Yod insan həyatı üçün vacib iz elementidir. Boynumuzun ön hissəsində yerləşən qalxanabənzər vəzinin kifayət qədər hormon ifraz etməsi üçün gündə ən az 150 mikroqram (bir çay qaşığı) yod yemək və su ilə qəbul edilməlidir. Türkiyədə zob xəstəliyinin (qalxanvari vəzin böyüməsi) nisbəti bölgəyə görə 5-56% nisbətində baş verir. Endemik zobun, yəni müəyyən bölgədə epidemiyasız tez-tez guatrın yaranmasının səbəbləri arasında; Pəhrizdən alınan bəzi maddələr, bəzi mikroorqanizmlər və ya yoddan başqa bəzi mikroelementlər günahlandırılsa da, qoruyucu və profilaktik yanaşmalarla guatrın tezliyini azaltmaq üçün təsiri yaxşı bilinən və göstərilən ən əhəmiyyətli element yod çatışmazlığıdır (İE).
Lakin İE-nin endemik zobdan başqa çox mühüm nəticələri də var və bunlara yod çatışmazlığı xəstəlikləri (İED) deyilir. Möhtəşəm inancın əksinə olaraq, İEH yalnız guatrla məhdudlaşmır, çox mühüm xəstəliklərdir, o cümlədən çoxlu sayda geri dönməz nevroloji xəstəliklərdir. Digər tərəfdən, cəmiyyətdə artan otoimmün tiroid xəstəlikləri ilə yod artıqlığı da görülür. Bu zaman cəmiyyətlərin yod səviyyəsini müəyyən həddə saxlamaq böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Yod beyin inkişafı üçün lazım olan qalxanabənzər vəzi hormonlarının istehsalında mühüm elementdir. Ana bətnində və erkən uşaqlıq dövründə İE-yə məruz qalma beyin inkişafına mənfi təsir göstərir. IE üçün ən kritik dövr hamiləliyin ikinci trimestri ilə beyin inkişafının böyük ölçüdə tamamlandığı üç yaş arasındadır. Yod çatışmazlığı bütün dünyada düzəldilə bilən zehni geriliyin ən mühüm səbəbidir.
1960-cı ildə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) dünyada zob xəstəliyinin yüksək olduğunu bildirən bir hesabat dərc etdi. 50 faiz ətrafında idi. Bu hesabatdan sonra 1993-cü ildə 110 ölkədə və 655 milyon insanda aparılan müayinələrdə guatrın yayılmasının yüzdə 12 olduğu bildirilmiş və İE dünyada bir ictimai sağlamlıq problemi olaraq qəbul edilmişdir. Milli səviyyədə İE ilə mübarizə duzların yodlaşdırılması ilə başlanmışdır.
Türkiyə üçün endemik guatr və İE mühüm ictimai sağlamlıq problemidir. Ölkəmizdə bütün xörək duzlarının icbari yodlaşdırılması üçün tələb olunan hüquqi tənzimləmələr 1999-cu ilin iyulunda hazırlanmışdır. 2000-ci ildə başa çatdırılmış və 2000-ci illərdə ölkəmizdə yodlaşdırılmış duzdan istifadə geniş vüsət almışdır. Əskişəhərdə yodlaşdırılmış duz istifadə nisbəti 1996-cı ildə yüzdə 12,6 ikən, aparılan araşdırmalar nəticəsində 2002-ci ildə yüzdə 65,5 olduğu müəyyən edilmişdir. 1999-cu ildə xörək duzunun yodlaşdırılması icbari hala salındıqdan sonra aparılan tədqiqatlarda göstərilmişdir ki, ölkəmizdə məktəb yaşlı uşaqlar arasında bir çox əyalət mərkəzlərində İE əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmış, lakin hələ də mülayim-orta dərəcədə, xüsusən də bəzilərində üstünlük təşkil etmişdir. kənd yerlərində.
YOD HAMİLƏLİK DÖVZƏSİNDƏ TƏHLÜKƏLİDİR
Hamiləlik, ana südü və erkən uşaqlıq dövründə yoda ehtiyac artır (< 2 il). ÜST bu dövrlərdə gündəlik yod qəbulunu aşağıdakı kimi tövsiyə edir; 250, 250 və 90 µg/gün tövsiyə edir. Hamiləlik zamanı ağır İE; ölü doğum, aşağı düşmə, plasenta (kordon) anomaliyaları, preeklampsi (hamiləlik zəhərlənməsi), doğuşdan sonrakı qanaxma (doğuşdan sonra həddindən artıq qanaxma), anemiya (anemiya), hipotiroidizm (tiroid hormon çatışmazlığı), körpə ölümü nisbətinin artması, erkən doğuş (doğuş) , aşağı doğum çəkisi, neonatal respirator stress sindromu riskini artırır. Anada ağır İE uşaqda əqli gerilik, boy qısalığı, karlıq və spastiklik (əzələlərin daimi daralma vəziyyətində qalması) ilə xarakterizə olunan "kretinizm" adlı xəstəliyə səbəb ola bilər. Şiddətli İE olan ərazilərdə kretinizmin əhalinin 5-15 faizinə təsir etdiyi məlumdur. Müəyyən edilmişdir ki, hətta anada yüngül və orta dərəcəli İE uşaqların intellekt inkişafına təsir edə bilər. Böyük bir araşdırma göstərdi ki, hamiləlik dövründə yüngül hipotiroidizmi olan anaların yeddi-doqquz yaşlı uşaqlarının İQ səviyyələri normal qalxanabənzər vəz funksiyası olan anaların uşaqlarından orta hesabla yeddi bal aşağıdır. Ananın aşağı T4 səviyyəsinin də körpənin psixomotor inkişafına mənfi təsir göstərdiyi sübut edilmişdir. Bu səbəbdən, dünyanın bütün İE regionlarında hamilə qadınlara və əmizdirən qadınlara tövsiyə edildiyi üçün ölkəmizdə də hamilə qadınların yodlaşdırılmış duzdan əlavə 100-200 µq/gün civarında yod əlavəsi qəbul etməsi vacibdir. hamilə qadının, dölün və yeni doğulmuş uşağın motor inkişafı üçün. Ana südü ilə qidalanma tamamlanana qədər körpənin yeganə yod mənbəyinin ana südü olduğunu nəzərə almaq və yodlaşdırılmış duzdan əlavə yod əlavəsini davam etdirmək tövsiyə olunur. Bildirilir. Ana siqaret çəkirsə, yodun süd vasitəsilə körpəyə keçməsi azalır. Ona görə də ana südü ilə qidalanarkən siqaret çəkmək həm sizin, həm də uşağınız üçün zərərlidir. Əgər siqaret çəkirsinizsə, daha çox yod qəbul etməlisiniz. Əmizdirə bilməyən analar üçün körpə yodlu qarışıqlarla dəstəklənməlidir. Əgər ana əmizdirirsə, lakin hipertiroidizm (tiroid hormonunun həddindən artıq istehsalı) səbəbindən yod qəbulu məhdudlaşdırılıbsa, körpəyə yod əlavəsi verilməlidir.
YODLAŞMIŞ DUZDAN KİM İSTİFADƏ ETMƏLİ OLMALIDIR?
Duzun yodlaşdırılması zob xəstəliyinin yaranmasının qarşısını alır, lakin bəzi insanlarda yodun çox qəbulu nəticəsində zərərli fəsadlar və ya xəstəliklər yaradır. Bazarda olan duzların yodlaşdırıldığı 1999-cu ildən hipertiroidizm dediyimiz qalxanabənzər vəzinin həddindən artıq aktivliyi ilə xarakterizə olunan xəstəlik (xalq arasında toksik zob kimi də tanınır) getdikcə tez-tez görünməyə başlayıb. Qalxanabənzər vəzi zəif olan xəstələrdə (hipotireozlularda) yodlaşdırılmış duz bu xəstəliyin daha da ağırlaşmasına səbəb olur. Bu səbəbdən yeməklərimizdə istifadə olunan duzun yodlaşdırılmış və ya yodsuz olması bəzi xəstələr və ya insanlar üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Hipertiroidizm (qalxanabənzər vəzinin həddindən artıq işləməsi) və ya hipotiroidizmi (qalxanvari vəzi azdır) və otoimmün xəstəlikləri olan xəstələr mütləq yodlaşdırılmamış duz istehlak etməlidirlər. Belə xəstələr yodlaşdırılmış duz qəbul edərsə, onların xəstəlikləri daha da pisləşir.
Son söz: Zob xəstəliyinin qarşısını almaq üçün uşaqlar, böyüklər və qalxanabənzər vəzi xəstəliyi olmayan hamilə qadınlar yemək lazımdır. yodlaşdırılmış duz. Hipertiroidizm (qalxanabənzər vəzinin həddindən artıq işləməsi) və ya hipotiroidizmi (qalxanvari vəzi azdır) və otoimmün xəstəlikləri olan xəstələr mütləq yodlaşdırılmamış duz istehlak etməlidirlər. Yodlaşdırılmamış duz duz qabı şəklində satılır. Bu duzların etiketində və ya etiketində yodsuz olduğu yazılıb. Satın alarkən buna diqqət etməlisiniz. Bu duzları tapa bilməyənlər daş duzu yeməlidirlər. Ailədə bir nəfər yodlaşdırılmamış duz yeyəcəksə, yeməklər duzsuz hazırlanmalı və hər kəs öz duzundan istifadə etməlidir. Xoşbəxt və yaxşı qalın.
oxumaq: 0
