DEHB diaqnozu necə qoyulur DEHB neyroinkişaf pozğunluğudur. Bu pozğunluğun uşaqda olub olmadığını müəyyən etmək üçün uşaq və ailə ilə birlikdə psixiatrik qiymətləndirmə aparılır. Lazım gələrsə, məktəb mühitində simptomların olub-olmaması və ya problem yaratması barədə məlumat əldə edilir. Bu məlumatı əldə edərkən bəzi DEHB əlamətlərini şübhə altına alan tərəzilərdən istifadə edilir. DEHB diaqnozu bu klinik qiymətləndirmə ilə qoyulur. Mediada və ya sosial internet mühitlərində yazılan testlərlə diaqnoz qoyulduğuna dair məlumatlar həqiqəti əks etdirmir. Başqa sözlə, diaqnoz ailə və uşaqla birlikdə edilən psixiatrik qiymətləndirmə ilə qoyulur. Bu müsahibədə simptomlar haqqında ətraflı məlumat əldə edilir və onların uşağın həyatına təsiri araşdırılır.
DEHB diaqnozunda istifadə olunan laboratoriya və görüntüləmə üsullarından istifadə edilmir. Yenə də DEHB ilə bağlı əlavə psixiatrik problem olmadığı halda, zəka testləri diaqnoz üçün istifadə edilmir. Əlavə problemlər halında, diferensial diaqnoz tələb olunduqda, diaqnoza kömək etmək üçün zəka və diqqət testləri tələb oluna bilər. Xüsusilə uşaq psixiatrı olmayanlar tərəfindən DEHB diaqnozu üçün yalnız diqqət testlərinin tətbiqi düzgün deyil. Klinik qiymətləndirmə olmadan diaqnoz qoymaq mümkün deyil. Eynilə, düzgün diaqnoz qoyulmayan şərtlərlə bağlı müalicə üsulları düzgün deyil. Bu çərçivədə əgər ailələr uşağının DEHB olmasından narahatdırlarsa, uşaq psixiatrına müraciət etmək həm yanlış yanaşmaların, həm də müalicədə gecikmələrin qarşısını alacaq. Diaqnozdan sonra müalicə başlayır. Bu uşaqlar vaxtında müalicə almayanda yuxarıda dediyim kimi, onların məktəb uğurunda problemlər yaranmağa başlayır. Əvvəlcə aktiv olan, yerində otura bilməyən, diqqəti yayındıran, dərsdə müvəffəqiyyət problemi yaşayan uşaq, getdikcə akademik bacarıq problemi artır. Bəzi uşaqlarda zamanla hərəkətlilik azalsa da, məktəb müvəffəqiyyətindəki problemlər, məktəbə istəksizlik, özünə inam problemləri və bəzən depressiv şikayətlər müalicə edilə bilər. Niş problemləri ilə müşayiət olunur. Bu uşaqlar həm məktəbdə damğalanır, həm də məktəbdə zəif nəticə göstərirlər. Bəzən istənməyən, məktəbdən qovulmuş uşaqlar ola bilər. Bu nöqtəyə çatan hallarda tez müalicəyə başlanılmalı və uşağın məktəbə uyğunlaşması və müvəffəqiyyət qazanması üçün dəstək verilməlidir. Erkən hallarda müalicəyə başlanıldığı zaman məktəb müvəffəqiyyəti, uyğunlaşma və münasibətlərlə bağlı yuxarıda qeyd olunan problemlər meydana gəlmədən müdaxilə edilir. Müalicə başlandıqda, uşaqların əksəriyyətində yaxşılaşma müşahidə olunur. Çox az qrupda əlamətlər davam edərsə, əlavə müalicə variantları ilə yaxşılaşdırılmağa çalışılır.
Məsələn, diqqətin yayınma səbəbiylə məktəbdə müvəffəqiyyət problemi yaşayan DEHB olan uşaqlar, onların vəziyyətini yaxşılaşdıra bilər. müalicədən sonra diqqət və buna görə də onların məktəb uğurları da yaxşılaşa bilər. Yenə də DEHB əlamətlərinə görə məktəbdə, dostlarda və ailə münasibətlərində davranış problemləri olanlar da yaxşılaşır və daha az və ya heç bir əlaqə problemi olmayan daha uyğunlaşa bilən uşaqlar olurlar. Xüsusilə yeniyetməlik dövründə məktəb problemləri çox artıb, məktəbdən qovulmaq istəyən uşaqların müalicə və dəstək ilə əvvəlcə dərsə davamiyyətlərini təmin etməyə çalışırlar, sonra isə məktəb uğurları yaxşılaşır, bu əlamətlərin yaxşılaşmadığını görürlər. cəzalandırmaqla və özlərini çarəsiz hiss edirlər. Övladlarında meydana gələn simptomların uşağın struktur xüsusiyyətlərindən, DEHB-dən qaynaqlandığını və bu vəziyyətin müalicə ilə düzəldilə biləcəyini öyrəndikdə rahatlaşırlar. Uşaqlarının xüsusiyyətlərini, səbəblərini dərk etdikdə, uşaqları üçün daha doğru yanaşmalar və həll yolları inkişaf etdirirlər. Bu pozğunluqda beyin bölgələrində diqqət, impulsivlik və hərəkətliliklə bağlı struktur və funksional fərqlər aşkar edilmişdir. Buna görə də DEHB neyrobioloji bir xəstəlikdir. Müalicədə istifadə etdiyimiz dərmanlar hərəkətliliyimizi və impulsivliyimizi tənzimləyən sistemlərdəki bu fərqləri yenidən təşkil edərək bu diqqəti normallaşdırmaq məqsədi daşıyır. Ona görə də müalicədə dərmanlardan istifadə edirik və həqiqətən Bu dərmanlar həm də hiperaktivlik, diqqət və impulsivlik əlamətlərini yaxşılaşdırır.
ABŞ-da belə uşaqlar üçün xüsusi düşərgələr var.Türkiyədə hansı növ tədqiqatlar aparılır?
Mənim Türkiyədə DEHB xəstəsi üçün xüsusi düşərgələrin olub olmadığını bilmirəm. İdman və ya fəaliyyətlər hiperaktiv uşağın enerjisini sərbəst buraxa biləcəyi sahələr kimi görülsə də, onun sosial qrupda olması, bu sosial qrupun qaydalarını öyrənməsi, özünü idarə edə bilməsi, məsuliyyət daşıması da çox vacibdir. , sosial bacarıqları inkişaf etdirmək, özünə güvənmək, müsbət rəy almaq və qəbul olunmaq. Çox aktiv olan və qrup daxilində uyğunlaşmaqda çətinlik çəkən uşaqlar daha çox fərdi idmana və ya fəaliyyətə yönəldilməlidir. Ancaq müalicə olunmayan DEHB olan uşaqlar hər şeydən sıxıldıqları üçün bu fəaliyyətlərdən tez sıxıla bilərlər. Bu səbəblə bu fəaliyyətlərin davam etdirilməsi baxımından xüsusilə müalicə olunmayan uşaqların müalicəyə başlanması vacibdir.
Yaz tətili üçün DEHB diaqnozu qoyulmuş uşaqların ailələrinə nə tövsiyə oluna bilər?
Ailələr çox vaxt yay tətilində narkotikdən istifadə etmirlər. . Bu səhvdir. Müalicə zamanı həkimlər bunu zəruri hesab edərlərsə, yayda dərmanı dayandıra və DEHB şəklinə baxmaq istəyə bilərlər. Ailələr həkimin tövsiyəsi istisna olmaqla, dərman qəbul etməyi dayandırmamalıdırlar. Yenə bu uşaqlar DEHB əlamətlərinə görə gündəlik həyatda və münasibətlərdə problem yaşayan uşaqlardır. Yəni evdə yemək yeyərkən, oyun oynayarkən, harasa gedəndə, vaxt keçirərkən problem yaşayırlar. Ancaq yay aylarında bu uşaqların ailələri və yaşıdları ilə yaxşı və problemsiz vaxt keçirmələri, oyun oynamaq kimi bəzi fəaliyyətlərə davam edə bilmələri lazımdır. Yenə də qəza riski yüksək olan uşaqlardır. Bu uşaqlarda payız sınıqlarına daha çox rast gəlinir. Bu baxımdan risk altında olan uşaqlarda müalicənin davam etdirilməsi vacib görünür. Müalicə ilə yanaşı, aktiv və enerjili uşaqlara uyğun tətil və ya fəaliyyət variantları təklif edilməlidir. Yay tətili və ya gündəlik proqramlar uşağın razılığına və marağına uyğun olaraq hazırlana bilər. Bu, yuxarıda qeyd olundu. Nəzərə almaq lazımdır ki, məktəbəqədər yaşlı uşaqlar oyun seçərkən tez darıxırlar, yeni, yeni, müxtəlif oyunlar seçilə bilər. Qrup oyunlarında tez cansıxıcı olduqda, qaydalara əməl etmədikdə və problem yaratdıqda, həmyaşıdları ilə oynayarkən böyüklərin nəzarətinə ehtiyac duya bilərlər.
Dərman qəbul etməməkdə israrlı olan ailələrə məsləhət nədir? ?
Bəzən ailələr onlara həqiqətən dərmana başlamalı olduqları deyildikdə təəccüblənirlər və onlar da istəməyə bilərlər. Çünki onların fikrincə, çox aktiv bir uşaq üçün üzvi səbəb olmadan dərmana başlamaq onların gözlədikləri və ya ağlına gətirdikləri bir şey deyil. Bu problemi həll etməyin ən mühüm yolu ailələrin bütün sual və narahatlıqlarını həkimləri ilə danışmasıdır. Uşaq psixiatriyasının müsahibələrinin ən mühüm sütunu "psixotərbiyə" dediyimiz xəstəlik haqqında ailələri məlumatlandırdığımız bölmədir. Həkimlər uşağın vəziyyəti, diaqnozu, müalicə variantları, müalicə olmadıqda nə ilə qarşılaşacaqları, müalicə olunarsa xəstəliyin gedişatının necə olacağı barədə xəstələrinə məlumat verirlər. Bu məlumat yaxşı alındıqda ailələrin əksər qayğıları aradan qalxır və rahat şəkildə müalicəyə başlamaq qərarına gəlirlər. Məlumatı düzgün qəbul edən və anlayan ailələr hələ də dərmana başlamamaqda israr edirsə, dərmansız bir müddət həkim nəzarətində saxlanılır, bu arada ailənin yanaşması, uşağın irəliləməsi yoxlanılır. Bununla belə, bəzi ailələr internetdə dərmansız müalicə variantları axtara və ya eşitmə tövsiyələri ilə digər uyğun müalicə variantları axtara bilərlər. Bu seçimlər vaxt itkisidir. Bu, problem böyüdükdə uşaq və ailənin yenidən bizimlə əlaqə saxlaması ilə nəticələnir. Bu arada uşaq xeyli itkilər keçirir və əlavə problemlər yaranır.
İstifadə olunan dərmanların asılılıq təsiri varmı?
Türkiyədə müalicədə istifadə etdiyimiz iki qrup dərman var. Onlardan biri qırmızı reseptlə, digəri isə qırmızı reseptlə deyil. Beləliklə, əlimizdə qırmızı reseptsiz dərmanlar da var. Bunlardan biri qırmızı reseptlə satılan metilfenidat adlı dərmandır. Bu dərman, digər asılılıq yaradan maddələr kimi, həkim nəzarəti xaricində istifadə edildikdə, asılılıq yarada biləcək bir dərmandır. Lakin DEHB olan xəstələrdə həkim nəzarəti altında istifadə edildikdə, həkimin tövsiyə etdiyi kimi istifadə edildikdə asılılıq yaratmır. Əksinə, müalicə olunmayan DEHB və davranış pozğunluğu olan uşaq qrupu digər maddələrdən asılıdır. olma riski var Lakin bu qrup metilfenidat ilə müalicə olunduqda, onlar gələcəkdə maddədən sui-istifadə riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldıblar. Əslində bu məlumatları nəzərə alaraq deyə bilərik ki, DEHB müalicəsi uşaqları maddə asılılığından qoruyur. Digər dərman atomoksetindir. Hər iki dərman qrupunun effektivliyi oxşardır. Hər iki dərmanın terapevtik effektivliyi çox yüksəkdir. Deməli, bu o deməkdir ki, biz iki dərmandan birinə başladığımız zaman bu uşaqların əksəriyyəti yaxşılaşır.
Bu dərmanların yan təsirləri nələrdir?
Yuxarıda qeyd olunan hər iki dərman dərmanıdır. beyində DEHB simptomlarına səbəb olan kimyəvi maddələrin miqdarını tənzimləyir. DEHB olan uşaqlarda diqqət, hərəkətlilik və impulsivliklə bağlı davranışları tənzimləyən beyin bölgələrinin normal işləməsi (bu simptomların normal səviyyədə olması üçün) üçün bu maddələrin tənzimlənməsi lazımdır. Metilfenidat qısa (gündə iki-üç doza) və uzunmüddətli (səhər bir gündəlik doza) formaları olan bir dərmandır. Metilfenidatın ən çox görülən yan təsirləri baş ağrısı, qarın ağrısı, iştahsızlıq, kilo itkisi və yuxusuzluqdur. Daha nadir hallarda, ürək döyüntüsü, çəkilmə, əsəbilik, tiklər, artan hərəkətlilik kimi yan təsirlər baş verə bilər. Atomoksetin gündə bir dəfə qəbul edilir. Atomoksetinin ən çox görülən yan təsirləri ürəkbulanma, qarın ağrısı, ağız quruluğu, əsəbilik, zəiflik, yorğunluq və iştahsızlıqdır. Hər iki dərmanın istifadəsi zamanı müşahidə olunan yan təsirlər çox vaxt bir və ya iki həftə ərzində yox olur. Uşağın gündəlik həyatını pozan davamlı və ağır yan təsirlər zamanı doza azaldılır. Yan təsirlər baş verdikdə ailələr həkimlərinə məlumat verməlidirlər. Həkimlər yan təsirləri azaltmaq üçün lazımi tədbirlər görəcəklər.
oxumaq: 0
