Bakteriyaların ümumi səth sahəsi tennis kortu ölçüsüdür. İnsanlarda genlərin sayı 35.000 olduğu halda, bağırsaq bakteriyalarında genlərin sayı 2 milyondan çoxdur. Bağırsaqlarımızdakı bakteriyaların ümumi sayı 1015-dir. Bədənimizdəki hüceyrələrin ümumi sayı 1014, yəni onda biridir. Bu halda çox maraqlı bir nəticə ortaya çıxır. Bir insana baxdığımız zaman o insanın yalnız onda biri insan, onda doqquzu isə bakteriyadır. Bu qədər böyük canlının bədənimizdəki sağlamlıq və xəstəliklərə təsiri laqeyd qalmış, daha doğrusu, texniki çatışmazlıq səbəbindən son onilliyə qədər öyrənilə bilmirdi. Bəzi alimlər bağırsaq mikrobiotasını “virtual orqan” və ya “unudulmuş orqan” adlandırırlar.Bu vəziyyəti tanıyan ABŞ, Avropa Birliyi və Çin 5 il əvvəl insan mikrobiomu (bakterial geni) layihəsinə start verdi. ABŞ-da “İnsan Mikrobiomu Layihəsi”nə 115 milyon dollar ayrılıb. Avropa İttifaqı 7-ci Çərçivə çərçivəsində “MetaHIT Layihəsi”nə start verib. Onun büdcəsi 21 milyon avrodur. Çin "Yer Mikrobiomu Layihəsi"ni başlatdı.
Doğuşdan bağırsaqlarımızda məskunlaşan ilk bakteriyalar Lactobacillus və Bifidobacteri adlı faydalı bakteriyalardır. Doğum üsulu burada önəmlidir, qeysəriyyə əməliyyatı ilə doğulan körpələrin bağırsaqlarına xəstəxana mühitindən, hətta həkim və tibb bacılarının əlindən gələn bakteriyalar yerləşə bilir. Normal doğuşda ananın doğum kanalında laktobakteriyalar olduğu üçün bu bakteriyalar məskunlaşır. Ana südü ikinci möcüzədir, çünki ana südü (son kəşflər ananın bağırsağındakı faydalı bakteriyaların ana südü ilə uşağa keçdiyini göstərir) bifidobakteriyaları və laktobakteriyaları sürətlə artıracaq prebiyotik dediyimiz maddələr ehtiva edir. İlk 2 yaşında bağırsaq bakteriyaları tam formasını tapa bilmir, lakin əlavə qidalar təqdim edildikdə, həyat boyu formalaşacaq forma tamamlanır. Başqa sözlə, həyatın təxminən ilk 5 ili bağırsaq bakteriya quruluşumuzun formalaşdığı və yetkinləşdiyi dövrdür.
Bu dövrdə antibiotik istifadəsi bağırsaq mikrobiotamıza qalıcı ziyan vura bilər. Skandinaviya ölkələrində bu il nəşr olunan bir araşdırmada, təxminən 5 yaşında iki dəfə antibiotik müalicəsi alan yetkinlikdə piylənmə və iltihablı bağırsaq xəstəliyi riskini 2-3 dəfə artırır. Uşaqlarda bağırsaq mikrobiotasının pozulması autizm, allergik xəstəliklər, piylənmə, iltihablı bağırsaq xəstəlikləri, spastik kolon və öyrənmə ilə bağlı pozğunluqlara səbəb olur.
Yetkinlərd Və vəziyyət fərqli deyil. Bağırsaq mikrobiotasının pozulmasının müşahidə olunduğu əsas xəstəliklər bunlardır: Romatoid artrit, çölyak xəstəliyi, kolon xərçəngi, iltihablı bağırsaq xəstəliyi, irritabl bağırsaq sindromu (cəmiyyətdə çox yayılmış, qarın ağrısı ilə müşayiət olunan xroniki xəstəlik, qəbizlik kimi defekasiya dəyişiklikləri). və ishal, qaz və həyat keyfiyyətini pozur), Şəkərli diabet (tip 1 və tip 2), Metabolik sindrom, insulin müqaviməti və s. Bu siyahıya hər il yenisi əlavə olunur.
- PSİ SAĞLAMLIĞI VƏ BAĞIRSAK BAKTERİYALARI
Psixi sağlamlığımız bağırsaqlarımızla sıx bağlıdır. “Bunun nə ilə əlaqəsi var?” deyə soruşa bilərsiniz. Əslində, çox var, çünki bağırsaq-beyin oxu deyilən bir yol vasitəsilə bağırsaq bakteriyaları tərəfindən istehsal olunan serotonin və oxşar maddələrin depressiya, panik atak, narahatlıq və hətta şizofreniya ilə əlaqəli olduğunu göstərən araşdırmalar var. Bu il aparılan bir araşdırma göstərdi ki, depressiyadan əziyyət çəkən xəstələrin bağırsaqlarında sağlam insanlardan fərqli olaraq bakteriya (Oscillobacteria) olur. Heyvanlar üzərində aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, bağırsaq mikrobiotası pozulmuş heyvanların öyrənmə və yaddaş qabiliyyətləri azalır.
- PİYYƏNƏ VƏ BAĞIRSAK BAKTERİYALARI
Piylənmə ictimai sağlamlıq problemidir. . Çoxlu səbəblər var, amma ilk növbədə Qərb həyat tərzi. Qərb həyat tərzi bağırsaq mikrobiotasını pozur, fast-food və dondurulmuş və hazır qidalar bağırsaqdakı bakteriya quruluşunu dəyişir. Həm də son dərəcə zəif gigiyena. İntensiv antibiotik istifadəsi nəticəsində bakteriya quruluşunun dəyişməsi böyüklərdə də piylənməyə səbəb olur. Amerikada antibiotik istifadəsi xəritəsi və piylənmə xəritəsi bir-biri ilə üst-üstə düşür. Təbii ki, bu, ölkəmiz üçün daha böyük problemdir. Antibiotiklərin şüursuz şəkildə apteklərdən reseptsiz alına bildiyi azsaylı ölkələrdən biri olduğumuz üçün 20 il əvvəl başlayan antibiotiklərin geniş istifadəsinin bədəlini ödəməyə başlamışıq. Türkiyədə piylənmə, allergik xəstəliklər və iltihablı bağırsaq xəstəlikləri sürətlə artmaqdadır. Bu gün xüsusilə 5 20 il əvvəl yaşı olan yetkinlərdə bu xəstəliklərin bir partlayışı var. Təbii ki, bu, antibiotiklərin geniş istifadə olunduğu dövrə təsadüf edir.Bağırsaq bakteriyalarının bədən çəkimizə necə təsir etdiyini göstərən ən yaxşı araşdırma Nature jurnalında dərc olunmuş siçan araşdırmasıdır. Kimsə Biri kök, digəri arıq olan iki eyni əkiz siçana arıq bir insandan bakteriyalar köçürüldükdə, kök siçanın eyni qidaları yeməsinə baxmayaraq arıqladığı göstərilib.
- YOĞUN BAĞIRSAK XƏRÇƏNGİ VƏ BAĞIRSAK BAKTERİYALARI
Bağırsağımızda yediyimiz qidalar təkcə özümüz tərəfindən deyil, həm də bakteriyalar tərəfindən həzm olunur. . Nəticədə bəzən zəhərli maddələr yarana bilər. Bir çox heyvan və insan araşdırmalarında kolon xərçəngi xəstələrinin sağlam insanlardan fərqli bakteriyalara sahib olduğu və bu bakteriyaların polip və xərçəngə səbəb olan kanserogenlər istehsal edə biləcəyi göstərilmişdir. Bu bakteriyaların daha yaxşı müəyyən edilməsi və müalicəsi ilə gələcəkdə kolon xərçənginin qarşısını almaq olar.
- PİHRA VƏ MİKROBİOTA
Bugünkü qidalanma müalicəsi kalorilər, yağlar, zülallar, karbohidratlar və onların balanslaşdırılmasına əsaslanır. Amma unudulmuş bir amil var: Bağırsaq bakteriya quruluşunu müsbət istiqamətdə dəyişdirə bilmirsinizsə, arıqlamaq mümkün deyil. Fransada aparılan bir araşdırmada, pəhriz saxlayan obez insanlar arasında yalnız müəyyən bağırsaq bakteriya quruluşuna malik olanlar arıqlayıb. Belə ki, bəzi insanlar az kalori qəbul etsələr belə, onların bağırsaq bakteriyaları kalori istehsal edərək, onların arıqlamasını çətinləşdirir. Düşünürəm ki, bir çox fərqli arıqlama pəhrizləri (məsələn, mikrobiotanı dəyişdirən pəhrizlər) gələcəkdə gündəmə gələcək.
- QARACİYƏRİN PAYLANMASI (QEYRİ-ALXOLİK STEATOHEPATİT)
Son illərin ən dəbdə olan xəstəliklərindən biridir. Bəzi xəstələrdə siroz və hətta qaraciyər xərçənginə səbəb ola bilər. Bu il aparılan bir araşdırmada obez və yağlı qaraciyəri olan uşaqlara 6 həftə müddətində probiyotiklər (faydalı bakteriyalar) verilməsi çəki azalması, qaraciyər yağının miqdarının təxminən 30% azalması və qan testlərində yaxşılaşma ilə nəticələndi. Bu, bağırsaq bakteriyalarımızın qaraciyər sağlamlığımız üçün nə qədər vacib olduğunu göstərir. Eyni şey alkoqolla əlaqəli qaraciyər xəstəliklərinə də aiddir.
- NƏCİL MİKROBİOTLARININ DAŞINMASI
Nəcis mikrobiotasının transplantasiyası sadəcə olaraq nəcisin köçürülməsidir. İyrənc olsa da, dünyada artan bir müalicə üsuludur. İlk dəfə ABŞ-da xroniki C.difficle infeksiyası üçün istifadə edilmişdir. Bütün antibiotiklərə rezistent olan bu xəstələrdə 96% müvəffəqiyyət əldə edilib. Birinci Əvvəlcə iltihablı bağırsaq xəstəliklərində sınaqdan keçirildi, lakin indiyə qədər nəticələr dəyişkəndir, yəni bəzi xəstələrdə çox yaxşı işləyir, digərlərində yox. Həm də bir neçə dəfə təkrarlamaq lazımdır. Qıcıqlanmış bağırsaq xəstəliyi olan bir neçə xəstədə uğurlu nəticələr var. Amsterdamda şəkərli diabet və insulin müqaviməti olan xəstələrə transplantasiya edilir. İlk nəticələr kifayət qədər uğurludur, diabeti tam müalicə etməsə də, insulin müqavimətini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Gələcəkdə piylənmə, kolon xərçəngi, allergik xəstəliklər, romatoid artrit və bir çox xəstəliklərə tətbiq etmək mümkündür. Bu sahəyə maraq o qədər güclüdür ki, xaricdəki xəstələr bu müalicəni almaq üçün həkimlərinə təzyiq edirlər. Ancaq hələ elmi araşdırma mərhələsində olduğu üçün bu müalicəni tədqiqatdan kənarda tətbiq etmək vaxt aparacaq. Fransa, Amerika və bəzi ölkələrdə bakteriya bankları yaradılmağa başlayıb. Fransadakı Enterome şirkəti bir çox xəstəliklər üçün diaqnostik dəstlər istehsal etmək üçün hərəkətə keçdi və Amerikada böyük şirkətlər bu sahəyə girməyə başladılar.
Bağırsağın mikrobiotası hələ başlanğıc mərhələsindədir, lakin ilk tapıntılar onun tibbdə bir çox xəstəliklərdə iştirak edəcəyini və diaqnostika və müalicədə iştirak edəcəyini göstərir. Artıq 5 ildir ki, inkişaf etmiş ölkələr bu potensialı reallaşdırır. Son 20 il genetika yaşı olsa da, növbəti 20 ilin mikrobiota tədqiqatları olacağı ehtimal edilir. Türkiyə bu mövzuda hələ başlamamışdır, lakin bu sahənin Türkiyə üçün başqa bir əhəmiyyəti var. Bizim yemək vərdişlərimiz (sürətlə dəyişsə də) Qərb ölkələrindən fərqlidir. Buna görə də çox güman ki, bizim unikal bağırsaq bakteriya quruluşumuz var. Bunu öyrənməklə spesifik diaqnoz və müalicə üsulları hazırlana bilər. Ümid edirəm ki, gələcəkdə ölkəmizdə daha çox alimlər bu məsələyə diqqət yetirəcəklər ki, biz bu yarışda geri qalmayaq.
oxumaq: 0
