Əvvəlcə zorakılıq anlayışını araşdıraq. Zorakılığa səbəb olan bioloji, psixoloji və ekoloji amillər hansılardır? Zorakılığın baş verdiyi andan biz cəmiyyətimizdə və fərdi olaraq onun təsirlərini görürük (Alkan, F. ,2009). Zorakılığı araşdırarkən biologiyanı, psixologiyanı və sosial mühiti birlikdə araşdırmaq lazımdır. Hormonlar, ruhi xəstəliklər, şiddət nəticəsində yaranan mükafat anlayışı, bastırma, bir şəxs və ya vəziyyət üzərində güc və nəzarət əldə etmək, qəzəbi boşaltmaq, qarşı tərəfi və ya vəziyyəti cəzalandırmaq şiddətin səbəbləri arasındadır. Bu gün ən çox rastlaşdığımız söz “dəlilik”dir. Elmdə və tibbdə dəlilik anlayışı yoxdur. Dəlilik anlayışı hadisəni yüngülləşdirmək və şəxsin məsuliyyətini azaltmaq üçün işlədilən yanlış bir termindir. Zorakılıq düşünülmüş və üstünlük verilən bir davranışdır. Əslində bu, təkcə davranış deyil, həm də düşüncə tərzidir. Zorakılığın hansı növləri var? Fiziki, psixoloji (sensor), cinsi, sosial, iqtisadi, təqib və kollektiv və özünə yönəlmiş zorakılıq. Fiziki zorakılıq insana qarşı fiziki zorakılıqdır. Şillə vurmaq, itələmək, vurmaq, döymək, hər hansı bir şeyi atmaq, hədələmək və ya hər hansı iti və ya nüfuzedici alətə müraciət etmək, şəxsi əşyaları zədələmək kimi. Psixoloji zorakılıq təhqir etmək, qışqırmaq, qorxutmaq, hədələmək, ittiham etmək, yalan danışmaq, müqayisə etmək, ələ salmaq, əmr vermək, ad çıxarmaqdır. Bu, bəlkə də ən təhlükəlidir. Çünki o, görünməzdir və fərqinə varmaq ən çətindir. İnsan öz reallığını şübhə altına alır, düşüncələri qarışıqdır. Manipulyasiya edilir. Əgər insan güvən və sevgi duyğusundadırsa, gerçəkliyin qavranılması onun fərqində olmadığı bir manipulyasiya, xüsusən də psixoloji zorakılıqla qarışır. O, utanır, özünü günahkar hiss edir. Sosial zorakılıq isə onun tətbiq olunma üsuludur, fərd və ya qrupun çölə çıxmasını məhdudlaşdırır, onun dostları və qohumları ilə əlaqəsini məhdudlaşdırır, həddindən artıq nəzarət, sıx qısqanclıqdır. Sosial zorakılıqda daha çox təcrid olunma anlayışı ön plana çıxır. Maddi və mənəvi təcrid var. İqtisadi zorakılıq insanın maddi vəziyyətinə müdaxilə və təzyiqdir. İşə icazə verməmək və ya işi tərk etməyə və ya dəyişdirməyə məcbur etmək. Məşğulluqda gender ayrı-seçkiliyi. Bu, pulunuza nəzarət etmək kimidir. Məsələn, “məni əsəbiləşdirməsən, a “Mən edəcəm” kimi ifadələr var. Stalking dediyimiz məfhum, insanın öz razılığı olmadan onu və ətrafını israrla izlədiyi, axtardığı və incitdiyi zaman baş verən zorakılıqdır. Təqib edilən zorakılığa məruz qalan insan daim özünü təhlükə zonasında hiss edir və qorxu hissi keçirir. Təcavüzkar zorakılığı davam etdirən insanlar “yox” sözünü dərk etmək istəmirlər. Onlar həmişə hədiyyələr, çiçəklər və s. Onlar daim insanın getdiyi yerlərdə görünürlər. Psixoloji olaraq bu insanları aldadıcı adlandıra bilərik. Yəni, “yox deyir, əslində, hə, o da məni istəyir” kimi olmayan fikirlərə, xəyallara yerləşdirirlər. Dünyadakı müharibələr, terror hadisələri, dəstələr və mafiyalar kollektiv zorakılığa nümunədir. İnsana qarşı zorakılığa öz həyatına və bədəninə zərər vermək, iti və deşici alətlərlə yaralar yaratmaq, intihar etmək kimi davranışlar daxildir. Zorakılığa nəzarət etmək olar. Mümkün olmayan hallarda mütəxəssislərə müraciət etmək mütləqdir.
oxumaq: 0
