Bu xəstəlik reproduktiv yaşda olan qadınlarda baş verən, uşaqlıq yolunun daxili qişasının (endometrium) normal yerləşdiyi yerdən fərqli yerlərdə yerləşməsi zamanı inkişaf edən və uzun müddətli iltihablı reaksiya ilə irəliləyən xəstəlikdir. Bu xəstəlik çox vaxt gec diaqnoz qoyulur və xəstələri sosial və fiziki çətinliklərlə üzləşdirir. Endometrioz reproduktiv yaşda olan qadınların 6-10%-də görülərkən, sonsuzluq və uzun müddətli çanaq ağrılarından əziyyət çəkənlərin 30-50%-də görülür. Diaqnoz zamanı orta yaş 35-dir. Erkən menstruasiya, menstruasiya arasında qısa fasilə, qanaxma müddətinin və miqdarının artması, doğum sayının az olması, ana südü ilə qidalanma müddətinin az olması, həddindən artıq spirt və kofein istehlakı, ətraf mühitdə dioksinə məruz qalma bu xəstəlik üçün yüksək risk faktorlarıdır. Bu vəziyyətin eyni əkizlərdə daha çox olması genetik meyldən xəbər verir. Xəstəliyin mexanizmi ilə bağlı bir çox nəzəriyyələr irəli sürülüb. Xəstəlik tez-tez peritoneal endometrioz (qarın boşluğunda yerləşən lezyonlar), yumurtalıqların endometrioması (yumurtalıqlarda yerləşən şokolad kistləri) və rektovaginal dərin infiltrasiya düyünləri (arxa bağırsaq və vajina arasındakı divarda yerləşən ağrılı toxuma qalınlaşması) şəklində özünü göstərə bilər.
Ən çox görülən şikayətlər sırasıyla dismenoreya (ağrılı menstruasiya) 90%, çanaq nahiyəsində ağrı (qasıq ağrısı) 87%, disparuniya (ağrılı cinsi əlaqə) 68% və sonsuzluqdur (65%). Bəzən qeyri-müntəzəm qanaxma ilə müşayiət oluna bilər. Xəstəliyin yayılması və səbəb olduğu şikayətlər dəyişkəndir. Ağrıdan şikayət edən bir xəstədə endometriozu nəzərə alaraq diaqnoz qoyulur. Müayinə tamamilə normal ola bilər, ancaq vaginanın arxa divarının dərin müayinəsi zamanı ağrı, yumurtalıqlarda yapışqan yaralar, uşaqlığın arxa tərəfə bərkidilməsi müşahidə oluna bilər. Laparoskopiya həm diaqnostika, həm də yapışmaların aradan qaldırılması, toxumaların boşaldılması və lezyonların aradan qaldırılması üçün ən ideal cərrahi üsuldur. Transvaginal ultrasəs ilə yumurtalıqların endometrioması (şokolad kistaları) 84-100% həssaslıq və 90-100% spesifikliklə diaqnoz edilə bilər. MRT daha həssas, lakin bahalı alternativdir. CA125 testi spesifik və həssas olmadığı üçün müntəzəm olaraq tövsiyə edilmir.
Qəti müalicəsi olmayan endometriozun müalicəsi xəstə yönümlü olmalıdır. Məqsəd məhsuldarlığı qorumaq, ağrıları müalicə etmək və xəstəliyin təkrarlanmasının qarşısını almaqdır. azaldılmalıdır. Şikayətlərin dərəcəsi, zədələnmələrin yeri, xəstəliyin mərhələsi, hamiləlik arzusu, daha əvvəl aparılan cərrahi və tibbi müalicələr, yumurtalıq ehtiyatı və ən əsası xəstənin seçimi nəzərə alınmaqla plan müəyyən edilir. Ağrıları olanlar üçün dərman müalicəsi, sonsuzluq varsa, aşkar edilən səbəblərin müalicəsi, hamiləlik baş vermirsə və endometriozdan başqa bir səbəb yoxdursa, əməliyyat və/və ya IVF seçilməlidir. Ancaq unutmaq olmaz ki, təkrar əməliyyatlar yumurtalıq ehtiyatlarını azaldır. Bu səbəbdən cərrahi müalicə yalnız tibbi müalicəyə cavab verməyən ağrılı hallarla məhdudlaşdırılmalı və xərçəng riskini istisna etmək mümkün olmadıqda və ya çox böyük kistlərin olması halında nəzərə alınmalıdır.
oxumaq: 0
