Bu günlərdə valideyn-müəllim görüşlərində mənə ən çox verilən sual "Uşaqlarımız üçün qaydaları necə təyin edirik?" baş verdi. Burada valideynlər olaraq ilk növbədə qərar verməliyik: Biz həqiqətən qaydalar müəyyən etmək istəyirikmi və bu qaydaların məsuliyyətini uşaqlarımıza verməkdə qərarlıyıqmı? Çünki ailələr cansıxıcı və cansıxıcı olanda qaydalar qoymağa qərar verirlər. Hər şey yaxşı olanda, yəni yaxşı və şən və şən olduqda, uşaqlar nizamı pozmurlar. Ancaq öz mənəvi rifahı yaxşı deyilsə, qaydalar dərhal ağlına gəlir. Ev tapşırıqları vaxtında edilməli, vaxtında yatmalı, bütün yeməklər bitməli və s. qaydalar meydana çıxır. Bunlar əvvəllər yox idi? Bu qaydalar hələ də var, lakin onlar çevik ola bilər. Uşaqdır, ev tapşırığını vaxtında yerinə yetirə bilmir, yeməyi bəyənmir, yeməyini ona yedizdirirəm. Yaxşı günlərdə qaydalara belə baxıldığı halda, valideynlər yorğun və streslidirsə, uşaqlar qaydaların sərtliyi ilə qarşılaşırlar. Bu qarşılaşma birdən uşaqda şok effekti yaradır. Nə baş verdiyini, nəyin dəyişdiyini soruşmağa başlayır. Həqiqətən nə dəyişdi və biz valideynlər də qaydaları xatırladıq. Bəs onda qaydaları necə təyin edək? Başlanğıcda dediyim kimi, əhvalımızdan asılı olaraq qaydalar dəyişməməsi üçün ilk növbədə valideyn kimi özümüzü yaxşı tanımalıyıq. Əlbəttə ki, qaydalar çevik ola bilər, lakin onlar dəyişkən olmamalıdır. Uşaqdan nə gözləyirik? Əvvəlcə bunlar müəyyən edilməlidir. Ən yaxşısı uşaqla danışaraq, onun yaşını və nə edə biləcəyini nəzərə alaraq, bu vəzifələrə qərar verməkdir. İki yaşından başlayaraq hər bir uşağın evdə görəcəyi işi var, yetər ki, onun bacaracağına inanırıq, ona güvənirik və ideal model olaq. Onun böyüklər kimi nələr edəcəyini gözləmədən, yaşına uyğun olaraq nə edə biləcəyini qiymətləndirək. Əgər iki yaşlı uşaqdan otağını səliqəyə salmasını tələb etsək, ona nə etməli olduğunu aydın və konkret şəkildə izah etməli və göstərməliyik. Yatağını düzəldən uşaq bunun görünməsini istəyir. Bunu görüb "necə örtmüsən? Simmetrik deyildi" demək əvəzinə "afərin, necə gözəldir" demək bu davranışın davamını təmin edə bilər. Əgər onun üzünə qiymət versək və onu arxadan düzəltməyə başlasaq, bilin ki, uşaq bir daha yatağının üstünü örtməyəcək. Hər halda, bəyənilmədiyini və yenidən düzəldiləcəyini deyəcək və süründürməçiliyə meyilli olacaq. Uşaq nə edir? O, nə etməli olduğunu aydın şəkildə bilməlidir. Bununla bağlı alınacaq qərarların açıq şəkildə izah edilməsi arzu olunan davranışların tətbiqini artıracaq. Aydın şəkildə izah edildikdən və başa düşüldükdən sonra izləmək də vacibdir. Təqib olunmayan iş həmişə pozulmağa namizəddir. Qaydaların qoyulması uşağa öz azadlığını və hüdudlarını görmək imkanı verir. Həmişə istədiklərini edən uşaqlar qaydaları və məhdudiyyətləri öyrənə bilməzlər. Öz həddini bilməyən fərd, başqalarının hüdudlarını bilə bilməz. İstəklərini hər zaman yerinə yetirməyə öyrəşmiş insan nə mənasız olduğunu öyrənə, nə də yox deməyi öyrənə bilər. Uşaq qaydalarda ilişib qalırsa, hərəkətlərinin məsuliyyətini dərk edə bilməz. O qənaətə gəlir ki, həyatımı yönləndirən biri olmalıdır. Həmişə qərar verən və bunu et deyən insanlar var. Əgər bu qaydalar uşağın həyatına yeni daxil olubsa, uşaq köhnə qaydasız həyata qayıtmaq üçün valideynləri sınaqdan keçirir. Onların sabit olub olmadığını yoxlamaq üçün testlər. Görmək istəyirəm. Bu tələyə düşmədən uşağa səbr və qətiyyət nümunəsi vermək lazımdır. Uşağa bu prosesə alışması üçün vaxt vermək yaxşı olardı. Onun üçün modelləşdirmə vaxtı və səbr, öyrənmə məhdudiyyətlərində bir addım olacaq. Həddini bilən fərdlər bunu həm özlərinə, həm də digər insanlara təqdim etməkdə çətinlik çəkməyəcəklər. Bu mövzuda uşağa səbir və vaxt təklif edərkən, valideyn olaraq özümüzə də bunu təklif etməliyik.
" dedim... Eşitdiyi anlamına gəlmir
Eşitdi. ... Düzgün başa düşdüyü anlamına gəlmir
Başa düşdü... Razı olduğu anlamına gəlmir
Razılaşdı... İnandığı anlamına gəlmir
İnanırdı... Həyata keçirdiyi demək deyil,
Həyata keçirdi.. Bu, davam edəcəyi demək deyil.
I limitlərin qoyulması mövzusunu yaxşı əhatə edən bir kitab tövsiyəniz olsun.
Kitabın adı "Uşağınız üçün limitlər qoymayın"dır Müəllif Robert J.Mackenzie.
Bu kitab valideynlərə aşağıdakı xüsusiyyətləri təqdim edir:
Aydın, dəqiq və effektiv sərhədlər təyin etmək
Münaqişələrə və güc mübarizələrinə son qoymaq
Müəyyən etmək üçün əməkdaşlıq etmək onlara rəhbərlik etmək üçün qaydalar
Uşaqlara problem həll etmə bacarıqları vermək
Yanlış davranışa məntiqi nəticələr tətbiq etmək
oxumaq: 0
