Tibbi dildə təngnəfəslik kimi də tanınan dispne; nəfəs darlığı dərindən nəfəs ala bilməmək və ya havaya ac qalmaq kimi təyin edilə bilər. Normalda tənəffüs beynin şüursuz hərəkətidir və insan diqqət etmədiyi müddətcə diqqətdən kənarda qalır. Nəfəs darlığı olduqda, insan nəfəs aldığı havanın ona kifayət etmədiyini və nəfəs almaq üçün xüsusi bir səy göstərməsi lazım olduğunu düşünür. Xalq arasında oksigen aclığı olaraq da bilinən bu vəziyyətə ağciyər və ürəklə bağlı müxtəlif xəstəliklər səbəb ola bilər. Belə hallarda insan nərdivan qalxmaq kimi səy tələb edən işləri yerinə yetirərkən nəfəsi kəsilir və tez-tez dincəlmək və nəfəs almaq istəyir. Bəzi hallarda, insan istirahət zamanı nəfəs darlığı hiss edə bilər. Xüsusilə yay aylarında artan təngnəfəslik şikayətləri həm ağciyər xəstəlikləri, həm də yay aylarında ürəyə yüklənmənin artması ilə bağlı ola bilər.Bu, şüursuz hərəkətlərdəndir. Ürək döyüntüsünün tezləşməsinə səbəb olan işdən kənar fəaliyyətlər və ya fəaliyyətlər istisna olmaqla, bir insanın nəfəs almasını hiss etməsi gözlənilmir. Ancaq insanın nəfəs darlığı kimi bir problemi varsa, insan nəfəs almasından xəbərdar olur. Nəfəs darlığı və ya insanlar arasında məşhur olduğu kimi, nəfəs darlığı, insanın fərqinə vardığı çətin bir şəkildə nəfəs alma kimi təyin edilə bilər. Oksigen açlığı olaraq da bilinən narahatlıq, insanın gündəlik fəaliyyətinə müdaxilə edəcək və həyat keyfiyyətini aşağı salacaq qədər şiddətli ola bilər. Psixoloji səbəblərlə yanaşı ağciyər və ürək xəstəlikləri ilə də inkişaf edə bilən nəfəs darlığı, ağciyər və ağciyərdənkənar səbəblər olaraq iki ayrı başlıq altında qiymətləndirilir. Ancaq nəfəs darlığı da zamanla tədricən baş verə bilər. Sinə qəfəsində sıxılma, nəfəs darlığı, nəfəs darlığı kimi şikayətlərə səbəb olur. Nəfəs darlığı subyektiv bir vəziyyətdir. Buna görə də nəfəs darlığının tərifi və şiddəti insana, coğrafiyaya və mədəniyyətə görə fərqlidir. Nəfəs darlığının səbəblərinə keçməzdən əvvəl tez-tez “Nə “Nəfəs darlığının əlamətləri nələrdir?” sualına cavab vermək lazımdır, təngnəfəsliyin xroniki və ya xroniki ola biləcək bütün şikayətləri ciddi qəbul edilməlidir.Narahatlığın səbəbi araşdırılmalı və ocaq xəstəliyi olmalıdır. Müalicə edilməlidir.Nəfəs darlığı ilə ortaya çıxan bəzi simptomları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Nəfəs almaqda çətinlik,
- Sürətli nəfəs
- Sinə nahiyəsində sıxılma hissi,
- Boğulurmuş kimi hiss,
- Hırıltı,
/li> - Hava aclığı,
- Xroniki və ya qəfil öskürək,
- Qanlı bəlğəm,
- İstirahət zamanı nəfəs almaqda çətinlik ,
- Dodaqlarda və əllərdə mavi rənglər,
- Ürək döyüntüsü,
- Nəfəs darlığı səbəbindən nitqin daimi dayanması,
- Aşağı ayaq və ayaqlarda ödem,
- Gündəlik fəaliyyətlər zamanı dayanma və nəfəs alma ehtiyacı,
- Baş ağrısı,
- Başgicəllənmə,
- Şüurun pozulması,
- Çəki itkisi,
- Zəiflik,
- Yorğunluq.
Nəfəs darlığının səbəbləri nələrdir?
Nəfəs darlığı gərginliyə, hava aclığına səbəb ola bilər, əvvəlkindən daha çox enerji sərf edir. İnsanın nəfəs almaqda çətinlik çəkməsi və ya kifayət qədər nəfəs ala bilməməsi olaraq təyin oluna bilən nəfəs darlığı daha çox ağciyərlərdə mövcud olan xəstəliklərə görə görülür.
Lakin təngnəfəslik ürək xəstəlikləri və ya psixoloji səbəblərdən də yarana bilər. Nəfəs alma və nəfəs almada çətinlik yaradan bu narahatlıq, həyati funksiyaları olan toxuma və orqanların yetərincə oksigenlə təmin olunmamasına səbəb olaraq bir çox fərqli xəstəliyə yol aça bilər. Piylənmə insanın ağciyərlərinin kifayət qədər hava almamasına, nəfəs darlığına səbəb ola bilər. Anemiyanın olması halında, bir şəxs qırmızı qan hüceyrələrinin (RBC, eritrositlər, qırmızı qan hüceyrələri) azalması səbəbindən nəfəs darlığından şikayət edə bilər. Bu xəstəliklər tez-tez nəfəs darlığına səbəb olur. Müxtəlif mikroorqanizmlərin səbəb ola biləcəyi aşağı və/və ya yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları insanın tənəffüs yollarının daralmasına səbəb ola bilər. Xalq arasında saman qızdırması kimi tanınan allergik rinit, astma, KOAH, pnevmoniya, (sətəlcəm) bronxiolit və bronşektazi xəstəliklərin olması nəfəs darlığına səbəb ola bilər. KOAH-da nəfəs darlığı hissi idmanla başlayır və getdikcə artmağa meyllidir. Astma xəstələrində nəfəs darlığı daha az rast gəlinir. Nəfəs darlığı ağciyərdə plevral maye və ya başqa sözlə plevrada maye yığılması, pnevmotoraks, yəni ağciyərin tam və ya qismən çökməsi kimi xəstəliklərin olması zamanı da inkişaf edə bilər. Şəxsin həyat funksiyalarının pisləşməsinə səbəb ola biləcək ağciyər emboliyası (ağciyərlərə gedən damarlarda laxtalanma) olduqda, insanda nəfəs darlığı yarana bilər. Xroniki bronxit və ağciyər xərçəngi kimi xəstəliklərlə yanaşı, siqaret çəkmək, zərərli kimyəvi maddələrlə nəfəs almaq, sənaye bölgəsində yaşamaq, ətraf mühit və hava çirkliliyi kimi ətraf mühit faktorları da nəfəs darlığına səbəb ola bilər.
- Ürəkdən asılı olaraq. Nəfəs darlığı inkişaf edir: Tənəffüs sistemi xəstəlikləri ilə yanaşı, ürək və qan dövranı sistemi ilə əlaqəli xəstəliklərin olması zamanı da nəfəs darlığı müşahidə edilə bilər. Ancaq ürək səbəbiylə inkişaf edən nəfəs darlığı adətən birdən-birə baş vermir. İnsanın təngnəfəslik şikayəti zaman keçdikcə baş verir və getdikcə şiddətlənir. İnsanın əvvəlcə fərqinə varmadan dözə bildiyi bu vəziyyət xəstəlik irəlilədikcə şikayətlərin artmasına səbəb olur. İnfarktın ilk əlamətlərindən biri olan nəfəs darlığı zaman zaman ürək döyüntüsü kimi müxtəlif ürək xəstəliklərindən də yarana bilər. Ürək çatışmazlığı, ürək tamponadası, (ürək ətrafında maye yığılması), yüksək qan təzyiqi, (hipertoniya) və koronar damarların tıxanması kimi xəstəliklər də nəfəs darlığına səbəb ola bilər.
- Nəfəs alma. Psixoloji səbəblərə görə inkişaf edən stenoz: Bir növ narahatlıq pozuqluğu olan çaxnaşma hücumları, klostrofobiya, sıx stress, narahatlıq və bəzi digər əhval pozğunluqları insanın nəfəs darlığına və ya boğulurmuş kimi hiss etməsinə səbəb ola bilər.
Nəfəs alma Stenozun diaqnozu necə qoyulur?
Xəstə təngnəfəslik şikayəti ilə həkimə müraciət etdikdən sonra həkim xəstənin anamnezini alır və fiziki müayinə aparır. Həkim döş qəfəsinin rentgenoqrafiyası, KT, ağciyər funksiyası testləri, koronar angioqrafiya, EKQ və EKO, eləcə də diaqnoza kömək edən laboratoriya testləri kimi bir çox fərqli texnika tələb edə bilər. Əldə edilən bütün tapıntılar işığında nəfəs darlığına səbəb olan fokal xəstəliyin diaqnozu qoyulur.
Nəfəs darlığını necə müalicə etmək olar?
Nəfəs darlığının qarşısını almaq üçün, siqaret dayandırılmalı, kimyəvi maddələrdən və ya uzun müddət çirkləndirilməlidir.Hava ilə nəfəs almamaq məsləhətdir. Nəfəs darlığı fərqli bir əsas xəstəlik səbəbiylə ortaya çıxan bir növ simptomdur. Buna görə də nəfəs darlığının müalicəsi fokus xəstəliyə görə müxtəlif üsullarla aparılır.
Nəfəs darlığının qəfil inkişafı təcili müdaxilə tələb edə bilər. Belə hallarda oksigen səviyyəsini artırmaq üçün şəxsə maska ilə oksigen verilir. Ağır hallarda müsbət təzyiqli ventilyasiya tətbiq olunur. Beləliklə, insanın yorğun əzələləri istirahət edərkən sağlam nəfəs alması təmin edilir.
oxumaq: 0
