Qan insanlar üçün həyati bir maddədir. Məlum olduğu kimi, qanda qırmızı qan hüceyrələri (qırmızı qan hüceyrələri) var. Dəmir, fol turşusu və B12 vitamini qırmızı qan hüceyrələri üçün çox vacibdir. Bu qan hüceyrələrinin quruluşunda oksigenin daşınmasını təmin edən və bu hüceyrələri qırmızı edən “hemoqlobin” adlı bir maddə var. Nəfəs alarkən ağciyərlərdəki oksigen bu hemoglobinin quruluşuna bağlanaraq hədəflərə daşınır. Anemiya (xalq dilində "anemiya" kimi tanınır) hemoglobinin miqdarının dünya səhiyyə təşkilatının yaşa və cinsə görə qəbul etdiyi meyarlardan aşağı düşməsi halıdır. Bu dəyərlər yetkin kişilərdə 13 q/dL-dən, qadınlarda isə 12 q/dL-dən aşağı hesab olunur. 6 aydan 6 yaşa qədər uşaqlarda anemiya 11 q/dL-dən, 6-14 yaşlarında isə 12 q/dL-dən aşağıdır. Dünyada anemiyanın yayılması qadınlarda 30-40%, kişilərdə isə təxminən 20% təşkil edir.
Anemiya növlərinə dəmir çatışmazlığı anemiyası, hemolitik anemiya, meqaloblastik anemiya, genetik səbəblər (talassemiya, oraq hüceyrəli anemiya və s.) daxildir. Bu yazıda ən çox görülən 'dəmir əskikliyi anemiyası' əsas alınacaq. Dəmir çatışmazlığı anemiyası dəmirin qidadan az qəbul edilməsi və ya onun bağırsaqlardan sorulması nəticəsində baş verir. Bu tip anemiyada qırmızı qan hüceyrələri daha kiçik olur. Bu anemiyanın əsas səbəblərini aşağıdakı kimi sadalamaq olar:
Fizioloji qan itkiləri (qadınlarda menstruasiya: ayda təxminən 30-80 ml itki)
Patoloji qan itkiləri (mədə, bağırsaq). qanaxma və s.)
p>
Qeyri-kafi qida qəbulu (anoreksiya, xərçəng, arıqlamaq cəhdləri və s.)
Qidadan dəmirin qeyri-kafi sorulması (nazik bağırsaq xəstəlikləri, Çölyak və s.)
Hamiləlik zamanı dəmirə ehtiyac artır Alınan dəmir miqdarı sabit qalır, buna görə də kifayət qədər dəmir ehtiyatı olsa belə, zamanla anada dəmir çatışmazlığı yaranır. Körpə də bu vəziyyətdən təsirlənəcək. Xüsusilə hemoglobin dəyəri 9 q/dL-dən aşağı düşdükdə hamiləliklə bağlı ağırlaşma riski artır. Çölyak xəstəliyi qidalı dəmir çatışmazlığına səbəb olan xəstəliklərdən biridir. Anemiya, nazik bağırsağın sorulma səthinin pisləşməsi nəticəsində yaranan dəyişikliklər nəticəsində qidalarda olan dəmirin emal oluna bilmədiyi üçün yaranır. Dəmir çatışmazlığı anemiyası qan verən insanlarda da yarana bilər. Menstruasiya edən qadınlarda bu birdəfəlik qanvermə dəmir ehtiyatlarının boşalmasına səbəb ola bilər. Eyni vəziyyət yetkin sağlam kişidə 3-4 dəfə qısa fasilələrlə qan verdikdən sonra baş verə bilər. Lazım olduqda dəmir terapiyası verilərək düzəldilə bilən qan hədiyyəsinə münasibət son dərəcə həyati bir mövzudur. Bu mənada yetkin sağlam fərdlər qan verməkdən çəkinməməlidirlər. Digər tərəfdən, ət yeməyən vegetarian insanların qida ilə kifayət qədər dəmir ala bilməməsi və bəzi malabsorbsiya xəstəliklərində görülən dəmirin qeyri-kafi udulması mənfi dəmir balansına səbəb olur. Bir çox arıqlama pəhrizləri də dəmir baxımından zəifdir.
Dəmir çatışmazlığı anemiyasında ən çox görülən klinik təzahürlər zəiflik, yorğunluq, başgicəllənmə, solğunluq, ürək döyüntüsü və asan yorğunluqdur. Kəskin qanaxmada şok və huşsuzluq inkişaf edə bilər. Bəzi xəstələr torpaq və ya kül yemək davranışı ilə qarşılaşırlar (aka pika). Xüsusilə dərin anemiyada gündəlik həyat keyfiyyətini pozan ağır tapıntılar ola bilər. Diaqnozda tam qan sayımı, dəmir və dəmir bağlama qabiliyyəti, ferritin, periferik yaxma kimi laboratoriya üsullarından istifadə edə bilərik. Yuxarıda qeyd etdiyimiz səbəblər arasında kolon xərçəngi xüsusilə yaşlı xəstələrin diqqətdə saxlanması lazım olan bir mövzudur. Bunlarda şişdən yavaş və gizli qan itkisi olur. Təsadüfi müalicə bəzi mühüm xəstəliklərin diaqnozunda gecikmələrə səbəb olur. Anemiyaya bağlı klinik əlamətlər və hematoloji göstəricilər normallaşdıqdan sonra çənləri doldurmaq üçün müəyyən müddət ərzində müalicəni davam etdirmək lazımdır. Müalicə zamanı oral və ya enjeksiyonlu dəmir preparatları istifadə olunur. Dərin anemiya qanköçürmə tələb edə bilər.
oxumaq: 0
