Mikrobiota insan orqanizmindəki hüceyrələrin sayının 90%-ni təşkil edir; Viruslar, bakteriyalar və təkhüceyrəli orqanizmlərdən ibarət quruluşdur. Probiyotiklər kifayət qədər miqdarda ağızdan qəbul edildikdə sağlamlığa müsbət təsir edən canlı mikroorqanizmlərdir. Bağırsaqda mikrob tarazlığını yaxşılaşdıraraq floraya töhfə verir, rəqabət yolu ilə xəstəlik törədən mikroorqanizmlərə imkan vermir və onların sonradan nəcislə xaric olmasını təmin edir. Probiotiklərin qida mənbələri: fermentləşdirilmiş yoqurtlar, pendir, turşu, çiy kolbasa, çörək, pivə, şərab, kumiss və tərkibində laktobakteriyalar, bifidobakteriyalar, enterokokklar, streptokoklar olan kefir.
Pəhriz faktorları və yemək vərdişləri bağırsaq mikrobiotasının modulyasiyasında mühüm rol oynayır. Bunda diqqət çəkən məqam isə bu təsirin çox qısa müddətdə baş verə bilməsidir. Məsələn, siçanlar üzərində aparılan tədqiqatlarda az yağlı və tərəvəz kompleksi karbohidratlarla zəngin pəhriz yüksək yağlı və yüksək şəkərli pəhrizə keçirildikdə; və ya insanlarda aparılan tədqiqatlarda yüksək yağlı və az lifli pəhrizdən az yağlı və yüksək lifli pəhrizə keçdikdə belə, bir gün ərzində bağırsaq mikrobiotasında əhəmiyyətli dəyişikliklərin baş verdiyi müşahidə edilmişdir. Belə nəticəyə gəlindi ki, normal qida ilə qidalanan siçanlarla müqayisədə yüksək yağlı qida ilə qidalanan siçanlarda probiotik təsiri olan bakteriyaların sayı daha az olub.
Prebiyotiklər həzm olunmayan, lakin bağırsaqda parçalanan və yoğun bağırsaqda bakteriyaların çoxalmasını və aktivliyini artıraraq bağırsaq sağlamlığını yaxşılaşdıran həzm olunmayan karbohidratlardır. Laktuloza, disakarid, inulin, oliqosakkaridlər (maltoza, soya, ksiloza), tərkibində oliqofruktoza və qalaktoza olan qalaktoliqosakkaridlər (paxlalılar) prebiyotiklərin qida mənbəyidir. İnulinin alt forması olan fruktooliqosaxaridlərin qida mənbələri bunlardır: buğda, soğan, banan, sarımsaq, pırasa, Qüds artishoku, dandelion, qulançar, noxud, arpa və çovdar. Bundan əlavə, ana südü də tərkibindəki oliqosakaridlərə görə yaxşı bir prebiyotik mənbəyi hesab olunur.
Sinbiotiklər probiyotiklər və prebiyotiklərin birləşməsidir. Postbio tiklər probiyotiklərin bioloji aktiv yan məhsullarıdır və qidalara əlavə olunduqda sağlamlığa müsbət töhfə verə bilən qısa zəncirli yağ turşuları kimi maddələrdir.
Probiotiklərin Sağlamlığa və Bəzi Xəstəliklərə Təsirləri
Tərkibində probiotik mikroorqanizmlər olan probiotik süd məhsulları təkcə qidalandırıcı deyil, həm də çoxsaylı sağlamlıq faydalarına malikdir. Probiyotiklərin müsbət təsir göstərməsi üçün onların bağırsaqda yerləşməsi lazımdır. Hal-hazırda bir çox xəstəliklərin müalicəsində və qarşısının alınmasında probiotiklərdən istifadə tendensiyası getdikcə artır.
• Tədqiqatlar göstərdi ki, probiotiklər ev sahibinin immun müdafiəsini və mikrob patogenlərinə qarşı müqavimətini artırır və bununla da mədə-bağırsaq sistemindəki bəzi fizioloji funksiyaları yaxşılaşdırır.
• Probiyotiklərdə ən yaxşı nəticələr laktoza malabsorbsiyasının və kəskin ishalın müalicəsində əldə edilmişdir. Probiotik tətbiqləri ilə laktozanın daha yaxşı həzm olunduğu və rotavirus infeksiyaları, antibiotiklər və kemoterapiyanın səbəb olduğu ishalın müddəti, tezliyi və təkrarlanmasının azaldığı müşahidə edilmişdir.
• The American Journal of Clinical Nutrition-da dərc edilən bir araşdırma, probiotik qatıqların aşağı yağlı klassik qatıqla müqayisədə obez insanlarda insulin həssaslığına və yağlara müsbət təsir göstərdiyi qənaətinə gəldi.
• Bir araşdırmada, kolorektal xərçəng əməliyyatından əvvəl probiotik əlavəsinin əməliyyatdan sonrakı müxtəlif fəsadları azaltdığı müşahidə edilmişdir.
• 45-65 yaş arası 2-ci tip şəkərli diabet xəstələri arasında aparılan araşdırmaya görə, bədən kütlə indeksi, aclıq qan şəkəri və HBA1C dəyərlərində (orta qan şəkəri dəyəri son 2-3 ay) probiotik mayalanmış südün istifadəsi və probiyotiklərin diabet müalicəsində tamamlayıcı olaraq istifadə edilə biləcəyi qeyd edilir.
• Nekrotizan Enterokolit (NEC) adətən vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrin bağırsaqlarının bir hissəsində baş verən toxuma zədələnməsidir. Xəstəlik olaraq görülən bir xəstəlikdir. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə NEC riskinə qarşı bağırsaq florasını dəyişdirmək və normallaşdırmaq üçün istifadə edilən potensial profilaktika olaraq probiotiklərin istifadə edildiyini nəzərə alaraq aparılan araşdırma nəticəsində probiotiklərin digər potensial patogenlərlə rəqabət apararaq bağırsaq mikrobiotasının dəyişdirilməsində mühüm rol oynadığı müəyyən edilmişdir.
• Tədqiqatda, tərkibində probiotik və prebiotik fermentləşdirilmiş süd olan məhsulun 3 həftəlik istifadəsindən sonra ümumi xolesterin səviyyəsində və aşağı sıxlıqlı lipoprotein (LDL) səviyyəsində azalma müşahidə edilmişdir. Başqa bir araşdırmada, 4-8 həftə ərzində fermentləşdirilmiş qatıqla qidalananlarda da oxşar nəticələr əldə edilmişdir. Bu araşdırmalara əsaslanaraq, uşaqlıqda başlayan probiotik və prebiyotiklə zəngin pəhrizin gələcəkdə baş verə biləcək ürək-damar xəstəlikləri riskini azalda biləcəyi düşünülür.
• Science Direct-də dərc edilən bir araşdırmada, probiotik müalicəsi alan iştirakçılar plasebo qəbul edənlərə nisbətən depressiv simptomlarda daha çox yaxşılaşma göstərdilər.
• Bağırsaq mikrobiotasının tərkibi müxtəlif mexanizmlər vasitəsilə autistik davranışları idarə edə bilir. Bundan əlavə, probiotik əlavələrin autizm əlamətlərini azaltdığı aşkar edilmişdir.
oxumaq: 0
