Tənhalıq əksər filmlərin, şeirlərin və kitabların mövzusudur ki, bu vəziyyət bəziləri üçün şəfa, bəziləri üçün isə qorxudur. Tək qalan insan öz vəziyyətini acizlik, özünə məxsus qiymətli vaxt, yoxsa dözməsi çətin bir vəziyyət kimi şərh edir? Hətta bu bir neçə sualla belə görünür ki, tənhalıq məsələsini insanın ona bağladığı məna və qavrayışla bağlı çox dərin və geniş şəkildə müzakirə etmək olar. Melaine Klein “The Capacity to Be Alone” başlıqlı məqaləsində bir insanın ilk dəfə yaxınlıqdakı bir baxıcı ilə tək qalaraq bu təcrübəni yaşadığını söylədi. İki insan yan-yanadır, amma başqa işlərlə məşğuldurlar və əslində təkdirlər. Klein bunun bir paradoks olduğunu söylədi. Bu vəziyyətin bir uzantısı olaraq insanların yalnızlığı yaşamağı bir insanın varlığı daxilində öyrəndiyini və insan tələb etdiyi zaman əlaqə qura biləcək bir məkana sahib olduğu zaman tənhalığın funksional hala gəldiyini düşünə bilərik. tənhalığa məhkum, onun mənası və əhəmiyyəti üzərində düşünərək heç vaxt tam başa düşülə bilməyəcəyi və faydasız heç kimin yanında olmayacağı qənaətinə gəlmək. Bir insanın başa düşülmək və dəstəklənmək istəyi ətrafdakı insanların müxtəlif davranışlarını yanlış qavramasına və şərh etməsinə səbəb ola bilər. O, digərini axtarmaq, digərinin varlığına həsrət qalmaq və bu tələbata cavab tapa bilməmək ilə xarakterizə olunur. Mövcud tələbata cavab verə bilməmək də insanın insanlarla inam problemlərinə səbəb ola bilər.
Çox vaxt ayrılıq və tərk edilmə təcrübələri ilə birlikdə düşünülən tənhalıq, bu çərçivədə insanlar arası münasibətlərdə etibar problemlərinə səbəb ola bilər. Bu, bizim iradəmizə zidd mövcud olduğumuz dünyada çarəsizliyi yaşamaqla paraleldir.
Algılanan sosial dəstəyin aşağı səviyyəsi ilə tənhalıqdan şikayət edən insan bir-biri ilə əlaqəlidir.
Ölkəmizdə aparılan bir araşdırma tənhalığın zərərdən qaçma meyli ilə müsbət əlaqədə olduğunu göstərdi. Zərərdən yayınma qabiliyyəti az olan şəxslərin daha çox ekstrovert olduğu aşkar edilmişdir. Buradan başlayın İnsanların zərər görəcəyindən qorxduqları üçün əlaqələr qurmaqdan çəkindiklərini şərh edə bilərik. Demək olar ki, insanlar inciməkdən, mənfi tənqidlərə məruz qalmaqdan, pis rəftardansa tək qalmağı üstün tuturlar. Ancaq bu insanların tənhalıqlarında xoşbəxt və dinc olduqlarını iddia etmək olmaz.
Fransız mütəfəkkiri Mişel Fuko “İnsan tək qalmağı bacara bilmirsə, başqaları ilə də ola bilməz. ” dedi. Kleinə görə, tək olmaq qabiliyyəti yetkinliyin və özünü dərk etməyin vacib addımlarından biridir. Digər tərəfdən, təkbaşına olmaq insanın öz qərarları, idealları, düşüncələri, bir sözlə, özü və ətraf mühit haqqında təsəvvürləri ilə baş-başa qaldığı boş bir məkan da ola bilər.
Bu, şübhəsiz ki, insana problemləri həll etmək, şərh etmək, perspektivləri qiymətləndirmək və özünü dərk etmək üçün yol aça biləcək bir azadlıqdır. Məhz bu bir üstünlük olaraq tənhalıqdır, insanda ağrı və tənhalıq hissləri deyil, məmnunluq hissi yaradır. Bu insanlar tək olduqları zaman nəyisə ortaya qoya və yarada bilərlər. Bu şərtlərdə tənhalıq insanın istədiyi və ehtiyacı olduğu zaman başlayır, istəmədiyi zaman sona çatır. Ona görə də insanın yaradıcılığını və özünü həyata keçirmə idealını dəstəkləyən son dərəcə konstruktiv prosesdir.
Yalnızlıq, insanın verdiyi mənaya uyğun olaraq üzərində işləyən insanlar tərəfindən müxtəlif üsullarla idarə oluna bilər. İrvin Yalom deyir ki, insan qaçılmaz olaraq tək olduğunu və üç növ təcridlə üzləşdiyini qəbul etməlidir. Bunlar; şəxsiyyətlərarası, şəxsiyyətdaxili və ekzistensial təcrid (Yalom, 1980).
Yalom, şəxsiyyətlərarası təcridin tənhalıq kimi yaşandığını və insanın sosial bacarıqlarının olmaması, şəxsiyyət modeli (şizoid, mühakimə) və yaxınlıq haqqında ziddiyyətli hisslər nəticəsində yaşandığını bildirir. O deyir ki, insanın daxili təcrid olunması o zaman baş verir ki, emosiya və düşüncələrini sıxışdırıb, istəklərini təxirə salıb, lazım bildiyi işləri könülsüz edir. İnsan öz daxilində özündən təcrid olunur, özündən təcrid olunur.&nb sp;
Ekzistensial izolyasiya Yalomun xüsusilə diqqət yetirdiyi məsələdir. İnsan tək olanda bütün qorxu və narahatlıqları ilə təkbaşına qarşılaşmalı olur. O deyir ki, bu tənhalıqla üzləşmək nəticəsində insan başqa insanlarla daha dərin və mənalı əlaqə qura bilir. Bu məqamda Yalomun fikirləri ilə Fukonun dediklərini dəstəkləyirik. İnsan tək olduğunu qəbul etməlidir, ancaq bu yolla sağlam münasibətlər qura bilər, tənhadır, tənha deyil. Yalom: "Ölüm insanın ən tənha təcrübəsidir." deyir. Birini çox sevə bilərsən, onun üçün ölümü riskə ata bilərsən, hər şeyi qurban verə bilərsən, amma ölüm insanın tək başına yaşadığı bir şeydir (Yalom, 1980).
Yalnızlıq insana qurtularaq məna tapmağa kömək edir. Yaradıcılığını ifadə etməyə, özünü və ideallarını həyata keçirməyə imkan verdiyi nöqtədə bu, əvəzolunmaz bir dayağa çevrilə bilər. Öz sahəsində, öz məsuliyyəti və azadlığı ilə tək qalmaqdan həzz ala bilən insan öz təbiəti ilə bağlı ən həqiqi həqiqətlərdən birinə yiyələnə bilmişdir. İnsan tənhadır və şəxsiyyətlərarası münasibətlərdə sərhədlərə, fərdiliyə və şəxsi məkana dözməyi bacarmalıdır.
“tənhalıq susdurmaq deməkdir
Öz səsinlə özünü oymaq,
iç bədən dişi,
xəyal. xəyal
genişlənməkdir.” (Toptaş, 1990)
oxumaq: 0
