların və yerlərin adlarını unutmaq,
- Yolları qarışdırmaq, evi tapa bilməmək,
- /li>
- Eşyalarını itirmək,
- Daim eyni hadisələrdən danışmaq,
- Danışarkən söz tapmaqda çətinlik çəkmək,
- Qərar verə bilməmək,
- Narahat olmaq,
- Dəyişən əhval-ruhiyyə,
- İntrovert olmaq.
Alzheimer xəstəliyinə kimlər tutulur?
Araşdırmalar Alzheimer xəstəliyinin qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox olduğunu göstərdi. Bunun əsas səbəbinin qadınların kişilərdən daha uzun ömür sürməsi olduğu düşünülür. Alzheimer xəstəliyinin əmələ gəlməsində rol oynayan faktorlarla yanaşı, Alzheimer xəstələri üzərində aparılan müayinələrdə bu xəstəliyi olan insanların beyin toxumalarında beta amiloid lövhələri aşkar edilib. Bu məlumatların yaxın illərdə xəstəliyin dəqiq səbəbinin müəyyən edilməsində mühüm rol oynayacağı düşünülür.
Alzheimer diaqnozu necə qoyulur?
Ən çox israrla olur. Alzheimer xəstəsi olan ailə bir həkimə müraciət edir. Həkim ilk növbədə xəstənin hekayəsini insanın özündən, lazım gələrsə ailəsindən dinləyir. Daha sonra nevroloji müayinə ilə insanın tarazlığı, duyğuları və davranışları ölçülür. İnsanın yaddaşının hazırkı vəziyyətini anlamaq üçün bir sıra nevroloji yaddaş testləri aparılır. Həkim lazım gəldikdə radiologiya və laboratoriya testləri kimi əlavə testlər tələb edə bilər. Maqnit rezonans (MR), kompüter tomoqrafiyası (CT), pozitron emissiya tomoqrafiyası (PET) kimi görüntüləmə prosedurlarından sonra həkim xəstəni qiymətləndirir. Bütün məlumatların işığında həmin şəxsə Alzheimer diaqnozu qoyulur.
Alzheimerin Müalicə Metodları hansılardır?
Alzheimer xəstəliyi insanın özünü olduğu kimi ailəni də təsir edir. Buna görə də müalicə prosesindən əvvəl həkim xəstənin ailəsinə xəstəni necə müalicə etməli, nə etməli və nə etməməli olduğu barədə məlumat verir.
Alzheimer xəstəliyinin orqanizmdən tam çıxarılması üçün hələ heç bir müalicə yoxdur. Mövcud müalicə üsulları yalnız xəstəliyin gedişatını yavaşlata bilər. Bu xüsusiyyəti ilə xəstənin şikayətlərini azaltmaq hədəflənir.
Alzheimerin müalicəsi xəstəliyin mövcud vəziyyətinə görə fərqlənir. Dərmanlarla müalicə adətən aşağı dozadan başlayır. Vaxt keçdikcə dərmanların dozası artır. Beləliklə, həm xəstənin, həm də xəstəyə qulluq edən ailənin həyat keyfiyyəti yüksəlir. Bütün bunlara baxmayaraq, Alzheimer xəstəliyinin mütərəqqi xarakterinə görə zaman keçdikcə xəstə daha da pisləşir.
İnsan gündəlik işlərini görməkdə çətinlik çəkir. Bu prosesdə Xəstəyə öz mühitində qulluq edilməlidir. Yəni xəstə ailəsi ilə yaşamırsa, həftəlik növbə ilə bu və ya digər evdə xəstəyə qulluq edilməməlidir. Bunun əvəzinə xəstənin evində qalmaq və xəstəyə qulluq etmək xəstənin rahatlığı və psixi sağlamlığı üçün vacibdir.
oxumaq: 0
