Mənfi təsirləri uzun müddətdir bilinsə də, artıq piy toxuması olan bədən quruluşu hesab edilən piylənmə son illərdə bir xəstəlik olaraq qəbul edilməyə başlayıb. Bəs piylənmə nədir? Bədən Kütləvi İndeksi (BMI) 30 və yuxarı olanlar piylənmə hesab olunur. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) 40-dan yuxarı BMI-ni ayırd etməsə də, praktikada bəzi klinikalarda 50 və yuxarı dəyərlər super obez olaraq təyin olunur. Bununla belə, bəzi Asiya ölkələrində piylənmə həddi daha da aşağı salınıb. Məsələn, Çin 25 kq/m2-dən çox, Yaponiya isə 28 kq/m2-dən çoxu obez hesab edir. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra sürətli sosial-iqtisadi inkişaf piylənmə tezliyinin loqarifmik artması ilə nəticələndi. Sosial-iqtisadi inkişaf xəritəsinə baxaraq piylənmənin yayılması haqqında təxmini fikir əldə etmək olar (Şəkil 1). İndiki vaxtda bu, tam bir ictimai sağlamlıq probleminə çevrilmişdir. Amerika Tibb Assosiasiyası 2013-cü ildə piylənməni xəstəlik kimi təsnif etdi. Əhalinin üçdə birinin obez olduğu ABŞ-da artıq çəkidən əziyyət çəkənlərin nisbəti 60%-ə çatır. Bu gün dünyada 500 milyondan çox insanın obez olduğu, onlardan 90 milyondan çoxunun ABŞ-da olduğu bildirilir. Hər il bu rəqəmə 35 milyondan çox əlavə olunur. ABŞ-da son 40 ildə 5%-dən 20%-ə qədər dörd dəfə artım olub. Türkiyədə 2010-cu ilin məlumatlarına görə obezite nisbəti təxminən %17-dir. Piylənmə ölkəmizdə ictimai sağlamlıq probleminə çevrilib. 2010-cu ildə Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən piylənmənin qarşısının alınması proqramı həyata keçirilib. Piylənmənin ciddi sağlamlıq problemi olmasının səbəbi onun bir çox fəsadlar törətməsi və ya bir çox xəstəliyə meyilli olmasıdır (Cədvəl 1). Cədvəl 1: Piylənmənin səbəb olduğu və ya səbəb olduğu vəziyyət Ürək-damar sistemi İşemik ürək xəstəliyi Angina Miokard işemiyası (İnfarkt) Konjestif ürək xəstəliyi Hipertoniya Yüksək xolesterin səviyyəsi Dərin damar trombozu (qan laxtalanması) Ağciyər emboliyası Endokrin və reproduktiv diabet (diabetli diabet) pozğunluqlar Sonsuzluq Hamiləlik zamanı fəsadların artması Anadangəlmə pozğunluqlar Uşaqlıqdaxili ölüm (ölü doğuş) Nevrologiya İnsult Migren Demans Kəllədaxili hipertoniya Dağınıq skleroz Psixiatriya Depressiya S sosial izolyasiya Dermatologiya Striae Acontosis nigricans Limphedema Selülit Hirsutizm İntertigo Gastrointestinal Gastroesophageal reflüx Qaraciyər yağlanması Xolelitiaz (Öd daşı əmələ gəlməsi) Xərçəngin əmələ gəlməsinin artması Döş vəzi yemək borusu Yoğun bağırsaq və düz bağırsaq Qaraciyər Mədəaltı vəzi Multipleks Öd kisəsi prostatı odgin limfoması Sol unum Obstruktiv yuxu apnesi Piylənmə hipoventilyasiyası sindromu Astma Revmatologiya və Ortopediya Gut Səfərbərliyin məhdudlaşdırılması Osteoartrit Bel və bel ağrısı Urologiya və Nefrologiya Erektil disfunksiya Sidik qaçırma Xroniki böyrək çatışmazlığı Hipoqonadizm Gömülü penis Cinsi disfunksiya Bütün bu problemlər piylənməni ölüm səbəbləri arasında birinci yerə çıxarır. Yeni araşdırmalar göstərir ki, ABŞ-da ölümlərin təxminən 20%-i, xüsusən də ağdərili qadınlarda, piylənmə ilə bağlı problemlər səbəb olur. Bütün əhaliyə əsaslansaq, tütündən istifadədən sonra ən çox görülən ölüm səbəbidir. Bütün bunlar bəzi yazıçıların niyə “zəmanəmizin vəbası” ifadəsini işlətdiyini izah edir. Piylənmə və onun yaratdığı əlavə problemlər ölkələrin səhiyyə sistemlərinə ciddi yüklər qoyur. 2010-cu ilin məlumatlarında ABŞ-da illik orta sağlamlıq xərcləri araşdırıldığında, obez xəstələrin qeyri-obez xəstələrə nisbətən altı dəfə çox xərclədiyi və orta illik xərcin 3500 dollar civarında olduğu görüldü. 2005-ci ildə səhiyyə xərclərinin təxminən 9%-nə səbəb olan piylənmə ilə bağlı problemlərə 87 milyard dollar, 2010-cu ildə isə ümumi səhiyyə xərclərinin 21%-nə uyğun gələn 190 milyard dollar xərclənib. Ölkəmizdə dəqiq məlumat olmasa da, faizlərin oxşar olduğunu düşünmək olar. İndi daha çox ölkəmizi narahat edən bu problem üçün Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən 2010-cu ildə “Obzeite Mübarizə Proqramı” tətbiq edilib. Mübarizənin əsası və prioriteti xalq sağlamlığı baxımından kökəlməyə səbəb olan səbəblərin aradan qaldırılmasıdır. Həyat tərzini dəyişdirmək yemək vərdişlərini dəyişdirmək və daha çox idman etməkdən başlayır. Bunların qalıcı olması üçün gənc nəslə yönəlmiş tədqiqatlar daha vacibdir. Mübarizənin digər istiqaməti isə mövcud kök insanların müalicəsidir. Pəhriz və idmanla başlasa da, onların tək başına uğur şansları çox aşağıdır. BMI artdıqca bu uğur da artır. a da azalır. Tibbi müalicə üsulları üzərində intensiv tədqiqatlar aparılsa da, hələ də aydın uğur əldə edilməyib. Piylənmənin müalicəsi üçün müxtəlif endoskopik üsullar təklif edilsə də, bu tədqiqatlar hələ də arzu olunan nöqtədən uzaqdır. Mədə balonu tətbiqi olduqca geniş yayılmış bir üsuldur. Aşağı fəsad nisbətləri və asan tətbiqi proseduru cəlbedici bir seçim edir. Bir çox şirkət fərqli xüsusiyyətlərə malik bir çox məhsul buraxdı. Lakin balon çıxarıldıqdan sonra əksər xəstələr yenidən çox yeməyə başlayır və itirdikləri çəkiləri geri alırlar. Digər tərəfdən, super obez xəstələrdə əməliyyatdan əvvəl BKİ azaldıla bilər və cərrahiyyə komplikasiyaları nisbətləri azaldıla bilər. Əməliyyat oluna bilməyən xəstələrdə də rahatlıqla istifadə edilə bilər. Cərrahiyyə baxımından, son iyirmi ildə təcil qazanan və getdikcə daha tez-tez tətbiq olunan üsullar hazırlanmışdır. Metod üçün qızıl standart yoxdur və uzunmüddətli nəticələr hələ dərc olunmayıb. Xəstələr əməliyyatdan sonra arıqlasalar da, əməliyyatın ilk həftəsində şəkərli diabet və hipertoniya xəstəliyində xeyli yaxşılaşma müşahidə olunur. Bu yaxşılaşma demək olar ki, hər cür əməliyyatdan sonra müşahidə edilə bilər. Bu inkişaf metabolik cərrahiyyə üçün əsasdır. Ancaq unutmaq olmaz ki, yalnız cərrahi müalicə kifayət deyil. Həm də xəstənin həyat tərzində dəyişikliklər tələb edir. Bizdə isə bu əməliyyatlar xaricdən xeyli aşağı qiymətə aparılır. Ölkəmizdə dəqiq məlumat olmasa da, xaricdə aparılan araşdırmalar əməliyyat olunan xəstələrdə ildə təxminən 2500 dollar qənaət edildiyini bildirir. Ona görə də ilkin cərrahiyyə xərcləri yüksək görünsə də, orta və uzunmüddətli perspektivdə həm iqtisadi, həm də səhiyyəni maliyyələşdirənlər üçün çox sərfəlidir. Bütün bu iqtisadi və epidemioloji məlumatlardan və statistik məlumatlardan çox daha vacib olan xəstələrin hisslərində və həyatında baş verən inanılmaz dəyişikliklərdir. Əməliyyatdan sonra müayinəyə gələn xəstələr "yenidən doğulduqlarını, tamamilə fərqli həyata başladıqlarını, cəmiyyətlə və özləri ilə barışdıqlarını, artıq uşaqları ilə oynaya və səyahət edə bilərlər" deyirlər. Bütün bu məlumatların işığında piylənmə ilə mübarizənin tərkib hissəsi olan cərrahiyyə üçün təşviqedici siyasətlər həyata keçirilməlidir. edir.
oxumaq: 0
