Uşaqlarda qəbizlik və nəcisin tutulmaması

ŞAYAM NƏZARƏTİ NECƏ EDİLİR?

Defekasiyaya nəzarət həyatın ilk 2 ilinə qədər refleksiv şəkildə idarə olunur. Uşaq iki yaşına qədər refleks olaraq nəcis edir. Refleks defekasiya 2-2,5 yaşlarında tualet məşqi baş verdikdə, beyin işə düşdükdə və nəcis nəzarətinə nail olunmağa başlayanda yox olur.

Qidalanma yolu ilə qəbul edilən qidalar bütün həzm sistemi boyunca tikinti bloklarına üyüdülür. Bunların arasında orqanizmin ehtiyac duyduğu maddələr qana, ehtiyacı olmayan maddələr isə yoğun bağırsağa ötürülür. Yoğun bağırsaqda irəliləyiş davam etdikcə, qalıqlardan ibarət maddə nəcis adlanan son formasını alır.

Sağlam defekasiya funksiyası üçün bir-birinə qarışan və bir-birini tarazlıqda saxlayan 3 funksiyanın birləşməsi lazımdır. .

Bu funksiyalar;

1-Bağırsağın tərkibinin yoğun bağırsaqdan düz bağırsağa daşınması

2-Müəyyən aralıqlarla düz bağırsağın boşaldılması (defekasiya)

3-Defekasiya Bu, bağırsaq məzmununu bədəndə saxlamaq qabiliyyətidir (kontinans).

Bunları idarə edən mexanizmlərdən hər hansı birinin anatomik və ya fizioloji anormallığı. 3 funksiya bu tarazlığı pozacaq.

Defekasiya anorektal nahiyədəki əzələ strukturları və sinirlərin birləşməsidir.Ahənglə işləməklə əldə edilir. Qida mədədən keçərkən mədə-kolik refleks stimullaşdırılır. Propellant sancmaları bağırsaqlarda başlayır. Yaranan nəcis peristaltik hərəkətlərlə düz bağırsağa çatır.

Düz bağırsaq yoğun bağırsağın anal kanala açılan son 15 sm-lik hissəsidir. Düz bağırsaq nəcisin saxlandığı yer deyil. Nəcis bura çatanda adam tualetə getməyə ehtiyac duyur. Buna görə də bir siqnal stansiyasıdır. Çanaq dibinin əzələləri düz bağırsaq kanalında (puborektal əzələ) yerləşir.Düz bağırsaq kanalı anal kanalla davam edir. Anal kanal daxili anal sfinkter (daxili əzələlər) və xarici anal sfinkter (xarici əzələlər) ilə əhatə olunmuşdur.

Düz bağırsaq normal olaraq boşdur və divarları dartılmaya həssasdır. Daxil olan nəcisin miqdarına uyğun olaraq daxili həcmini genişləndirir və artırır. Nəcisin miqdarının artması ilə rektumun divarı uzanır. Düz bağırsağın divarlarının uzanması normal daralmış daxili anal sfinkterin rahatlamasına səbəb olur. Beləliklə, düz bağırsaqdakı nəcis aşağı enərək çox həssas sinir ucları ilə örtülmüş anusun daxili hissəsinə daxil olur. Üzünü örtən təbəqə ilə təmasda olur. Buradakı sinirlər sayəsində insan düz bağırsağında qaz, maye və ya bərk nəcisin olub-olmadığını müəyyən edir. Bu məlumat beyinə çatır. Şərait uyğun olarsa, beyin qaz və ya defekasiya funksiyasını işə salır.

Defekasiya funksiyasının baş verməsi üçün könüllü olaraq işləyən və ətrafı əhatə edən xarici anal sfinkter və çanaq döşəməsi əzələləri fəaliyyət göstərir. anus, istirahət etməlidir. Beləliklə, düz bağırsaq və anus arasındakı bucaq yox olur və gərginliklə qarın içi təzyiq artır və defekasiya baş verir. Əgər defekasiya üçün uyğun sosial mühit yoxdursa, insan çanaq dibinin əzələlərini və xarici anal sfinkteri sıxır və nəcisi yenidən düz bağırsağa göndərir və sosial cəhətdən uyğun yer və vaxt yaranana qədər defekasiyanı təxirə salır.

ŞAYAM NƏZARƏT ÜÇÜN MƏSULİYYƏTLİ QRUPLAR NƏDİR?

Anus ətrafındakı əzələlər (zolaqlı əzələdən ibarət xarici anal sfinkter, dairəvi hamar əzələdən ibarət daxili anal sfinkter) və çanaq döşəməsi əzələləri ( puborektal əzələ) istirahət zamanı daralır. Beləliklə, onlar anusu bağlı saxlayırlar və nəcisin idarə olunmasını təmin edirlər.

KÖRBƏ VƏ UŞAQLARDA SİYƏMƏNİN VƏ NƏCƏLƏNMƏNİN SRUKTURU VƏ TEZLİĞİ NƏDİR?

Mekonium, yenidoğanın ilk nəcisi yaşılımtıl qara rəngdədir. Qoxusuz və yapışqandır. Mekonium doğuşdan sonra ilk 36 saat ərzində çıxarılmalıdır. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə bu müddət bir qədər uzun ola bilər. İlk nəcisdən sonra yeni doğulmuş uşağın nəcisi keçid nəcisi adlanır. Yaşıl-qəhvəyi rəngdədir, daha az sıx, iylidir və kəsilmiş süd görünüşünə malikdir. Bu nəcis ilk həftə görünür və sonra süd nəcisi olur. Süd nəcisi ana südü ilə qidalanan körpələrdə homojen, azca turş qoxulu, açıq sarı və yapışqan, inək südü olanlarda isə açıq sarı rəngdədir və daha sıx konsistensiyaya malikdir. Məlumdur ki, ana südü ilə qidalanan uşaqlar süni qida ilə qidalananlara nisbətən daha tez-tez və daha yumşaq nəcis olurlar. Ana südünün tərkibində həzm olunmayan zülallar və oliqosakaridlər var ki, bu da nəcisin miqdarının artmasına və daha yumşaq olmasına səbəb olur. Bundan əlavə, ana südü ilə qidalanan körpələr daha tez-tez qidalandıqları üçün mədə-kolik refleksləri tetiklenir. Körpə böyüdükcə defekasiyaların sayı azalacaq.

UŞAQLARDA VƏ KÖPRƏLƏRİN FUNKSİONAL MÜDAFİƏ XƏSTƏLİKLƏRİ

< güclü>(ROMA lll meyarları)

1-Uşaq Diskeziyası

2-Funksional Qəbizlik (qəbizlik)

3-Funksional qeyri-tutucu nəcis tutmama

Körpə diskeziyası; Bəzən körpələrin üzləri qızarır, nəcis etdikdə onlar uzanır və büzülür. Bununla belə, çıxan nəcisin normal yumşaq toxuması var. Diskeziya; 6 aydan kiçik sağlam körpələrdə nəcisdən əvvəl ən az 10 dəqiqə süzüldükdən və ağladıqdan sonra yumşaq nəcis olması müəyyən edilir. Körpələr nəcisdən sonra nəzərəçarpacaq dərəcədə rahatlaşır. Bunun səbəbi, körpələrin defekasiya zamanı xarici anal sfinkter və perineal əzələləri rahatlaşdırmaq əvəzinə onları sıxışdırmaqdır. Başqa sözlə, defekasiya səyi zamanı çanaq dibinin rahatlaya bilməməsi var. Ağrılı defekasiyaya şərti cavab olaraq inkişaf etdiyi və ya inkişaf hadisəsi olduğu dəqiq bilinmir. Bu vəziyyət zamanla öz-özünə düzəlir.

Funksional qəbizlik; Struktur və ya biokimyəvi səbəb olmadan normal defekasiyanın qeyri-kafi və ya qeyri-mümkün olması nəticəsində nadir defekasiya vəziyyətidir. Hər gün nəcis etməsinə baxmayaraq çox ağrılı və sərt nəcisi olan uşaq da qəbizlik hesab edilməlidir. Qəbizlik uşaqlıq dövründə rast gəlinən problemdir. Demək olar ki, hər üç uşaqdan birində müşahidə olunur. Uşaq poliklinikasına müraciətlərin 3%-ni təşkil edir. Dünyada uşaqların 0,3-28 faizində qəbizlik problemi olduğu düşünülür. Ölkəmizdə regional məlumatlar var və İstanbul və ətraflarında edilən bir araşdırmada məktəbli uşaqlarda qəbizlik tezliyi %7,2 olduğu təsbit edilmişdir.

Qəbizlik qısadır. -müddətli, müvəqqəti və ya xroniki ola bilər. Qısa müddətli müvəqqəti qəbizlik mühit və ya pəhriz dəyişikliyinə, anal fissura görə ağrıya, bağırsaq fəaliyyətini azaldan vəziyyətə görə ola bilər. Bir aydan çox davam edən qəbizliyə qəbizlik xroniki qəbizlik deyilir. Xroniki qəbizlik; Qarın ağrısı, bağırsaqda nəcis yığılması və həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərən sidik qaçırma kimi ciddi şikayətlərə səbəb olur. Bu, daxili sistem infeksiyaları ilə müşayiət olunan daha mürəkkəb klinik vəziyyətlərə səbəb ola bilər.

Qəbizliyin əlamətləri hansılardır?

• Adətə 3 dəfədən az nəcis çıxarmaq həftə
• Alt paltarda ləkələr və ya nəcisin saxlanmaması
• Nəcis keçirərkən omba bölgəsində ağrı, gərginlik və ağrı
• Qarın ağrısı, qarın gərginliyi
• Kiçik, quru və sərt nəcis və ya çox boş nəcis
• Çox böyük nəcis
• Nəci tutma davranışı
• Tualetə getmək istəməmək, tualetə qarşı reaksiya vermək , nəciyə gəldikdə gizlənmək
• Bağırsağı tam boşalta bilməmək hissi
• Pis qoxu
• Gündüz və/və ya gecə sidik qaçırma
• Həddindən artıq tez-tez sidiyə getmə və/və ya təcili sidiyə getmə
• Anoreksiya, qusma
• Təkrarlanan sidik yollarının infeksiyası
• Rektal qanaxma

Funksional qeyri-tutma nəcis tutmama: Funksional qeyri-tutma nəcis tutmama da Roma Meyarlarına uyğun olaraq müəyyən edilir. Göstərilən meyarların hamısı mövcud olmalıdır:

1-Uyğun olmayan sosial mühitlərdə ən azı ayda bir dəfə defekasiya (könüllü və ya qeyri-iradi)

2-Nəcisin tutulmaması (toplanan nəcisin olmaması) rektumda)

3-Semptomları açıqlayacaq anatomik, infeksion, metabolik və ya neoplastik xəstəlik yoxdur

Bu diaqnoz üçün zəruri şərtlərdən biri də düz bağırsağın diametrinin ölçülməsidir. . Burada səbəb daha çox davranış və psixoloji mənşəlidir.

UŞAQLARDA KONPOZİSYON SƏBƏBLƏRİ

Uşaqlarda qəbizlik üzvi və ya funksional səbəblərdən yaranır. Lakin uşaqların çox kiçik bir hissəsində (5%) qəbizlik üzvi səbəblərdən qaynaqlanır.95%-də isə funksional qəbizlik müşahidə edilir.

ÜZVİ SƏBƏBLƏR

   A-Anatomik

• Kəsilmiş anus
• Anal stenoz
• Anusun anterior lokalizasiyası
• Pelvik kütlə (teratoma və s.)

B- Metabolik və mədə-bağırsaq

• Hipotiroidizm
• Hiperkalsemiya
• Hipokalemiya
• Kistik fibroz
• Şəkərli diabet
• Çoxlu endokrin neoplaziya tip 2B
• Çölyak xəstəliyi
• Böyrək borulu asidoz

C-Neyropatik Xəstəliklər

• Onurğa beyni anomaliyaları
• Onurğa beyni travması
• Neyrofibromatoz
• Ensefalopatiya
• Terebral iflic
• Serebral iflic

D-Bağırsağın sinir və əzələ pozğunluqları

• Hirschsprung xəstəliyi
• Bağırsağın neyron displaziyası
• Bağırsağın psevdoobstruksiyası
• Visseral miopatiyalar
• Visseral neyropatiyalar

E- Anormal qarın əzələ quruluşu

• Prune qarın sindromu
• Qastroxis
• Daun sindromu

F-Birləşdirici toxuma xəstəlikləri

<

Skleroderma

Sistemik qırmızı qızartı

Ehlers-Danlos sindromu

G-Drugs

• Opiatlar
• Fenobarbital
• Sukralfat
• Antasidlər
• Antihipertenzivlər
• Antikolinerjiklər
• Antidepresanlar
• Simpatomimetiklər

H-Digər

• Ağır metal zəhərlənməsi ( qurğuşun)
• D vitamini ilə zəhərlənmə
• Botulizm
• İnək südü zülalına qarşı dözümsüzlük

 

FUNKSİONAL SƏBƏBLƏR

• Genetik səbəblər (qəbizliyi olan uşaqların 28-50%-nin ailədə qəbizlik anamnezi var. )
• 25% hallarda qəbizlik körpəlikdə başlayır. Körpələrdə qəbizliyin səbəbləri: az maye ilə hazırlanan qarışıqlar, nəcisin sərtləşməsi və ana südündən tamamlayıcı qidaya və inək südünə keçid zamanı çətin keçməsi, yeməklər arasında daha az maye istehlak edilməsi, qeyri-kafi lif istehlakı və həddindən artıq süd istehlakı
• Nəci tutma davranışı səbəbiylə müxtəlif səbəblərə görə
• Qeyri-kafi maye qəbulu və ya həddindən artıq maye itkisi
• Pis yemək vərdişləri, lifli qidaların az istehlakı
• Tualet təliminə çox erkən başlamaq
• Məktəbdəki tualetlərin təmiz olduğundan əmin olun, Təhlükəsiz və uyğun deyil və ya uşaqlar tənəffüs zamanı çox məşğul olduqları üçün nəcislərini evə gələnə qədər gecikdirirlər.
• Ani emosional dəyişikliklər, qorxu, narahatlıq, ailə stressi, yeni qardaş, boşanma və ya məktəbə başlama kimi psixoloji travma.

  _{oxumaq: 0}